ALTAFULLA, Ισπανία – Στα μισά του δρόμου ενός φανοστάτη σε έναν οικιστικό δρόμο κυματίζει μια κουρελιασμένη Estelada με χρυσές και κόκκινες ρίγες, τη σημαία που εδώ και πολύ καιρό αποτελεί περήφανη δήλωση ταυτότητας στη βορειοανατολική περιοχή της Ισπανίας της Καταλονίας.
Τώρα, όμως, για τον τοπικό συνταξιούχο Μέι Φρανσίσκο, τα ξεθωριασμένα χρώματα της Estelada χρησιμεύουν μόνο ως υπενθύμιση της φθίνουσας περιουσίας του κινήματος ανεξαρτησίας της Καταλονίας.
Πριν από μερικά χρόνια, αυτή η σημαία ήταν μια από τις πολλές στη μικρή παραλιακή πόλη της Μεσογείου, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ταραγόνα και τη Βαρκελώνη, στην πλατεία Costa Daurada. Τα αυτονομιστικά κόμματα διεύθυναν το δημοτικό συμβούλιο, ενώ ακτιβιστές παρέλασαν προς το καταλανικό flabiol και tambori -pipe and drum- υπέρ της ανεξαρτησίας ενόψει του αμφισβητούμενου δημοψηφίσματος ανεξαρτησίας της Κατατονίας το 2017, το οποίο πυροδότησε μια συνταγματική κρίση και μια σκληρή καταστολή από τις ισπανικές αρχές.
Σε όλη την Καταλονία, η υποστήριξη για τον χωρισμό από την Ισπανία έχει μειωθεί λόγω της αποτυχίας των πολιτικών υπέρ της ανεξαρτησίας να εξασφαλίσουν το όραμά τους, μαζί με μια αυξανόμενη αντίληψη για έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο εχθρικός προς τα μικρά έθνη. Το πόσο έχει ξεφουσκώσει η αυτονομιστική φούσκα, ωστόσο, θα δοκιμαστεί το επόμενο Σαββατοκύριακο, όταν οι ψηφοφόροι σε όλη την Ισπανία θα ψηφίσουν στις δημοτικές εκλογές – μια ψηφοφορία που θα μπορούσε επίσης να δείξει την κατεύθυνση που οδεύει η Καταλονία πριν από τις εθνικές γενικές εκλογές του Δεκεμβρίου.
Πολιτικοί όπως ο Πουτζντεμόν κάνουν έκκληση σε μια καταλανική ταυτότητα που εκτείνεται από τον Μεσαίωνα, όταν το Στέμμα της Αραγονίας – μια μεγάλη θαλάσσια δύναμη που περιλάμβανε το Πριγκιπάτο της Καταλονίας – συναγωνίστηκε τη δύναμη των Καστιλιάνων μοναρχών στη Μαδρίτη. Οι εντάσεις με τη Μαδρίτη επιδεινώθηκαν μετά την ένωση της Αραγονίας με την Καστίλλη το 1479, με αποκορύφωμα την ήττα της Καταλονίας το 1714 στον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, ο οποίος τερμάτισε την πολιτική της ανεξαρτησία.
Στα 300 χρόνια από τότε, η Καταλονία έχει διατηρήσει μια ξεχωριστή ταυτότητα, πολιτισμό και γλώσσα, όσες φορές κι αν η Μαδρίτη προσπάθησε να τις καταργήσει. Το 1932, η Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία αποκατέστησε την Καταλονία σε έναν βαθμό περιφερειακής αυτονομίας που οι ηγέτες της υποστήριζαν, και είχαν ήδη πετύχει σε διάφορους βαθμούς, από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Η ΕΕ, εν τω μεταξύ, δεν άλλαξε γνώμη, αρνούμενη να αναγνωρίσει το καταλανικό δικαίωμα ψήφου σε δημοψήφισμα ανεξαρτησίας, πόσο μάλλον να υποστηρίξει την ένταξη της Καταλονίας στην ΕΕ. Με πολλούς βασικούς ηγέτες υπέρ της ανεξαρτησίας να συλλαμβάνονται επειδή είχαν απαγορευμένο ψηφοδέλτιο και άλλους, όπως ο Πουτζντεμόν, να διέφυγαν στην εξορία, η προσπάθεια ανεξαρτησίας κατέρρευσε. Έκτοτε, η Καταλονία συνέχισε να διατηρεί τη δική της ταυτότητα και γλώσσα, αλλά με λίγη όρεξη να το κάνει αυτό έξω από το μεγαλύτερο ισπανικό κράτος.
Πρόσφατα διεθνή γεγονότα έχουν επίσης επιφέρει μια σειρά από χτυπήματα στη δημοτικότητα της ανεξαρτησίας. «Ενώ η καταλανική ανεξαρτησία σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο είχε απολύτως νόημα», είπε ο Cardenal, «σε έναν κόσμο πανδημιών, πολέμου στην Ουκρανία, ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας – αυτός ο αποπαγκοσμιοποιημένος κόσμος μπορεί να μην είναι τόσο φιλικός, ιδιαίτερα προς μια μικρή χώρα όπως η Καταλονία».
Ωστόσο, «αν και εξακολουθεί να είναι ουσιαστική, η υποστήριξη για την ανεξαρτησία φαίνεται παγωμένη», είπε ο ΜακΡόμπερτς. «Ενώ μια ισπανική κυβέρνηση θα μπορούσε να προκηρύξει νόμιμο δημοψήφισμα, δεν υπάρχει καμία πρόταση να το κάνουν». Ακόμη και ο σημερινός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ, ο οποίος ηγείται του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος –ιστορικά πιο συμπαθής στην καταλανική αυτονομία– δήλωσε τον Δεκέμβριο του 2022 ότι «στην Καταλονία δεν πρόκειται να υπάρξει καμία διαβούλευση για την αυτοδιάθεση».
Εν τω μεταξύ, μια ανεξάρτητη καταλανική ταυτότητα -και μια αίσθηση δυσαρέσκειας προς τις ισπανικές αρχές- παραμένει θεμελιώδης για πολλούς ανθρώπους στην περιοχή. «Παρά όλον αυτόν τον θυμό και την απογοήτευση», είπε ο Castellà, «Δεν έχω συναντήσει κανέναν εδώ που να λέει, «Λοιπόν, μετά από όλα αυτά, θα γίνω Ισπανός». Στην Altafulla, ενώ το Estelada μπορεί να φαίνεται κουρελιασμένο, εξακολουθεί να πετάει. «Αν νομίζετε ότι όλα έχουν τελειώσει», είπε ο τοπικός εργολάβος Josep Calder, «τότε πραγματικά δεν καταλαβαίνετε τίποτα για την καταλανική κοινωνία».
