Με ποιον τρόπο άραγε θα αλλάξει ο Covid-19 τον κόσμο; Δεν ξέρουμε. Ωστόσο, ένα αποτέλεσμα είναι προφανές: μια σημαντική επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Αυτό είναι βέβαιο ότι θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ο σημερινός κόσμος θυμίζει όσα ζήσαμε στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν οι αντιπαραθέσεις μεταξύ καθιερωμένων και ανερχόμενων δυνάμεων οδήγησαν σε πόλεμο.
Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην κατάρρευση μιας εποχής παγκοσμιοποίησης – «της πρώτης παγκοσμιοποίησης». Σήμερα, η «δεύτερη παγκοσμιοποίηση» απειλείται.
Ας εξετάσουμε λοιπόν τα πρόσφατα γεγονότα. Ο Donald Trump κατηγορεί τον «ιό Wuhan» της Κίνας για τον καταστροφικό αντίκτυπο του Covid-19 στη χώρα του, προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή από τις δικές του αποτυχίες.
Η αυταρχική Κίνα του Xi Jinping επιβάλλει δρακόντεια νομοθεσία ασφαλείας στο Χονγκ Κονγκ, κατά παράβαση των υποχρεώσεων της Συνθήκης. Το κυριότερο, η αμερικανική κυβέρνηση κυκλοφόρησε μια νέα στρατηγική προσέγγισης στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, καθοδηγούμενη από αυτό που αποκαλεί «ρεαλισμό των αρχών». Αυτό τονίζει την απειλή της Κίνας για την εθνική ασφάλεια και τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ.
Η σύγκρουση που ξεκίνησε το 1914 δεν τελείωσε τελικά μέχρι το 1945, με την Ευρώπη, την Ανατολική Ασία και την παγκόσμια οικονομία σε ερείπια. Χρειάστηκε η είσοδος των νέων μεγάλων δυνάμεων στην παγκόσμια σκηνή, και φυσικά τις ΗΠΑ, για την αποκατάσταση της σταθερότητας και της παγκόσμιας ειρήνης.
Χρειάστηκαν 60 χρόνια για να επιστρέψει η οικονομική ολοκλήρωση στα επίπεδα του 1913 σε σχέση με την παγκόσμια παραγωγή. Στη συνέχεια, η παγκοσμιοποίηση προχώρησε πολύ περισσότερο, πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Στη διαδικασία αυτή, επέφερε επίσης μεγάλη μείωση της παγκόσμιας ανισότητας και της μαζικής φτώχειας.
Η αυξανόμενη τριβή μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ και η αποδυνάμωση της παγκοσμιοποίησης, ήταν εμφανείς μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Αλλά ο Covid-19 επιτάχυνε αυτές τις τάσεις. Η πανδημία προκαλεί τις χώρες να επιδείξουν εσωστρέφεια. Η ζήτηση για αυτάρκεια αυξάνεται. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για προϊόντα που σχετίζονται με την υγεία. Αλλά και άλλες αλυσίδες εφοδιασμού
σπάζουν επίσης.
Οι οικονομικές καταρρεύσεις, η τεράστια αύξηση στα ποσοστά ανεργίας και οι αναταραχές που προκαλούνται από την πανδημία κάνουν μερικούς ηγέτες, ιδιαίτερα λαϊκιστές και εθνικιστές. Η αντίληψη της ανικανότητας των ΗΠΑ αποδυναμώνει την αξιοπιστία της και ενθαρρύνει την αυταρχική Κίνα. Καθώς οι ΗΠΑ αποσύρονται από διεθνείς οργανισμούς και συνθήκες, και η Κίνα ακολουθεί τη δική της πορεία, το ύφασμα της συνεργασίας σκίζει. Ακόμη και η ένοπλη σύγκρουση είναι δυνατή.
Ο Covid-19 φαίνεται να είναι μια κρίσιμη στιγμή στην ιστορία. Αυτό δεν συμβαίνει τόσο πολύ επειδή αλλάζει τις επικρατούσες τάσεις, αλλά επειδή τις επιταχύνει. Είναι λογικό να στοιχηματίζουμε ότι ο κόσμος που αναδύεται στην άλλη πλευρά της πανδημίας θα είναι πολύ λιγότερο συνεργάσιμος και ανοιχτός από αυτόν που εισήλθε. Εκεί μας οδηγούν οι τρέχουσες τάσεις.
Ωστόσο, η σημερινή παγκόσμια οικονομία είναι πολύ πιο ολοκληρωμένη από ποτέ και, επομένως, το κόστος της αποπαγκοσμιοποίησης πρέπει να είναι αντίστοιχα μεγαλύτερο. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι τα όπλα που είναι τώρα διαθέσιμα είναι πολύ πιο καταστροφικά από ό, τι πριν από έναν αιώνα.
Αυτή τη φορά, επίσης, δεν υπάρχουν εξωτερικές δυνάμεις ικανές να σώσουν την Κίνα και τις ΗΠΑ από τον εαυτό τους. Ίσως το πιο σημαντικό, χρειαζόμαστε ένα πολύ υψηλότερο επίπεδο παγκόσμιας συνεργασίας από ποτέ, εάν θέλουμε να διαχειριστούμε τα παγκόσμια κοινά μας. Αυτές είναι δύσκολες και επικίνδυνες στιγμές. Πρέπει να ανταποκριθούμε στην περίσταση.
Financial Times: China-US rivalry and threats to globalisation recall ominous past
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
