Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να αναπτυχθεί η πρωτοβουλία Belt and Road. Μόλις τον Μάιο του 2017, ο ηγέτης της Κίνας Xi Jinping στάθηκε στο Πεκίνο ενώπιον μιας αίθουσας σχεδόν 30 αρχηγών κρατών και εκπροσώπων από περισσότερες από 130 χώρες και κήρυξε την έναρξη του «έργου του αιώνα».
Αυτό δεν ήταν υπερβολή. Η Κίνα έχει υποσχεθεί να δαπανήσει περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια για την κατασκευή υποδομών κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες σε όλο τον κόσμο – και να χρηματοδοτήσει σχεδόν όλα αυτά μέσω των δικών της χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Προσαρμοσμένο για τον πληθωρισμό, αυτό το σύνολο ήταν περίπου επτά φορές αυτό που ξόδεψαν οι ΗΠΑ μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σύμφωνα με τον Jonathan Hillman, συγγραφέα του The Emperor’s New Road.
Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύθηκαν αυτήν την εβδομάδα, η πραγματικότητα αποκλίνει απότομα από το σενάριο του κ. Xi. Αυτό που θεωρήθηκε ως το μεγαλύτερο αναπτυξιακό πρόγραμμα του κόσμου είναι να εξεταστεί αυτό που θα μπορούσε να γίνει η πρώτη κρίση χρέους της Κίνας στο εξωτερικό.
Ο δανεισμός από τα κινεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που οδηγούν το Belt and Road, μαζί με τη διμερή υποστήριξη προς τις κυβερνήσεις, έπεσαν έξω και το Πεκίνο βρέθηκε στραμμένο σε επαναδιαπραγματεύσεις με πολλά κράτη.
Τα δεδομένα που περιγράφουν την κατάσταση της Κίνας προέρχονται από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, οι οποίοι διατηρούν μια ανεξάρτητη βάση δεδομένων για τα χρηματοδοτικά αναπτυξιακά έργα της Κίνας στο εξωτερικό.
Διαπίστωσαν ότι ο δανεισμός από την China Development Bank και την Export-Import Bank of China κατέρρευσε από την κορυφή των 75 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2016 σε μόλις 4 δισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι.
Το πλαίσιο γύρω από αυτό είναι κρίσιμο. Οι δύο τράπεζες εμπίπτουν στον άμεσο έλεγχο του κρατικού συμβουλίου της Κίνας (υπουργικό συμβούλιο), οπότε λειτουργούν ως όπλα του κράτους. Παρέχουν τη συντριπτική πλειοψηφία του αναπτυξιακού δανεισμού της Κίνας στο εξωτερικό και τα κεφάλαια που εκταμιεύουν σε αντίπαλο σε κλίμακα εκείνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, του μεγαλύτερου πολυμερούς δανειστή στον κόσμο.
Μεταξύ 2008 και 2019, οι δύο κινεζικές τράπεζες δανείστηκαν 462 δισεκατομμύρια δολάρια, λίγο λιγότερο από τα 467 δισεκατομμύρια δολάρια που παρατάθηκαν από την Παγκόσμια Τράπεζα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανεπιστημίου της Βοστώνης.
Σε μερικά χρόνια, ο δανεισμός από τις κινεζικές τράπεζες πολιτικής ήταν σχεδόν ισοδύναμος με αυτούς και των έξι πολυμερών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων του κόσμου – τα οποία μαζί με την Παγκόσμια Τράπεζα περιλαμβάνουν την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, τη Διαμερικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης – μαζί.
Στην παγκόσμια αναπτυξιακή χρηματοδότηση, μια τόσο έντονη κλιμάκωση των δανείων από τις κινεζικές τράπεζες ισοδυναμεί με σεισμό. Εάν επιμείνει, θα επιδεινώσει το κενό χρηματοδότησης των υποδομών που μόνο στην Ασία ανέρχεται ήδη σε 907 δισ. Δολάρια ετησίως, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Asian Development Bank.
Στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική – όπου η κινεζική πίστωση έχει επίσης αποτελέσει μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης των υποδομών – το χάσμα μεταξύ των απαιτούμενων και των διαθέσιμων αναμένεται επίσης να μειωθεί ευρύτερα.
Όλα αυτά οδηγούν σε μια θεμελιώδη επανεξέταση από την Κίνα τόσο για το Belt and Road όσο και για το προφίλ δανεισμού στο εξωτερικό, πιστεύουν οι αναλυτές. Ο κ. Wang λέει ότι ένα σκέλος μιας νέας προσέγγισης θα ήταν η επιδίωξη περισσότερου δανεισμού μέσω πολυμερών οργανισμών όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων σε Υποδομές.
Επιπλέον, τα κινεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μπορούν να συνεργάζονται περισσότερο με διεθνείς δανειοδοτικούς οργανισμούς, προσθέτει.
Η βιωσιμότητα του χρέους – ή η ικανότητα των χωρών οφειλετών να εξοφλήσουν τα δάνεια τους – έπρεπε να αποτελέσει μέρος οποιασδήποτε επανεκτίμησης της πρωτοβουλίας Belt and Road
Οι επαναδιαπραγματεύσεις χρέους έχουν πολλαπλασιαστεί καθώς η πανδημία έχει αναστατώσει τις αναδυόμενες οικονομίες στην Αφρική και αλλού.
Μια έκθεση της Rhodium Group, συμβουλευτική εταιρεία, αναφέρει ότι τουλάχιστον το 2020 πραγματοποιήθηκαν επαναδιαπραγματεύσεις χρέους με την Κίνα το 2020 και 12 χώρες ήταν ακόμη σε συνομιλίες με το Πεκίνο μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, καλύπτοντας 28 δισεκατομμύρια δολάρια σε κινεζικά δάνεια.
Μέχρι στιγμής, το Πεκίνο φαίνεται πρόθυμο να επιδιώξει μια πιο επιεική ρύθμιση των οφειλών, αναβάλλοντας τις πληρωμές τόκων και επαναπρογραμματίζοντας τα δάνεια. Αλλά η εμπειρία ενισχύει την αυξανόμενη αίσθηση επιφυλακτικότητας που τώρα εμποτίζει το μεγάλο έργο του κ. Xi.
FT: China pulls back from the world: rethinking Xi’s ‘project of the century’
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
