Τα μεγάλα πετρελαϊκά σοκ της δεκαετίας του 1970 έμαθαν στους πολιτικούς της Δύσης ένα σοβαρό μάθημα για την ισχύ των ενεργειακών υπερδυνάμεων του κόσμου. Πενήντα χρόνια μετά, μαθαίνουν αυτό το μάθημα πάλι από την αρχή.
Η Ρωσία αντεπιτίθεται στις δυτικές κυρώσεις περιορίζοντας την προμήθεια αερίου στην Ευρώπη. Η προοπτική μιας ολικής αποκοπής του ρωσικού αερίου προκαλεί σχεδόν πανικό στην Ευρώπη, καθώς η Γερμανία και άλλες μεγάλες οικονομίες εξετάζουν το ενδεχόμενο δελτίου ενέργειας αυτό τον χειμώνα.
Εν τω μεταξύ, ο Τζο Μπάιντεν -που ανησυχεί για την εκτίναξη των πετρελαϊκών τιμών ενόψει των ενδιάμεσων εκλογών- έπρεπε να ξεχάσει την προεκλογική του ρητορική για την αντιμετώπιση της Σαουδικής Αραβίας ως παρία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα μεταβεί στο Ριάντ τον επόμενο μήνα, για να απευθύνει έκκληση στους Σαουδάραβες να βγάλουν περισσότερο πετρέλαιο.
Το μάθημα φαίνεται να είναι απλό και αποκαρδιωτικό. Το 2022 -όπως και το 1973- οι μεγάλοι πετρελαιοπαραγωγοί του κόσμου μπορούν ακόμα να κάνουν τις μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις του κόσμου να χορεύουν στον ρυθμό τους.
Αλλά αν δείτε πέραν των άμεσων πρωτοσέλιδων τίτλων, η γεωπολιτική της ενέργειας είναι πολύ πιο περίπλοκη. Η Ρωσία είναι ισχυρή βραχυπρόθεσμα, αλλά η θέση της θα επιδεινωθεί δραματικά τα επόμενα τρία χρόνια. Η Αμερική έχει ένα μεγάλο πρόβλημα βραχυπρόθεσμα, αλλά βρίσκεται σε ισχυρή θέση μακροπρόθεσμα.
Η ΕΕ είναι που έχει τα μεγαλύτερα βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα προβλήματα. Παρά τις θαρραλέες κουβέντες περί διαφοροποίησης και απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να απέχουν πολύ από το να βρουν μια βιώσιμη νέα ενεργειακή στρατηγική.
Η Ρωσία και η ΕΕ αγωνίζονται ενάντια στον χρόνο. Ο στόχος της Ρωσίας είναι ξεκάθαρα να εξυφάνει μια οικονομική κρίση στην Ευρώπη αυτό τον χειμώνα και να αποδυναμώσει έτσι την ευρωπαϊκή υποστήριξη προς την Ουκρανία. Η κυβέρνηση της Ουγγαρίας, που είναι γνωστή για την ανεκτική της στάση έναντι του Πούτιν, ήδη πιέζει για γρήγορη εκεχειρία στην Ουκρανία, επικαλούμενη την απειλή οικονομικής καταστροφής.
Οι Ευρωπαίοι έχουν αρκετούς μήνες πριν έρθει ο χειμώνας για να προετοιμαστούν για τη ρωσική πίεση. Αλλά ακόμα και αν οι τακτικές πίεσης της Μόσχας είναι αποτελεσματικές βραχυπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα ο Πούτιν καταστρέφει έναν από τους βασικούς πυλώνες της ρωσικής ισχύος.
Η Ευρώπη έχει τώρα πάρει ένα πικρό μάθημα αναφορικά με τους κινδύνους της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία και είναι αποφασισμένη να μην είναι ποτέ ξανά τόσο ευάλωτη. Ένας ανώτατος Γερμανός αξιωματούχος δήλωσε πως «πριν τον πόλεμο, η Ρωσία έβλεπε 30 ακόμα χρόνια εγγυημένων εσόδων από πετρέλαιο και αέριο. Τώρα βλέπει τρία».
Ακόμα και βραχυπρόθεσμα, η αποκοπή των εξαγωγών αερίου της Ευρώπης είναι ένα επικίνδυνο παιχνίδι για τη Ρωσία. Περίπου 1 δισ. ευρώ την ημέρα εξακολουθούν να εισρέουν στα ταμεία της Ρωσίας, κυρίως από την Ευρώπη. Αν ο Πούτιν θυσιάσει τα έσοδα αυτά, τότε η ικανότητά του να πολεμά θα ελαχιστοποιηθεί ταχύτατα.
Η Ρωσία μπορεί να βρει εναλλακτικές αγορές για το πετρέλαιό της σχετικά εύκολα -δείτε την προθυμία με την οποία η Ινδία και η Κίνα αυξάνουν τις εισαγωγές του εκπτωτικού της πετρελαίου. Αλλά το αέριό της εξάγεται με αγωγό και οι μεγαλύτεροι αγωγοί κατευθύνονται προς την Ευρώπη. Η κατασκευή νέων αγωγών προς την Κίνα θα πάρει χρόνια και έτσι η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να έρθει αντιμέτωπη με ένα αποκλεισμένο περιουσιακό στοιχείο.
Η ειλικρίνεια των ευρωπαϊκών προσπαθειών να απελευθερωθούν από την εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια μπορεί να φανεί στα προγραμματισμένα ταξίδια των ηγετών της Ευρώπης. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μόλις βρέθηκε στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο, υπογράφοντας νέα συμφωνία για το αέριο. Ο Ολαφ Σολτς, καγκελάριος της Γερμανίας, πρόσφατα επισκέφθηκε τη Σενεγάλη και υποστήριξε την ανάπτυξη ενός νέου κοιτάσματος αερίου εκεί.
Εξακολουθεί, ωστόσο, να υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα, αναφορικά με το πόσο γρήγορα και ομαλά μπορεί η Ευρώπη να αντικαταστήσει τη ρωσική ενέργεια. Ορισμένα υψηλόβαθμα στελέχη του ενεργειακού κλάδου εκφράζουν κατ’ ιδίαν επιφυλάξεις. Η κατάσταση τα επόμενα πέντε χρόνια πιθανόν θα αφήσει την Ευρώπη σε μια άβολη κατάσταση -με την ανάγκη για ρωσική ενέργεια να έχει μειωθεί αλλά όχι εξαλειφθεί, ενώ οι καταναλωτές θα αντιμετωπίζουν επίμονα υψηλότερες τιμές και η βιομηχανία θα αντιμετωπίζει ανασφάλεια στις προμήθειες.
Αντιθέτως, η Αμερική είναι σε πολύ πιο άνετη θέση μακροπρόθεσμα. Σύμφωνα με τον Νταν Γέρτσιν, κορυφαίο ενεργειακό αναλυτή, η Αμερική έχει εκτοπίσει τη Ρωσία ως κορυφαίος εξαγωγέας ενέργειας.
Οι υψηλότερες τιμές ενέργειας ταλαιπωρούν τους Αμερικανούς καταναλωτές, ωστόσο αποτελούν «θείο δώρο» για την αμερικανική βιομηχανία σχιστολιθικού αερίου. Ένα μάθημα από τον ουκρανικό πόλεμο είναι πως είναι επικίνδυνο για μια χώρα να βασίζεται σε έναν γεωπολιτικό αντίπαλο για την ενέργειά της. Η Αμερική είναι τώρα μεγάλος καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, ενώ η Κίνα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές.
Αλλά η αμερικανική παραγωγή από μόνη της δεν μπορεί να προστατεύσει τους Αμερικανούς καταναλωτές από τις αυξανόμενες παγκόσμιες τιμές πετρελαίου. Η επιθυμία της Αμερικής να απομονώσει όχι μόνο τη Ρωσία αλλά επίσης το Ιράν και τη Βενεζουέλα έχει ενισχύσει τη θέση της Σαουδικής Αραβίας. Είναι αδύνατο, ακόμα και για τις ΗΠΑ, να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα όλους τους μεγάλους πετρελαιοπαραγωγούς του κόσμου ως παρίες. Και, σε αντίθεση με τη Ρωσία ή το Ιράν, η Σαουδική Αραβία είναι μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ.
Η πραγματική απειλή για τη σαουδαραβική θέση δεν είναι γεωπολιτική αλλά περιβαλλοντική. Η απεξάρτηση από τον άνθρακα μπορεί μελλοντικά να σημαίνει πως ο κόσμος δεν θα αγοράζει πλέον αυτό που πουλά η Σαουδική Αραβία.
Βραχυπρόθεσμα, όμως, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία αυξάνει τη ζήτηση για μη ρωσικά ορυκτά καύσιμα -συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα, του πιο βρώμικου όλων των ορυκτών καυσίμων. Η Γερμανία ανοίγει και πάλι τις παροπλισμένες της μονάδες παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα. Και η Κίνα γραπώνεται όλο και πιο δυνατά από την πιο αξιόπιστη μορφή εγχώριας ενεργειακής παραγωγής, τον άνθρακα.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι κακό νέο για τον κόσμο. Μπορεί να είναι ακόμα χειρότερο νέο για τον πλανήτη.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο site Euro2day.gr
