Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Οι περίφημες φυλακές Αβέρωφ ευρίσκοντο επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας 121 και αποτέλεσαν ένα από τα σημαντικότερα και σωφρονιστικά ορόσημα της σύγχρονης Ελλάδος. Έφεραν πάνω τους άφθιτο το ηθικό σήμα της ανθρώπινης ευαισθησίας της βασίλισσας Όλγας, με πρωτοβουλία της οποίας είχαν ανεγερθεί, αλλά βεβαίως και την δίνη και τις στρεβλώσεις του ταραγμένου μετεμφυλιακού πολιτικού μας τοπίου.
Πως όμως έχει το μακρύ οδοιπορικό των φυλακών Αβέρωφ; Η βασίλισσα Όλγα το 1891 με υψηλή κοινωνική ευαισθησία είχε δημιουργήσει το σωματείο «Εν Χριστώ Αδελφότης των Κυριών», προσβλέποντας στην βελτίωση των συνθηκών κράτησης των φυλακισμένων. Το 1892 ο μεγαλεπιχειρηματίας Έλληνας από την Αλεξάνδρεια Γεώργιος Αβέρωφ, που κληροδότησε στην Ελλάδα πλείστες εθνικές δωρεές, προσέφερε στην βασίλισσα ένα πολύ μεγάλο ποσό δώρο για την επέτειο των αργυρών γάμων της.
Και η βασίλισσα Όλγα προσανατολισμένη σε πολλαπλή φιλανθρωπική δράση, πρόσφερε με την σειρά της όλο το ποσό στην «Εν Χριστώ Αδελφότητα Κυριών», αποσκοπώντας στην ανέγερση ειδικών φυλακών για τους ανήλικους κρατούμενους. Το 1896 το ανεγερθέν σωφρονιστικό ίδρυμα ήταν έτοιμο και ονομάστηκε «Εφηβείον Αβέρωφ».
Με τις προηγμένες για την εποχή του σωφρονιστικές υποδομές που διέθετε, προσέβλεπε στην επαγγελματική κατάρτιση και την ηθική διαπαιδαγώγηση των νεαρών κρατουμένων. Το πρωτοπόρο αυτό σωφρονιστικό ίδρυμα περιελάμβανε 300 κελιά, τεχνικά εργαστήρια, εστιατόρια και μια εκκλησία.
Το κτίριο είχε ανεγερθεί το διάστημα 1894-1896 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννου Ισηγόνη. Προκειμένου όμως να αποτραπούν τα εύλογα κοινωνικά προβλήματα στους νεαρούς κρατούμενους από τους μεγαλύτερους που ενηλικιώνονταν, η βασίλισσα Όλγα προέβη και πάλι σε μια προηγμένη κοινωνικά παρέμβαση.
Ανέλαβε πρωτοβουλία και χτίστηκε και νέο κτίριο φυλακών στο οποίο μεταφέρονταν οι ηλικιωθέντες πλέον νέοι κρατούμενοι. Στην προσπάθειά της αυτή η βασίλισσα Όλγα, είχε την οικονομική αρωγή του εξαδέλφου της τσάρου Νικολάου του Β΄. Ωστόσο, από το 1916 καταργήθηκε αυτός ο διακριτός χαρακτήρας ηλικιακά των κρατουμένων και συνφυλακίζονταν εφεξής όλοι οι καταδικασθέντες, ανεξαρτήτως ηλικίας και αδικήματος. Παραπλεύρως τώρα των δυο αυτών κτιρίων, ευρίσκονταν οι γυναικείες φυλακές.
Στα δίσεκτα χρόνια της γερμανικής κατοχής πολλοί Έλληνες αντιστασιακοί φυλακίστηκαν στις φυλακές Αβέρωφ. Συν αποτελώντας μέρος του φονικού τοπίου των αδελφοκτόνων Δεκεμβριανών το 1944, ένα μέρος των φυλακών ανατινάχτηκε με τα γεγονότα. Στα μεταπολεμικά μας χρόνια το συγκρότημα των φυλακών Αβέρωφ, συνέχισε να λειτουργεί υποδεχόμενο ποινικούς, αλλά και πολιτικούς κρατουμένους. Ενώ λίγα χρόνια αργότερα στο συγκρότημα ανηγέρθη και νοσοκομείο.
Τα σημαντικά αυτά κτίρια που σημάδεψαν ανεξάλειπτα την κοινωνική ιστορία της συγχρόνου Ελλάδος, κατεδαφίστηκαν το 1972 και στο χώρο τους ανηγέρθη το Δικαστικό μας Μέγαρο, ο γνωστός Άρειος Πάγος. Η ευρύτερη περιοχή στις φυλακές Αβέρωφ, ονομάζονταν συνοικία «Αβέρωφ». Και με την ανέγερση του Δικαστικού Μεγάρου, μετονομάστηκε σε «Άρειος Πάγος».
Στην φωτογραφία οι περίφημες φυλακές Αβέρωφ. Το παρόν κείμενο είναι απόσπασμα από το Βιβλίο μου «ΑΘΗΝΑ, ζαφειρόπετρα…», που πραγματεύεται την κοινωνική, πολιτισμική και αυτοδιοικητική ταυτότητα της Αθήνας μας.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων.
