Γράφει ο Ceteris Paribus
«Η τακτική χωρίς στρατηγική, είναι ο θόρυβος πριν την ήττα», Σουν Τσου
Οι εξελίξεις στη Γερμανία δείχνουν ότι η ηγέτιδα δύναμη της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης έχει προσβληθεί για τα καλά από τον «αντισυστημικό» πολιτικό «ιό». Τίποτε το εκπληκτικό, αν σκεφτεί κανείς ότι κάτι ανάλογο (και μάλιστα σε πολύ πιο «βαριά» μορφή) συνέβη και στις… καλύτερες οικογένειες – και εννοούμε τις ΗΠΑ και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, η πολιτική «ίωση» της Γερμανίας, αν και πολύ ασθενέστερης μορφής, είναι πολύ πιο απειλητική για τη Γερμανία και τις Ε.Ε. – Ευρωζώνη: αρκεί και μια απλή ’ίωση για να δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα σε ένα εξασθενημένο οργανισμό…
Ύστερα από τις γερμανικές εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου, είχα σχολιάσει ότι τα αποτελέσματά τους συνιστούν απαρχή στρατηγικής υποχώρησης για τη Γερμανία. Η έως τώρα αποτυχία και οι μεγάλες περιπλοκές στις συζητήσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης ενισχύουν μια τέτοια πρόβλεψη. Είτε αποφευχθούν νέες εκλογές είτε πραγματοποιηθούν, η Μέρκελ θα είναι μια αδύναμη καγκελάριος σε αποδρομή – οτιδήποτε άλλο δηλαδή παρά μια ηγέτιδα μακράς πνοής, για την ίδια τη Γερμανία αλλά και για την Ευρώπη.
Τα διεθνή έντυπα και think tanks κύρους διεκτραγωδούν με μελανά χρώματα τα αδιέξοδα στο γερμανικό πολιτικό σκηνικό και τις πιθανολογούμενες επιπτώσεις τους στην ίδια τη Γερμανία αλλά και στις Ε.Ε. – Ευρωζώνη: την «αρχή του τέλους για τη Μέρκελ» βλέπει ο αρχισυντάκτης των FT κ. Wolfgang Münchau, «η Γερμανία δεν είναι πλέον προβλέψιμη και σταθερή», αποφαίνεται το CarnegieEurope, «Η κρίση στη Γερμανία, παράθυρο ευκαιρίας για τον Μακρόν» σχολιάζει η Άννα Φαλτάιτς στο Stratfor, και μόνο o Leonid Bershidsky στο Bloomberg View ελπίζει ότι «η πολιτική κρίση στη Γερμανία δεν είναι τραγωδία».
Μέρκελ: μια ηγεμονία χτισμένη στην «κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης»
Η Γερμανία προσεβλήθη από τον αντισυστημικό πολιτικό «ιό». Η Γερμανία είναι λοιπόν πολιτικά «άρρωστη». Αυτό σημαίνει επίσης πως είναι οικονομικά και κοινωνικά «άρρωστη». Οι στατιστικές για το ΑΕΠ, την ανεργία και τα δημοσιονομικά μεγέθη δεν λένε όλη την αλήθεια. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τις χώρες που μετέχουν ή και ηγούνται, όπως η Γερμανία, σε ηπειρωτικής κλίμακας «ολοκληρώσεις» όπως η Ευρωζώνη και η Ε.Ε. Η Γερμανία είναι ένα διαφορετικό πολιτικό «μέγεθος» ως ηγέτιδα της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. απ’ ό,τι «αυτή καθαυτή». Το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας είναι εύγλωττο: πριν ακόμη υλοποιηθεί το Brexit, η Βρετανία δεν είναι η ίδια χώρα με πριν όσον αφορά τη διεθνή τη εμβέλεια.
Έτσι, στο υπόβαθρο της γερμανικής πολιτικής κρίσης είναι μερικοί θεμελιώδεις παράγοντες που έχουν κοινό παρονομαστή μια ηγεμονία χτισμένη στα σαθρά και ασθενή θεμέλια της «κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης»:
Πρώτο, στο εσωτερικό: Όσοι νομίζουν ότι το να θέτει ένας πολιτικός ηγέτης ή ένα πολιτικό κόμμα το ίδιον όφελος πάνω από εθνικό όφελος (όπως και αν νοείται αυτό) είναι αποκλειστικά τριτοκοσμικό «φρούτο» που ευδοκιμεί και σε χώρες όπως η Ελλάδα, ας το ξανασκεφτούν. Ο λόγος που κατέρρευσαν -απομένει να δούμε την τελική κατάληξη- οι διαπραγματεύσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης είναι απλός: το Κόμμα των Φιλελευθέρων έχει βγάλει πικρά συμπεράσματα από τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση ως μικρότερου κυβερνητικού εταίρου της Μέρκελ την περίοδο 2009-2013. Ύστερα από εκείνη την εμπειρία, περιέπεσε σε πολιτική κρίση και «συνήλθε» στις πρόσφατες εκλογές. Όπως διαπιστώνει ο Wolfgang Münchau. Σε αυτούς περιλαμβάνεται και το πάλαι ποτέ κραταιό SPD αλλά και οι Φιλελεύθεροι και οι Πράσινοι. Καταγράφοντας μια ιστορική πολιτική συντριβή, οι Σοσιαλδημοκράτες αποφάσισαν να επιστρέψουν στα έδρανα της αντιπολίτευσης για «ανάρρωση». Όσο για τους Φιλελεύθερους, αποφάσισαν να «πουλήσουν ακριβά το τομάρι τους» στις διαπραγματεύσεις για; το σχηματισμό κυβέρνησης.
Με λίγα λόγια, η Μέρκελ μακροημέρευσε στην καγκελαρία κάνοντας κατάχρηση δεσπόζουσας πολιτικής θέσης και σπαταλώντας όλες τις στρατηγικές εφεδρείες του γερμανικού πολιτικού συστήματος. Παρ’ όλα αυτά, κατέγραψε και η ίδια ένα από τα χειρότερα εκλογικά αποτελέσματα του κόμματός της στα τελευταία εξήντα χρόνια! Αυτό σημαίνει ότι η ηγεμονία μέσω της κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης έλαβε τέλος!
Δεύτερο, στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη: Εδώ η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης αφορά την ωμή αξιοποίηση των πιέσεων και εκβιασμών της περιόδου της οικονομικής κρίσης για την αναβάθμιση του δικού της ηγεμονικού ρόλου στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη. Για να επιβάλει την «αρχιτεκτονική» της αρεσκείας της αλλά και να αποκομίσει οικονομικά οφέλη σε βάρος των άλλων χωρών-μελών. Όχι μόνο όσων υπέστησαν τα μνημόνια (Ελλάδα, Κύπρος, Ιρλανδία κ.λπ.) αλλά και των ισχυρών χωρών (Γαλλία, Ιταλία). Η Γαλλία δεν θα ξεχάσει ποτέ ότι υπήρξε περίοδος που η γερμανική ηγεσία προωθούσε ανοιχτά σχέδιο για μνημόνιο και τρόικα στο Παρίσι, η δε Ιταλία δεν θα ξεχάσει ποτέ τα «βάσανα» που τράβηξε για να σώσει τις τράπεζές της, με τη Γερμανία να απαιτεί bail-in! Όμως, ο κύκλος των άμεσων συνεπειών της κρίσης έκλεισε και το Brexit έθεσε ένα όριο στις ασύστολες «αρπαχτές» της Γερμανίας σε βάρος όλων των άλλων. Κυρίως όμως αυτή η τακτική «βρήκε τοίχο»: απόλυτα εξαρτημένη από την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη, η γερμανική ηγεμονία δεν μπορεί πλέον να συνεχίσει να στηρίζεται σε ασύστολες «αρπαχτές». Αντίθετα, πρέπει να αναζητήσει συναινέσεις σε μέτρα αλλαγής της ευρωπαϊκής «αρχιτεκτονικής», αν δεν θέλει να χάσει την «κότα που γεννάει τα χρυσά αυγά».
Τρίτο, διεθνώς: Βολεμένη στο στάτους του Ψυχρού Πολέμου και της μεταψυχροπολεμικής αισιοδοξίας και αίσθησης ασφάλειας, η Γερμανία υπεραξιοποίησε την αμερικανική ομπρέλα, απέφυγε τη σπατάλη πόρων (οικονομικών και πολιτικών) και «φόρτωσε» όλα της τα σχέδια ευρωπαϊκής ηγεμονίας στην οικονομία. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ έθεσε τέλος και σε αυτή την… πολυτέλεια. Τώρα, η Γερμανία θα πρέπει να συντηρήσει την ηγεμονία της αφιερώνοντας σημαντικούς οικονομικούς και πολιτικούς πόρους για να μετασχηματιστεί σε πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική δύναμη με διεθνή εμβέλεια – η εκ του ασφαλούς μονοκαλλιέργεια της οικονομικής ισχύος έλαβε τέλος!
Για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση του Μάο Τσε Τουνγκ εξαιρετικά δημοφιλή στη διεθνή αρθρογραφία, η «φοβερή» Γερμανία αποδεικνύεται «χάρτινη τίγρη». Ο αρχιτέκτων των μεγάλων «αρπαχτών» κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε απήλθε δόξη και τιμή, η Μέρκελ όμως θα τις πληρώσει στο ακέραιο…
Ευρωπαϊκό «κενό εξουσίας»
Ενώ η Γερμανία χρειάζεται απόλυτα την Ευρώπη -χωρίς αυτήν θα μετατραπεί σε χρόνο dt σε μεσαίου βεληνεκούς ηπειρωτική δύναμη- και ενώ η Ευρώπη χρειάζεται γενναία βήματα ενίσχυσης της αρχιτεκτονικής» της για να επιβιώσει, τα γραμμάτια από την περίοδο της πολλαπλής «αρπαχτής» διαμαρτύρονται όλα μαζί και ταυτοχρόνως. Αυτό είναι το πραγματικό μέτρο για να αξιολογήσουμε τον «τύπο» και τη σοβαρότητα της γερμανικής πολιτικής «ίωσης»!
Έτσι, αντί για ευρωπαϊκή απογείωση, «κόλλημα» σε δύο «βάλτους»: τις διαπραγματεύσεις για το Brexit και τη γερμανική πολιτική κρίση… Η αντίφαση ανάμεσα στις ευρωπαϊκές αναγκαιότητες και τους εσωτερικούς, γερμανικούς πολιτικούς καταναγκασμούς «βγάζει μάτια» και δεν επιδέχεται εύκολης διαχείρισης. Αν επρόκειτο για στοίχημα απ’ αυτά που συναρπάζουν τους books, ποιος θα πόνταρε επιπόλαια τα λεφτά του στο ενδεχόμενο η κ. Μέρκελ να βάλει το «ευρωπαϊκό όραμα», δηλαδή την εθνική προτεραιότητα να σωθεί η Ευρώπη (η «κότα που γεννά τα χρυσά αυγά») πάνω από την επιβίωση της ίδιας και του κόμματός της ή έστω της σταθερότητας του γερμανικού πολιτικού συστήματος;
Η εκδίκηση ενός πλεονεκτήματος
Η πρόσφατη περίοδος γερμανικής ηγεμονίας στην Ευρώπη -που, αν και εξασθενούσα, διαρκεί ακόμη- στηρίχτηκε, μεταξύ άλλων, στην επιθετική υπεραξιοποίηση του πλεονεκτήματος ανταγωνιστικότητας, που με τη σειρά του ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα του γεγονότος ότι, πρώτη αυτή μεταξύ των ισχυρών ευρωπαϊκών χωρών, η Γερμανία μείωσε αποφασιστικά το εργατικό κόστος με το πρόγραμμα λιτότητας που εφάρμοσε ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος κ. Γκέρχαρτ Σρέντερ ήδη από τις αρχές της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα. Μέχρι και πρόσφατα, οι Γερμανοί πολιτικοί επαίρονταν για το γεγονός αυτής της «πρωτιάς», συνιστώντας ένθερμα και στους άλλους -ιδιαίτερα στους Γάλλους- να προχωρήσουν στον ίδιο δρόμο.
Ήρθε ωστόσο η στιγμή που αυτό το πλεονέκτημα εκδικείται, και μάλιστα πολλαπλώς:
-Πρώτα απ’ όλα, τους άμεσους εμπνευστές του, το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, που η ταύτισή του με τις πολιτικές λιτότητας της κ. Μέρκελ το τραυμάτισαν σοβαρά, αλλά και τον ίδιο τον κ. Σρέντερ, που αποδεικνύεται αρχιτέκτονας αυτής της πολιτικής συρρίκνωσης και κατάντησε ένας περιφερόμενος φιλορώσος κλόουν.
-Ύστερα, της ίδιας της Μέρκελ, αλλά και του γερμανικού πολιτικού συστήματος. Μπορεί το προσφυγικό να υπήρξε το αποφασιστικό κέντρισμα της πολιτικής ανασφάλειας που έφερε τις ανατροπές συσχετισμών στη γερμανική Βουλή, αλλά αυτό το κέντρισμα δεν θα λειτουργούσε τόσο εντυπωσιακά αν δεν είχαν υποσκάψει τα θεμέλια της κοινωνικής συναίνεσης τα αποτελέσματα των πολιτικών λιτότητας. Αν το προσφυγικό ήταν το κέντρισμα, οι πολιτικές λιτότητας ήταν το υπόβαθρο!
Η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και οι «αρπαχτές» ήρθαν για να δώσουν το τελικό χτύπημα…
