Γράφει ο Ηλίας Πεντάζος*
Σύμφωνα με την πολιτική μυθοπλασία που έχει αναπτυχθεί στη χώρα μας, η Ευρώπη χρειάζεται την Ελλάδα τόσο απεγνωσμένα όσο και η Ελλάδα την Ευρώπη. Όμως είναι η ώρα για μια ψύχραιμη και λογική … απομυθοποίηση.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί πια σοβαρή απειλή για τους πιστωτές της. Το πρόβλημα όμως είναι ότι ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δεν φαίνεται να το κατανοεί. Ο ίδιος πιστεύει ακράδαντα πως αυτή είναι η αλήθεια και βασιζόμενος σε μια, άνευ λογικής τεκμηρίωσης, υπερτίμηση της διαπραγματευτικής του δύναμης κινδυνεύει να βουλιάξει τη χώρα χωρίς φυσικά να είναι αυτή η πρόθεση του.
Πιστεύει ότι έχει ένα ατού στο χέρι: τον φόβο της Ευρώπης για μια ελληνική χρεοκοπία. Είναι η αυταπάτη που του έχει περάσει ο Υπουργός των Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. Τα πράγματα στη ζωή δεν εξελίσσονται σύμφωνα με τους ευσεβείς μας πόθους και ενίοτε το «wishful thinking» πληρώνεται ακριβά…
Γιατί δεν μπορεί να περάσει ο «εκβιασμός» Τσίπρα στους δανειστές; Ας δούμε τα δεδομένα αναλυτικά.
Τον Ιανουάριο η ΕΚΤ, μπροστά στον κίνδυνο μιας πιθανής ελληνικής χρεοκοπίας, ανέλαβε δράση για την προστασία της ευρωζώνης. Ανακοίνωσε ένα τεράστιο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (QE), πολύ μεγαλύτερο σε όγκο σε σύγκριση με την πραγματική «αγορά» ομολόγων στην ευρωζώνη και πολύ μεγαλύτερο από την ποσοτική χαλάρωση που είχε εφαρμοστεί στις ΗΠΑ ή την Ιαπωνία. Με αυτό τον τρόπο η ΕΚΤ ύψωσε ενα ισχυρό τείχος, που κακά τα ψέμματα το χρειαζόταν από καιρό η ευρωζώνη, για να προστατευθεί από στύλ «Lehman» κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού της συστήματος.
Η δυνατότητα της ΕΚΤ να τυπώσει χρήμα, στην ουσία χωρίς όριο, για να υποστηρίξει τράπεζες και κυβερνήσεις μείωσε τα μέγιστα τη περίπτωση μετάδοσης της ελληνικής «επιδημίας» και στις άλλες χώρες. Αυτό σηματοδοτεί μια βαθειά αλλαγή στο οικονομικό περιβάλλον της Ευρώπης, το οποίο δυστυχώς οι Έλληνες πολιτικοί αλλά και πολλοί οικονομικοί αναλυτές αδυνατούν να κατανοήσουν.
Πριν από αυτή την απόφαση η ελληνική «επιδημία» ήταν μια πραγματική απειλή. Αν η ελληνική κυβέρνηση προσπαθούσε να εγκαταλείψει το ευρώ, οι τράπεζες στην Ελλάδα θα κατέρρεαν και οι Έλληνες οι οποίοι είχαν τα χρήματά τους στη χώρα, θα έχαναν τις αποταμιεύσεις τους, όπως συνέβη στη Κύπρο το 2013.
Φυσικό επακόλουθο θα ήταν οι καταθέτες σε άλλες υπερχρεωμένες χώρες (π.χ. Πορτογαλία, Ισπανία) να φοβούνταν παρόμοιες απώλειες και να μετέφεραν τις καταθέσεις τους σε άλλες ευρωπαικές τράπεζες όπως και να πωλούσαν τα κρατικά ομόλογα της χώρας που είχαν στα χέρια τους. Αποτέλεσμα, οι τιμές των ομολόγων αυτών θα κατέρρεαν, τα επιτόκια θα αυξάνονταν και πολύ πιθανόν οι τράπεζες τους να απειλούνταν με κατάρρευση.
Αν η κρίση από την Ελλάδα εντεινόταν, ο επόμενος πιο αδύναμος κρίκος, η Πορτογαλία, δεν θα ήταν σε θέση να στηρίξει το τραπεζικό της σύστημα ή να πληρώσει τα χρέη της. Σε ακραία περίπτωση, θα ακολουθούσε το ελληνικο παράδειγμα της εγκατάλειψης του ευρώ.
Πριν τον Ιανουάριο, αυτή η αλληλουχία των γεγονότων ήταν πολύ πιθανή. Τώρα όχι. Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, λειτουργεί πια σαν πυρασφάλεια σε κάθε σημείο πιθανής «επιδημίας».
Αν οι κάτοχοι των πορτογαλικών ομολόγων πανικοβληθουν από μια μελλοντική ελληνική χρεοκοπία, η ΕΚΤ απλά θα αυξήσει την αγορά των ομολόγων τους και όπως δεν έχει κανένα περιορισμό στην αγοραστική της δυνατότητα γίνεται αντιληπτό οτι θα ξεπεράσει εύκολα οποιαδήποτε πίεση πώλησης που θα εκδηλωθεί.
Αν οι Πορτογάλοι καταθέτες αρχίσουν να μεταφέρουν κεφάλαια σε άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες, η ΕΚΤ θα ανακύκλωνε αυτά τα ευρώ πίσω στην Πορτογαλία μέσω διατραπεζικών καταθέσεων. Επαναλαμβάνουμε και πάλι, ότι δεν υπάρχει όριο στο πόσα χρήματα η ΕΚΤ μπορεί να ανακυκλώσει, υπό την προϋπόθεση βέβαια οτι οι πορτογαλικές τράπεζες παραμένουν φερέγγυες, πράγμα όμως που τους το εξασφαλίζει η ΕΚΤ για όσο διάστημα συνεχίζει να αγοράζει τα κρατικά τους ομόλογα.
Με άλλα λόγια, το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ έχει μεταμορφώσει πλέον την ΕΚΤ από παθητικό παρατηρητή της κρίσης του ευρώ, παραιτημένο χρόνια από πρωτοβουλίες και δράσεις λόγω των ξεπερασμένων, γραφειοκρατικών περιορισμών της Συνθήκης του Μάαστριχτ, στον πλέον κατάλληλο δανειστή για την «κακιά ώρα».
Έχοντας πια την εξουσία, όπως η FED των ΗΠΑ ή η Τράπεζα της Ιαπωνίας να μετατρέπει σε χρήμα το δημόσιο χρέος, η ΕΚΤ είναι σε θέση να ανακόψει την εξάπλωση της όποιας χρηματοπιστωτικής κρίσης στην ευρωζώνη. Το δυσάρεστο αυτής της εξέλιξης για την Ελλάδα, είναι πως έχει χάσει πλέον αυτό το πλεονέκτημα για να πιέσει τους δανειστές της.
Όσοι Έλληνες πολιτικοί «ποντάρουν» στον κίνδυνο εξάπλωσης της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην ευρωζώνη, ας ξαναδιαβάσουν πάλι μήπως και κατανοήσουν τις πρωτοβουλίες του Draghi.
Ας σημειώσουν ακόμη τη… σύμπτωση έναρξης του προγράμματος αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ με τις ελληνικές εκλογές και θα καταλήξουν στο προφανές. Η νέα πολιτική της ΕΚΤ έχει σχεδιαστεί για την προστασία του ευρώ από τις συνέπειες μιας ελληνικής εξόδου ή χρεωκοπίας.
Μήπως λοιπόν ροκανίζουμε μόνοι μας το κλαδί πάνω το οποίο καθόμαστε;
*Ο Ηλίας Πεντάζος είναι οικονομολόγος.
