Όταν ρωτήσεις κάποιον καπνιστή γιατί καπνίζει μπορεί να σου απαντήσει «μου αρέσει» ή «δεν μπορώ να το κόψω». Κάποιος που δεν καπνίζει και γνωρίζει ότι ο καπνιστής συχνά πνίγεται από τον βήχα, κάνει τους πνεύμονες του να υπολειτουργούν και δημιουργεί, με αυτή του την εξάρτηση, πολλά προβλήματα την υγεία του, θα αναρωτηθεί αμέσως τι είναι αυτό που του αρέσει τόσο.
Και όμως οι καπνιστές δεν είναι ανίδεοι σχετικά με το κόστος της επιλογής τους. Μελέτες δείχνουν ότι είναι πολύ καλά ενημερωμένοι για τις βλάβες που μπορεί να προκληθούν στον οργανισμό τους. Πώς να μην είναι άλλωστε αφού τέτοιες προειδοποιήσεις αναγράφονται ακόμα και πάνω στο πακέτο των τσιγάρων τους.
Υπάρχουν μελέτες που προσπαθούν να εντοπίσουν την αιτία που συνεχίζουν να καπνίζουν και αναφέρουν πως οι καπνιστές έχουν φυσική κλίση στον κίνδυνο και στο ρίσκο σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Ότι μπλέκονται συχνότερα σε καβγάδες, μπορεί να μη φοράνε ζώνη ασφαλείας, να έχουν επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά ή ακόμα και να κάνουν λιγότερο συχνά ιατρικές εξετάσεις από τους μη καπνιστές.
Είναι όμως αυτό το χαρακτηριστικό τους που τους διαχωρίζει από τους υπόλοιπους; Σύμφωνα με μια ερευνά που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, όχι. Το χαρακτηριστικό της προσωπικότητας τους που τους διακρίνει από τους μη καπνιστές, είναι η αδυναμία τους να αναβάλλουν την ικανοποίηση μια επιθυμίας αναλογιζόμενοι τις μακροπρόθεσμες συνέπειες τις επιλογής τους. Δεν έχουν αυτοέλεγχο.
Για να εντοπίσουν λοιπόν αν υπάρχει διαφορά στο ποσοστό ρίσκου των καπνιστών και των μη, οι επιστήμονες έκαναν μια έρευνα. Έβαλαν μια ομάδα καπνιστών και μια μη καπνιστών να παίξουν ένα παιχνίδι καρτών. Το παιχνίδι είχε τέσσερις τράπουλες, δυο από τις οποίες περιείχαν κάρτες υψηλού ρίσκου και άλλες δυο με χαμηλού ρίσκου κάρτες. Κάθε κάρτα έγραφε κάποιο οικονομικό αποτέλεσμα πχ. ‘κερδίσατε 100$’ ή ‘χάσατε 200$’. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες μετά από πολλές επιλογές καρτών από όλες τις τράπουλες κατέληξαν να μείνουν με κάρτες από τις δυο ‘καλές’ τράπουλες και να έχουν καλές οικονομικές επιδόσεις.
Παρόμοιες έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα με εγκεφαλικές βλάβες και χρόνιοι χρηστές ναρκωτικών τείνουν να επιλέγουν από τις ‘κακές’ και επικίνδυνες τράπουλες. Παρόλα αυτά οι καπνιστές δεν ανήκαν σε αυτή την κατηγορία και ο τρόπος που έπαιζαν δεν είχε διαφορές με αυτόν των μη καπνιστών.
Για να δουν τώρα οι ερευνητές το κατά ποσό είναι επιρρεπείς στην άμεση ικανοποίηση έβαλαν τις δυο ομάδες, καπνιστών και μη καπνιστών να παίξουν το παιχνίδι με κάποιες παραλλαγές. Έφτιαξαν τις 2 ‘κακές’ τράπουλες με κάποιες διαφορές. Η μια περιείχε κέρδη που είχαν ως αποτέλεσμα την άμεση ικανοποίηση (100$ σε 9 από τις 10 κληρώσεις, ενώ 1 στις 10 έφερνε οικονομική καταστροφή -1.250$). Η δεύτερη τράπουλα δεν είχε τόσο άμεσα ικανοποιητικά αποτελέσματα και επιπλέον είχε μικρότερες και συχνότερες απώλειες (-250$). Άρα και οι δυο τράπουλες είχαν συνολικά αρνητικά αποτελέσματα αλλά η πρώτη παρείχε άμεση ικανοποίηση.
Προχωρώντας το παιχνίδι οι καπνιστές θεωρούσαν ότι η τράπουλα με τα άμεσα αποτελέσματα ήταν η καλύτερη και επέλεγαν 1.5 φόρες περισσότερο από τους μη καπνιστές από αυτή την τράπουλα. Απλά δεν μπορούσαν να αντισταθούν στη βραχυπρόθεσμη ευχαρίστηση.
Τα ευρήματα της έρευνας εστιάζουν στο ότι τελικά δεν είναι η κλίση των καπνιστών στο να ζουν ρισκάροντας, αλλά μια αδυναμία τους για δραστηριότητες που είναι μακροπρόθεσμα επικερδείς. Όπως το καλό στην υγεία τους, στην προκείμενη περίπτωση.
Δεδομένου των νέων ευρημάτων, άραγε συμβάλλουμε στην καταπολέμηση του καπνίσματος απομονώνοντας τους καπνιστές; Αν το πείραμα είναι σωστό και όντως οι καπνιστές έχουν αδυναμία αυτοελέγχου, τι χειρισμοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να ενδυναμώσουν τη θέληση τους; Οι απαντήσεις προσεχώς.
