Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εκφράζουν τη σοβαρή ανησυχία τους για τη συνεχή επιδείνωση της κατάστασης των μεταναστών και των προσφύγων στο νησί της Λέσβου, όπου υπάρχουν πολυάριθμες και ποικίλλες καταγγελίες/αναφορές για έκθεση σε βία, όπως αναφορές για φερόμενες απαγωγές και φερόμενες επαναπροωθήσεις, κράτηση και στέρηση τροφής και στέγης.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν τις ελληνικές αρχές να διερευνήσουν τις αναφορές για εκατοντάδες αγνοούμενους μετανάστες – που φέρεται πως απωθήθηκαν με τη βία στη θάλασσα – και να εξασφαλίσουν ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής για όσους παραμένουν στο νησί.
Αναφορές για αγνοούμενους
Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που εργάζονται στη Λέσβο ενημερώνονται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και από άλλους φορείς όταν μετανάστες φτάνουν στη Λέσβο και χρήζουν επείγουσας ιατρικής περίθαλψης.
«Από τον Ιούνιο του 2022 οπότε οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αρχίσαμε να παρέχουμε επείγουσα ιατρική βοήθεια σε ανθρώπους που φτάνουν με βάρκες στη Λέσβο, δεν έχουμε καταφέρει να εντοπίσουμε περίπου 940 ανθρώπους οι οποίοι δεν βρέθηκαν ποτέ στο μέρος που αναφέρθηκε», δηλώνει ο Αχιλλέας Τζέμος, Γενικός Διευθυντής του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Αρκετοί ασθενείς έχουν αναφέρει στο προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ότι επαναπροωθήθηκαν βίαια στη θάλασσα σε προηγούμενες προσπάθειες να φτάσουν στην Ελλάδα.
«Όταν ειδοποιούμαστε για νεοαφιχθέντες που χρήζουν επείγουσας ιατρικής βοήθειας, περνάμε ώρες – μερικές φορές μέρες – ψάχνοντάς τους, καθώς συχνά κρύβονται σε δάση», σημειώνει ο Αχιλλέας Τζέμος.
Οι άνθρωποι που εντοπίζονται από τις ομάδες μας έχουν αναφέρει ότι έχουν συναντήσει άνδρες που παριστάνουν τους γιατρούς για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους ή όπως αναφέρθηκε πρόσφατα στο άρθρο των New York Times παριστάνουν ακόμη και τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. «Εάν αυτό επιβεβαιωθεί, πρόκειται για απαράδεκτη χειραγώγηση της ανθρωπιστικής βοήθειας».
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνάντησαν στον περιβάλλοντα χώρο των περιοχών που έκαναν την παρέμβασή τους, οχήματα χωρίς πινακίδες, τα οποία συχνά οδηγούσαν άτομα με μαύρες κουκούλες στο πρόσωπό τους.
Η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους νεοαφιχθέντες έχει συρρικνωθεί σημαντικά λόγω του φόβου της ποινικοποίησης. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι πλέον ο μόνος ανεξάρτητος φορέας που παρέχει βοήθεια στους μετανάστες που φτάνουν στη Λέσβο.
Σκληρές αποτρεπτικές τακτικές στη μεγαλύτερη δομή της Ελλάδας
Οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο που φτάνουν στη Λέσβο μεταφέρονται σε δύο δομές ανάλογα με τον τόπο άφιξής τους: στο Μαυροβούνι και στα Μεγάλα Θέρμα. Στο Μαυροβούνι, μία από τις πολλές χρηματοδοτούμενες από την ΕΕ κλειστές ελεγχόμενες δομές έχουν φιλοξενηθεί το 2023 έως και 2.700 άτομα. Οι κλειστές ελεγχόμενες δομές παρουσιάστηκαν ως βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των μεταναστών, αλλά σχεδιάστηκαν ουσιαστικά για να περιορίσουν σημαντικά τη μετακίνηση των ανθρώπων οι οποίοι κρατούνται περιορισμένοι σε εγκαταστάσεις που μοιάζουν με φυλακές, επισημαίνουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα.
Όπως αναφέρουν οι ΓΧΣ, στις 17 Μαΐου 2023, οι ελληνικές αρχές σταμάτησαν να παρέχουν φαγητό σε αναγνωρισμένους πρόσφυγες και σε ανθρώπους που έχει απορριφθεί το αίτημά τους για διεθνή προστασία, ανακοινώνοντας σχέδια για την απομάκρυνσή τους. Επιπλέον, τα παιδιά οικογενειών που έχει απορριφθεί το αίτημά τους για διεθνή προστασία, στερούνται τους αριθμούς κοινωνικής ασφάλισης, γεγονός που τους αφαιρεί το δικαίωμα σε βασικούς εμβολιασμούς, παραβιάζοντας με αυτό τον τρόπο τα δικαιώματά τους.
«Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι οι εντάσεις να έχουν αυξηθεί στην κλειστή ελεγχόμενη δομή», δηλώνει ο Αχιλλέας Τζέμος. «Οι ασθενείς διαμαρτύρονται για τον εξευτελισμό που υφίστανται όταν στέκονται για ώρες στην ουρά και για την απογοήτευσή τους σχετικά με τον περιορισμό του φαγητού. Οι αρχές χρησιμοποιούν το φαγητό ως μοχλό πίεσης για να αναγκάσουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη δομή».
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καταδικάζουν τη χρήση των πρακτικών αυτών για να εξαναγκάσουν τους ανθρώπους να αποχωρήσουν από τη δομή. «Η στέρηση βασικών δικαιωμάτων για εκατοντάδες ανθρώπους, όπως η πρόσβαση σε τροφή και στέγη χωρίς εναλλακτικές λύσεις, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στη σωματική και ψυχική τους υγεία», τονίζει ο Αχιλλέας Τζέμος.
Αυθαίρετη κράτηση στα Μεγάλα Θέρμα
Στη δομή στα Μεγάλα Θέρμα, στη βόρεια ακτή της Λέσβου, όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν υγειονομική περίθαλψη από το 2020, η κατάσταση είναι ανησυχητική. Υπήρξε πρώην κέντρο καραντίνας για την COVID-19, και τώρα η δομή φιλοξενεί νεοαφιχθέντες πριν μεταφερθούν στο Μαυροβούνι.
Όπως αποκαλύπτουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, οι άνθρωποι στα Μεγάλα Θέρμα δεν καταγράφονται και ουσιαστικά κρατούνται αυθαίρετα για μέρες, σε ορισμένες περιπτώσεις για περισσότερες από δύο εβδομάδες, πριν μεταφερθούν στη δομή του Μαυροβουνίου.
«Οι συνθήκες διαβίωσης στα Μεγάλα Θέρμα είναι άθλιες. Οι άνθρωποι μένουν σε προσωρινά καταλύματα που δεν έχουν κρεβάτια – μερικές φορές 14 άτομα στριμώχνονται σε ένα κατάλυμα πέντε ατόμων. Όλοι, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, στεγάζονται μαζί, ανεξάρτητα από την ευαλωτότητά τους, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι διαδικασίες ασφάλειας και προστασίας».
Η δομή είναι επίσης απομονωμένη, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την πρόσβαση ιατρικών φορέων για την αντιμετώπιση επειγόντων ιατρικών περιστατικών. «Η ιατρική ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα επισκέπτεται την εγκατάσταση αυτή δύο φορές την εβδομάδα, αλλά αν προκύψουν ιατρικά επείγοντα περιστατικά οποιαδήποτε άλλη ημέρα, κανείς δεν βρίσκεται στο χώρο για να ανταποκριθεί και το ασθενοφόρο θα χρειαστεί πάνω από μία ώρα για να φτάσει στον ασθενή».
«Τα Μέγαλα Θέρμα είναι εμβληματικό παράδειγμα της σκληρής και δυσλειτουργικής προσέγγισης που εφαρμόζεται στις κλειστές ελεγχόμενες δομές που υποστηρίζονται από τα κράτη μέλη της ΕΕ και χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν επικρίνει και καταγγείλει επανειλημμένα αυτές τις σκληρές πολιτικές» τονίζει ο Γενικός Διευθυντής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούν τις ελληνικές αρχές και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:
- Να διερευνήσουν άμεσα τις αναφορές για απειλές, απαγωγές και κακομεταχείριση ανθρώπων από άγνωστους μασκοφόρους, οι οποίοι φέρεται να επιδίδονται συστηματικά σε επαναπροωθήσεις και να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των ανθρώπων στη στεριά και στη θάλασσα.
- Να τερματιστεί η αυθαίρετη κράτηση των μη καταγεγραμμένων νεοαφιχθέντων στα Μεγάλα Θέρμα, διασφαλίζοντας την άμεση πρόσβασή τους στις διαδικασίες καταγραφής και ταυτοποίησης, σε αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής και εγγύτητα σε βασικές υπηρεσίες.
- Να εξασφαλιστεί ποιοτική και έγκαιρη ιατρική περίθαλψη στις ειδικές δομές υποδοχής. Το νομικό καθεστώς των ανθρώπων δεν πρέπει να οδηγεί στον αποκλεισμό τους από βασικές υπηρεσίες, όπως η τροφή, η στέγαση και η υγειονομική περίθαλψη. Η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την προστασία και την ανθρωπιστική βοήθεια πρέπει να παρέχεται σε όλους τους νεοαφιχθέντες που αναζητούν προστασία στην Ελλάδα, βάσει των οδηγιών της ΕΕ.
