Από τον Ρόμαν Κρζναρίτς*
Τι είναι η αγάπη; Στην αλήθεια, δεν υπάρχει ούτε μία απάντηση σε αυτό το ερώτημα και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες είχαν έξι διαφορετικές λέξεις για να περιγράψουν την αγάπη. Το να τους ξέρεις μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή.
Ψάχνετε για ένα αντίδοτο στην έμφαση του σύγχρονου πολιτισμού μας στη ρομαντική αγάπη; Ίσως μπορούμε να μάθουμε από τις ποικίλες μορφές συναισθηματικής προσκόλλησης που επιβραβεύονται από τους αρχαίους Έλληνες.
Η σημερινή κουλτούρα του καφέ έχει ένα απίστευτα εκλεπτυσμένο λεξιλόγιο. Θέλεις ένα καπουτσίνο, έναν εσπρέσο, ένα σκληρό λάτε, ή ίσως ένα παγωμένο μακκιάτο καραμέλας;
Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν εξίσου εξελιγμένοι στον τρόπο που μιλούσαν για την αγάπη, αναγνωρίζοντας έξι διαφορετικές ποικιλίες αυτού του σημαντικότερου ανθρώπινου συναισθήματος. Θα είχαν συγκλονιστεί από την ωμότητά μας στη χρησιμοποίηση μιας ενιαίας λέξης και για να ψιθυρίσουν «σ’αγαπώ» πέρα από ένα γεύμα υπό το φως των κεριών και για να υπογράψουν περιστασιακά ένα ηλεκτρονικό ταχυδρομείο με τις λέξεις «μέρη της αγάπης.»
Ποια ήταν λοιπόν τα έξι είδη αγάπης που ήταν γνωστά στους αρχαίους Έλληνες; Και πώς μπορούν να μας εμπνεύσουν να προχωρήσουμε πέρα από τον σημερινό εθισμό μας στη ρομαντική αγάπη, η οποία έχει το 94 τοις εκατό των νέων που ελπίζουν – και συχνά αποτυγχάνουν – να βρουν μια μοναδική αδελφή ψυχή που μπορεί να ικανοποιήσει όλες τις συναισθηματικές ανάγκες τους;
1. Έρως, ή σεξουαλικό πάθος
Το πρώτο είδος αγάπης ήταν ο Έρωτας, που πήρε το όνομά του από τον Έλληνα θεό της γονιμότητας, και αντιπροσώπευε την ιδέα του σεξουαλικού πάθους και της επιθυμίας. Αλλά οι Έλληνες δεν το θεώρησαν πάντα ως κάτι θετικό, όπως τείνουμε να κάνουμε σήμερα. Στην πραγματικότητα, ο Έρωτας θεωρήθηκε ως μια επικίνδυνη, φλογερή και παράλογη μορφή αγάπης που θα μπορούσε να σε κυριεύσει – μια στάση που συμμερίζονται πολλοί αργότερα πνευματικοί στοχαστές, όπως ο Χριστιανός συγγραφέας C.S. Lewis.
Ο Έρωτας περιελάμβανε απώλεια ελέγχου που τρόμαξε τους Έλληνες. Το οποίο είναι περίεργο, γιατί η απώλεια του ελέγχου είναι ακριβώς αυτό που πολλοί άνθρωποι αναζητούν τώρα σε μια σχέση. Δεν ελπίζουμε όλοι να ερωτευτούμε τρελά;
2. Φιλία, ή βαθιά φιλία
Η δεύτερη ποικιλία αγάπης ήταν η Φιλία ή η φιλία, την οποία οι Έλληνες εκτίμησαν πολύ περισσότερο από τη βασική σεξουαλικότητα του έρωτα. Η Φιλία αφορούσε τη βαθιά συντροφική φιλία που αναπτύχθηκε μεταξύ αδελφών στα όπλα που είχαν πολεμήσει δίπλα-δίπλα στο πεδίο της μάχης.
Ήταν για την επίδειξη πίστης στους φίλους σας, να είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν γι ‘αυτούς, καθώς και μοιράζονται τα συναισθήματά σας μαζί τους. (Ένα άλλο είδος philia, μερικές φορές ονομάζεται storge, ενσωμάτωσε την αγάπη μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους.)
Μπορούμε όλοι να αναρωτηθούμε πόσο από αυτή τη συντροφικότητα φιλία έχουμε στη ζωή μας. Είναι ένα σημαντικό ερώτημα σε μια εποχή που προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε “φίλους” στο Facebook ή “οπαδούς” στο Twitter-επιτεύγματα που δύσκολα θα εντυπωσίασαν τους Έλληνες.
3. Agape, ή αγάπη για όλους
Η τέταρτη αγάπη, και ίσως η πιο ριζοσπαστική, ήταν agape, ή ανιδιοτελής αγάπη. Αυτή ήταν μια αγάπη που επεκτείνετο σε όλους τους ανθρώπους, είτε μέλη της οικογένειας είτε μακρινοί ξένοι. Agape μεταφράστηκε αργότερα στα λατινικά ως “caritas,” η οποία είναι η προέλευση της λέξης μας “φιλανθρωπία.”
C.S. Lewis αναφέρεται σε αυτό ως “αγάπη δώρο,” η υψηλότερη μορφή της χριστιανικής αγάπης. Αλλά εμφανίζεται επίσης σε άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, όπως η ιδέα της mettā ή “καθολική αγάπη καλοσύνη” στο Βουδισμό Theravahda.
Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι το agape βρίσκεται σε μια επικίνδυνη παρακμή σε πολλές χώρες. Τα επίπεδα ενσυναίσθησης στις ΗΠΑ έχουν μειωθεί απότομα τα τελευταία 40 χρόνια, με την πιο απότομη πτώση να σημειώνεται την τελευταία δεκαετία. Πιστεύω ότι πρέπει επειγόντως να αναβιώσουμε την ικανότητά μας να νοιαζόμαστε για τους ξένους.
4. Pragma, ή μακροχρόνια αγάπη
Μια άλλη ελληνική αγάπη ήταν η ώριμη αγάπη γνωστή ως πράγκμα. Αυτή ήταν η βαθιά κατανόηση που αναπτύχθηκε μεταξύ των μακροχρόνιων παντρεμένων ζευγαριών. Pragma ήταν για να κάνει συμβιβασμούς για να βοηθήσει την εργασία σχέση την πάροδο του χρόνου, και δείχνοντας υπομονή και ανοχή. Ο ψυχαναλυτής Erich Fromm είπε ότι ξοδεύουμε πάρα πολλή ενέργεια για να «ερωτευτούμε» και πρέπει να μάθουμε περισσότερα πώς να «στεκόμαστε στην αγάπη.» Pragma είναι ακριβώς για να σταθεί στην αγάπη-κάνοντας μια προσπάθεια να δώσει την αγάπη και όχι μόνο να το λάβει. Με περίπου το ένα τρίτο των πρώτων γάμων στις ΗΠΑ που καταλήγουν σε διαζύγιο ή χωρισμό τα πρώτα δέκα χρόνια, οι Έλληνες σίγουρα θα πιστεύουν ότι θα πρέπει να φέρει μια σοβαρή δόση pragma στις σχέσεις μας.
5. Φιλαούτια, ή η αγάπη του εαυτού
Η έκτη ποικιλία αγάπης του Έλληνα ήταν η Φιλαούτια ή η αυτο-αγάπη. Και οι έξυπνοι Έλληνες συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν δύο τύποι. Το ένα ήταν μια ανθυγιεινή ποικιλία που συνδέονται με ναρκισσισμό, στην οποία έγινε αυτο-εμμονή και επικεντρώθηκε στην προσωπική φήμη και την τύχη. Αλλά μια πολύ πιο υγιεινή έκδοση του philautia ενισχύει την ευρύτερη ικανότητά σας να αγαπάτε.
Η ιδέα ήταν ότι αν σας αρέσει ο εαυτός σας και να αισθάνονται ασφαλείς στον εαυτό σας, θα έχετε την αφθονία της αγάπης για να δώσει στους άλλους (όπως αντικατοπτρίζεται στη βουδιστική-εμπνευσμένη έννοια του “αυτο-συμπόνια”). Ή, όπως το έθεσε ο Αριστοτέλης, «Όλα τα φιλικά συναισθήματα για τους άλλους είναι μια επέκταση των συναισθημάτων ενός ανθρώπου για τον εαυτό του.”
6. Παιχνιδιάρικο αγάπη (Ludus)
Αυτή ήταν η ιδέα των Ελλήνων της παιχνιδιάρικης αγάπης, η οποία αναφερόταν στην αγάπη μεταξύ παιδιών ή νεαρών εραστών. Όλοι το είχαμε μια γεύση από αυτό στο φλερτ και τα πειράγματα στα πρώτα στάδια μιας σχέσης. Αλλά ζούμε επίσης Ludus μας (όπως το αποκαλούν οι Λατίνοι) όταν καθόμαστε γύρω σε ένα μπαρ πειράγματα και γελώντας με τους φίλους, ή όταν βγαίνουμε χορό.
Χορεύοντας με αγνώστους μπορεί να είναι η απόλυτη ludic δραστηριότητα, σχεδόν ένα παιχνιδιάρικο υποκατάστατο για το ίδιο το φύλο. Οι κοινωνικοί κανόνες μπορεί να συνοφρυώνονται σε αυτό το είδος της επιπολαιότητας ενηλίκων, αλλά λίγο περισσότερο ludus θα μπορούσε να είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε για να καρύκευμα μέχρι την ερωτική μας ζωή.
Οι αρχαίοι Έλληνες βρήκαν διαφορετικά είδη αγάπης στις σχέσεις με ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων- φίλους, οικογένεια, συζύγους, ξένους, ακόμα και τον εαυτό τους. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την τυπική εστίασή μας σε μία μόνο ρομαντική σχέση, στην οποία ελπίζουμε να βρούμε όλες τις διαφορετικές αγάπες που θα μπορούσαμε ενδεχομένως να βιώσουμε τυλιγμένο σε ένα μόνο άτομο ή αδελφή ψυχή.
Το μήνυμα των Ελλήνων είναι να καλλιεργήσουν τις διάφορες ποικιλίες αγάπης και να αξιοποιήσουν τις πολλές πηγές της. Μην αναζητάτε μόνο τον έρωτα, αλλά καλλιεργείτε τη Φίλη ξοδεύοντας περισσότερο χρόνο με παλιούς φίλους, ή αναπτύξτε το ludus χορεύοντας όλη τη νύχτα.
Επιπλέον, πρέπει να εγκαταλείψουμε την εμμονή μας με την τελειότητα. Μην περιμένετε από το σύντροφό σας να σας προσφέρει όλες τις ποικιλίες της αγάπης, όλη την ώρα. Αυτό μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε απογοήτευση . Αναγνωρίστε ότι μια σχέση μπορεί να αρχίσει με την αφθονία του έρωτα και ludus, στη συνέχεια, εξελίσσονται προς την ενσωμάτωση περισσότερο pragma ή agape.
Η ποικιλόμορφη ελληνική κατανόηση των τύπων της ανθρώπινης αγάπης μπορεί επίσης να προσφέρει παρηγοριά. Με τη λήψη του χρόνου για να χαρτογραφήσει το βαθμό στον οποίο και οι έξι αγάπες είναι παρόντες στη ζωή σας, μπορείτε να ανακαλύψετε έχετε πολύ περισσότερη αγάπη από ό, τι είχατε ποτέ φανταστεί – ακόμη και αν αισθάνεστε την απουσία ενός φυσικού εραστή.
Ήρθε η ώρα να επαναφέρουμε τις έξι ποικιλίες της ελληνικής αγάπης στον καθημερινό τρόπο ομιλίας και σκέψης μας. Αν ακόμη και η τέχνη του καφέ αξίζει το δικό της εκλεπτυσμένο λεξιλόγιο, τότε γιατί όχι η τέχνη της αγάπης;
*Ο Ρόμαν Κρζναρίτς είναι Αυστραλός πολιτιστικός στοχαστής. Αυτό το άρθρο βασίζεται στο βιβλίο του “Πώς θα πρέπει να ζήσουμε; Μεγάλες ιδέες από το παρελθόν για την καθημερινή ζωή. Η ιστοσελίδα του μπορεί να βρεθεί στη διεύθυνση: romankrznaric.com
Related Posts
