Γράφει ο Γιώργος Αργυρόπουλος*
Κάθε μέρα ακούμε από πολιτικούς, οικονομικούς και επιχειρηματικούς κύκλους για ανάπτυξη. Έχουμε ορίσει όμως τι χαρακτηριστικά θα έχει η ανάπτυξη; Συμφωνούμε μεν για αλλαγή της οικονομίας με πραγματική ανάπτυξη, αλλά έχουμε σκεφτεί πώς θα είναι αυτή ή θέλουμε να γίνει βεβιασμένα με ψευδεπίγραφη δημιουργία θέσεων εργασίας και εκτόνωση της ανεργίας που όμως θα είναι πρόσκαιρη;
Αυτά τα ερωτήματα καλούμαστε να απαντήσουμε αλλιώς η ανάπτυξη που βλέπουμε, όπως έγραψε πολύ καλός φίλος τις προηγούμενες μέρες, θα συνεχίσει να είναι η εξής: «προκύπτει ως λογικό συμπέρασμα ότι η παραγωγική αναπτυξιακή διαδικασία δεν είναι άλλη από την κατανάλωση προϊόντων ακόμη και επιβλαβών για την υγεία, με στόχευση τα κέρδη για τους ιδιοκτήτες των εταιριών αυτών που δεν είναι παρά μερικές εκατοντάδες, επίσης ακόμα και μια οικογενειακή επιχείρηση 70 ετών εξαγωγής μπαλσάμικου ξιδιού, από την Καλαμάτα, συνεισφέρει οικονομικά μόνον προς τους όποιους εργαζόμενους διατηρεί. Όλα τα υπόλοιπα κέρδη έρχονται για τους ιδιοκτήτες που ένα κάποιο μέρος τους παρακρατείται από την φορολόγηση προς το κράτος, και τέρμα. Παρ’ ότι κάποιοι θα πουν ότι διαφημίζεται έτσι η χώρα, η αλήθεια είναι πως το προϊόν διαφημίζεται, αυτό πωλείται και από αυτό έρχονται κέρδη για αυτούς που το παράγουν».
Με αυτόν τον τρόπο θα γίνει η περίφημη ανάπτυξη αν δε τεθούν όροι όχι όμως βραχυπρόθεσμοι όπως η εισροή κεφαλαίων αλλά μακροπρόθεσμοι όπως το που θέλουμε να ‘’κοιτάζει’’ η οικονομία, ποιο προσανατολισμό πρέπει να έχει. Ενώ οι οικονομολόγοι που θεμελίωσαν την Πολιτική Οικονομία έθεσαν στο κέντρο της προσοχής τους τη συνολική λειτουργία του οικονομικού συστήματος, η κυριαρχία της νεοκλασικής προσέγγισης, από τα τέλη του 19ου αιώνα, έστρεψε το ενδιαφέρον της πλειοψηφίας των οικονομολόγων στην κατανομή των πόρων και στην αναζήτηση της στατικής ισορροπίας των αγορών. Ο άνθρωπος ως δημιουργός και κυρίως ως ο βασικός στόχος της ανάπτυξης χάθηκε από την οπτική των περισσότερων οικονομολόγων, ενώ το περιβάλλον αντιμετωπίσθηκε ως ένας πόρος που διατίθεται δωρεάν και μπορεί να καταναλώνεται χωρίς συνέπειες. Σήμερα, μετά από τρεις δεκαετίες κυριαρχίας του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος, οι κοινωνικές και οικονομικές ανισορροπίες έχουν προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις: υψηλή ανεργία, ανασφάλεια και περιορισμός κοινωνικών δικαιωμάτων, αυξανόμενες ανισότητες, υπερχρέωση κρατών, επιχειρήσεων και νοικοκυριών, οικολογική υποβάθμιση. Οι εξελίξεις αυτές θέτουν επί τάπητος το ζήτημα της ριζικής αναμόρφωσης του τρόπου λειτουργίας του οικονομικού συστήματος και υπογραμμίζουν την αναγκαιότητα να αντιληφθούμε, με έναν πιο σύνθετο και περιεκτικό τρόπο, την έννοια της οικονομικής προόδου και τα χαρακτηριστικά της αναπτυξιακής διαδικασίας, ώστε αυτή να είναι κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη.
Ταυτόχρονη είναι και η απαίτηση για μια συνεκτική και σταθερή πορεία προόδου, που θα εγγυάται σταθερότητα, ασφάλεια και ισορροπία ανάμεσα στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, είναι πλέον κοινή συνισταμένη μιας διαρκώς αυξανόμενης μερίδας της κοινωνίας των πολιτών. Η ανάπτυξη που θα βάζει μπροστά τον άνθρωπο και τις ανάγκες του είναι που χρειαζόμαστε ώστε να γίνει βιώσιμη η ζωή στις μεγαλουπόλεις και όχι να συνεχίζει η κατάσταση που επικρατεί στις μέρες μας στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Ο κόσμος που ζούμε είναι ασταθής, οι ισορροπίες που γνωρίζαμε έχουν αλλάξει, το μέλλον θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τις δικές μας ενέργειες. Να δούμε άμεσα πού μπορούμε καλύτερα, ποιά είναι τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, πώς θα δράσουμε έξυπνα για να βελτιώσουμε διεθνώς τη θέση μας και ατομικά και συλλογικά σαν κοινωνία. Αν διαβάσει κανείς τις πρόσφατες μελέτες σχετικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης της χώρας και τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης, παρατηρεί δύο κυρίως πράγματα: μια συχνή αναφορά στον αγροτικό τομέα και ταυτόχρονα, μια έλλειψη εξειδίκευσης των προτάσεων.
Χρειαζόμαστε όμως σαφείς προτάσεις και ολοκληρωμένες προκειμένου να γίνουν καθολική αντιπρόταση στο υφιστάμενο μοντέλο. Η επικρατούσα θεωρία στην Ευρώπη και στον αναπτυγμένο κόσμο γενικότερα ήταν ότι η ανάπτυξη, η αύξηση του πλούτου και η διασφάλιση της ευημερίας θα προέλθει από την συνεχή αύξηση της κατανάλωσης κι αυτό κυρίως μέσω της ενίσχυσης του τομέα των υπηρεσιών. Κι όμως με αυτή τη θεωρία οδηγηθήκαμε στην οικονομική κρίση και στο αδιέξοδο. Η διαδικασία της μεταστροφής θα γίνει με ένα υγιές τραπεζικό σύστημα, ένα δίκαιο, μόνιμο και κυρίως απλό φορολογικό σύστημα, ένα μικρό, ευέλικτο και αποδοτικό δημόσιο τομέα και με την καθολική χωρίς αστερίσκους προστασία του περιβάλλοντος ώστε η ανάπτυξη να πάρει τις κατευθύνσεις που χρειάζεται μια σύγχρονη κοινωνία.
Καταλήγοντας, η ριζική αλλαγή του υφιστάμενου μοντέλου και παράλληλα επανοηματοδότηση της ανάπτυξης και τι αυτή προσφέρει και θα προσφέρει στο μέσο πολίτη είναι που πρέπει να ιεραρχηθούν ψηλά στην προσπάθεια για βελτίωσης της ζωής μας προς όφελος όλων μας. Η ανάπτυξη με την απαίτησή μας θα αποκτήσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ώστε να βοηθήσει ξανά πίσω τον απλό κόσμο, να αλλάξει το βιοτικό του επίπεδο και να κάνει την καθημερινότητά του βιώσιμη.
* Ο Γιώργος Αργυρόπουλος είναι ασκούμενος δικηγόρος, μεταπτυχιακός φοιτητής του Δημοσίου Δικαίου και Πολιτικής Επιστήμης Νομικής ΔΠ.Θ.
