Του Μιχάλη Ψύλου
Ηταν το χαμόγελο της 39χρονης αρχηγού και μητέρας τεσσάρων παιδιών Φράουκε Πέτρι; Η αυξανόμενη αντίδραση των ψηφοφόρων στα συστημικά κόμματα, αλλά και στο ευρώ; Ή μήπως η νοσταλγία για τη Λαοκρατική Γερμανία, όπως έγραψε η εφημερίδα «Die Welt»; Το σίγουρο είναι ότι η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) -ένα κόμμα που συγκροτήθηκε μόλις πριν από ενάμιση χρόνο, τον Απρίλιο του 2013, από μια ομάδα δεξιών οικονομολόγων και επιχειρηματιών με μοναδικό σλόγκαν τη διάλυση της ευρωζώνης- τάραξε τα νερά στη Γερμανία την περασμένη Κυριακή. Στις τοπικές εκλογές στο κρατίδιο της Σαξονίας η AfD, με επικεφαλής την 39χρονη χημικό Φράουκε Πέτρι, ήρθε από το πουθενά και απέσπασε σχεδόν το 10% των ψήφων.
Κίνδυνος για το Βερολίνο
«Τρομάζει η Μέρκελ με την επιτυχία των ευρωσκεπτικιστών στις τοπικές εκλογές της Σαξονίας», γράφει το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel», προειδοποιώντας ότι το εκλογικό αποτέλεσμα του AfD «συνιστά κίνδυνο» για το Βερολίνο, καθώς το «σενάριο» μπορεί να επαναληφθεί σε λίγες ημέρες στις τοπικές εκλογές στα κρατίδια της Βρανδεμβούργου και της Θουριγγίας. Γιατί να φοβάται όμως η Μέρκελ ένα κόμμα δεξιό που μέχρι πρότινος θεωρούνταν περιθωριακό; Οταν μάλιστα ο πρόεδρός του Μπερντ Λούκε ήταν επί 33 χρόνια μέλος των Χριστιανοδημοκρατών;
Κατ’ αρχάς το AfD δεν κατόρθωσε τον Σεπτέμβριο του 2013 να μπει στην ομοσπονδιακή γερμανική Βουλή, καθώς δεν είχε καταφέρει να περάσει το όριο του 5% στις ομοσπονδιακές εκλογές (συγκέντρωσε 1,9%). Στις τελευταίες ευρωεκλογές απέσπασε όμως επτά ευρωβουλευτές και 7,1% και συνεχώς αυξάνει την επιρροή του, όπως έδειξαν και οι εκλογές στη Σαξονία. «Ενα κόμμα που εξελίσσεται σε εφιάλτη για την Ανγκελα Μέρκελ», όπως μεταδίδει η Deutsche Welle. Παρά τη συντριπτική δημοτικότητά της στη Γερμανία, η καγκελάριος έχει γίνει πιο ευάλωτη. Μπορεί σε μια άλλη εποχή τα αποτελέσματα τέτοιων εκλογών να μην είχαν καμιά σημασία -πέρα από τα σύνορα της Σαξονίας-, όμως σήμερα όπου όλα συνδέονται μεταξύ τους οι εκλογείς του κρατιδίου της πρώην Ανατολικής Γερμανίας μπορεί να επηρεάσουν πολλαπλώς τη γερμανική, αλλά και την ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή.
Πρώτον, το κόμμα αυτό, που έχει πλέον παγγερμανική αποδοχή, αντιστρατεύεται τον πυρήνα της πολιτικής του Βερολίνου: το ευρώ, μέσω του οποίου η Γερμανία κυριάρχησε πλήρως στην Ευρωπαϊκή Ενωση την τελευταία δεκαετία. Οπως γράφει η Deutsche Welle: «Το AfD είναι ένα κόμμα που επιθυμεί σε πρώτη φάση την έξοδο της Ελλάδα από την ευρωζώνη και σε δεύτερη φάση την έξοδο της Γερμανίας και τελικά τη διάλυση της ευρωζώνης. Στόχος του είναι να συσπειρώσει όσους πολίτες αισθάνονται δεξιότερα των Χριστιανοδημοκρατών και όσους βλέπουν ως μεγάλο εχθρό της Γερμανίας την ευρωζώνη».
Δεύτερον, η διαφαινόμενη εξαφάνιση των Ελεύθερων Δημοκρατών -των μεταπολεμικών εταίρων όλων των γερμανικών κυβερνήσεων- δεν αποκλείεται να εξαναγκάσει τους Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ να οδηγηθούν μελλοντικά σε κυβερνήσεις συνεργασίας με την Εναλλακτική για τη Γερμανία, με ό,τι αυτό θα σημάνει για την πολιτική του Βερολίνου έναντι της ευρωζώνης. Η γερμανική οικονομική ελίτ, που θέλει το ευρώ για να συνεχίσει να κυριαρχεί στην Ευρώπη, γνωρίζει πως τέτοιες εσωτερικές ευρωσκεπτικιστικές κινήσεις θα μπορούσαν να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα για την επιρροή του Βερολίνου. Μέχρι στιγμής, η καγκελάριος Μέρκελ επιμένει να αγνοεί τους ευρωσκεπτικιστές, αλλά δεν είναι λίγα τα στελέχη στο κόμμα της που ζητούν διάλογο. Ο Χριστιανοδημοκράτης πρώην πρωθυπουργός της Σαξονίας, Κουρτ Μπίντενκοπφ, ζήτησε να μη χαρακτηρίζουν το AfD «ακροδεξιό κόμμα» και τόνισε την ανάγκη να υπάρξει διάλογος με τα στελέχη του. Οπως λέει ο Μπάασνερ Φρανκ, διευθυντής του Γαλλο-γερμανικού Ινστιτούτου, «ουδείς γνωρίζει πώς θα εξελιχθεί το κόμμα αυτό».
Ψηφοφόροι από όλα τα κόμματα
Οπως έδειξαν οι δημοσκοπικές έρευνες, οι περισσότεροι πρώην ψηφοφόροι των Ελεύθερων Δημοκρατών τούς εγκατέλειψαν για να ψηφίσουν το κόμμα που ήταν κατά του ευρώ. Ενώ όμως το AfD έχει σαφώς δεξιό προφίλ, άκρως εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι και πολλές χιλιάδες ψηφοφόροι του κόμματος της Αριστεράς αποφάσισαν αυτή τη φορά να ψηφίσουν την Εναλλακτική για τη Γερμανία στη Σαξονία. Η «Die Velt» γράφει πως το ΑfD στη Σαξονία ήταν ο αποδέκτης μιας ψήφου διαμαρτυρίας και απέσπασε 40.000 ψηφοφόρους από τους Χριστιανοδημοκράτες, 18.000 ψηφοφόρους από τους Ελεύθερους Δημοκράτες, 17.000 από την Αριστερά, 16.000 από το ακροδεξιό NPD, σχεδόν 9.000 από τους Σοσιαλδημοκράτες και 2.000 από τους Πράσινους. Το 75% των ψηφοφόρων του AfD δήλωσαν πως ψήφισαν το κόμμα αυτό γιατί είναι ενάντια στο ευρώ. Σύμφωνα με το τηλεοπτικό δίκτυο ZDF, το 54% των ψηφοφόρων του AfD δήλωσαν πως ψήφισαν το κόμμα αυτό ως ένδειξη διαμαρτυρίας στο γερμανικό πολιτικό κατεστημένο.
Οπως γράφει η «Die Welt», η Εναλλακτική για τη Γερμανία κέρδισε στο κρατίδιο της Σαξονίας πολλούς ψηφοφόρους που σήμερα νοσταλγούν τα κοινωνικά δικαιώματα που είχαν στην πρώην Λαοκρατική Γερμανία. «Το 47% των ψηφοφόρων του AfD δήλωσε ότι το κόμμα θα επαναφέρει πολλά καλά πράγματα που υπήρχαν στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, όπως το σχολικό σύστημα», σημειώνει η Die Welt.
Αυτή η συσπείρωση πολιτών διαφορετικής ιδεολογικοπολιτικής καταγωγής μετάλλαξε το πρόσωπο του AfD και από συντηρητικό το μετέτρεψε σε ευρύτατο κόμμα συσπείρωσης των ευρωσκεπτικιστών πολιτών. Από πλευράς κοινωνικής διαστρωμάτωσης, κατά φαινομενικά παράδοξο τρόπο και παρά το γεγονός τής εντονότατα «διανοουμενίστικης» συγκρότησης του ηγετικού πυρήνα του, προσέλκυσε πρωτίστως εργάτες. Αυξάνονται λοιπόν οι προϋποθέσεις ενίσχυσης αυτού του κόμματος που είναι ενάντια στο ευρώ. Βέβαια, όσο περνά ο καιρός οι ευρωσκεπτικιστές ξεφεύγουν από τους αρχικούς τους πολιτικούς στόχους, που ήταν η διάλυση της ευρωζώνης, και αποκτούν ταυτότητα δεξιού λαϊκιστικού κόμματος. Για παράδειγμα, ζητούν να διεξάγονται δημοψηφίσματα σε περιοχές όπου ανεγείρονται ισλαμικά τεμένη.
