Η στυγερή δολοφονία, αλλά και η αποτρόπαια εξαφάνιση του πτώματος της μικρής Άννυ από τον ίδιο της τον βιολογικό πατέρα, “ξέθαψε” ένα τεράστιο ζήτημα, για το οποίο όλοι γνωρίζουν, αλλά λίγοι συνηθίζουν να ,μιλούν: Την κακοποίηση των παιδιών από τις οικογένειές τους στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με την έντυπη έκδοση του Παρασκηνίου, τα στοιχεία για το εν λόγω φαινόμενο στη χώρα μας είναι αποκαλυπτικά για το μέγεθος του προβλήματος. Σύμφωνα με μεγάλη έρευνα, σε δείγμα 12.000 μαθητών ΣΤ΄ Δημοτικού, Α΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Κρήτη, που διενήργησε η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, στο πλαίσιο του προγράμματος BECAN, περίπου ένα στα δύο παιδιά στη χώρα μας έχει υποστεί σωματική βία, ενώ ένα στα δέκα σεξουαλική βία.
Μάλιστα, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών, στα χρόνια της κρίσης το φαινόμενο έχει ενταθεί. «Δεν έχουν γίνει συγκεκριμένες έρευνες τα τελευταία λίγα χρόνια, όμως, υπάρχουν στοιχεία για την αύξηση της κακοποίησης γυναικών λόγω κρίσης. Κάποιος που κακοποιεί τη γυναίκα του δεν σταματάει εκεί», αποκαλύπτει η Αφροδίτη Στάθη, διοικητική διευθύντρια του Σωματείου «ΕΛΙΖΑ», μιας ΜΚΟ με στόχο την προστασία των παιδιών που έχουν υποστεί ή κινδυνεύουν να υποστούν κακοποίηση ή παραμέληση.
Κάποιοι γνωρίζουν, αλλά δεν μιλάνε…
Όσο,όμως, και αν η κοινωνία αντιδρά με συντριβή σε μια τέτοια είδηση, διστάζει να «βγει μπροστά» στην περίπτωση που αντιληφθεί ένα τέτοιο περιστατικό. «Είναι συνταρακτικό ότι πολλές φορές ξέρουμε ή υποψιαζόμαστε κάτι, αλλά δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να το αναφέρουμε, είτε γιατί φοβόμαστε είτε γιατί ντρεπόμαστε», προσθέτει η ίδια. Πολλοί διστάζουν να μπλέξουν με υπηρεσίες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ”μια οικογενειακή υπόθεση μιας άγνωστης οικογένειας”. Όμως, όταν δεν μπορεί η ίδια η οικογένεια να ευαισθητοποιηθεί, μπορεί ο γείτονας, ο δάσκαλος, αυτός που ακούει ή βλέπει σημάδια κακοποίησης».
Σύμφωνα με τους ειδικούς, σε πολλές περιπτώσεις, η παιδική κακοποίηση θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί με έγκαιρη «διάγνωση» του προβλήματος από το περιβάλλον της οικογένειας. Άλλωστε, η έμφαση, πλέον, διεθνώς δίνεται στην πρόληψη. Όπως εξηγείη ψυχολόγος και επιστημονική σύμβουλος του «ΕΛΙΖΑ», Ελένη Αγάθωνος, «η κακοποίηση και η παραμέληση ενός παιδιού, ιδιαίτερα κατά την πρώτη παιδική ηλικία, λειτουργεί ως “προθάλαμος” ενός ευρέος φάσματος προβλημάτων που εμφανίζονται άμεσα ή κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του, τα οποία είναι δυνατόν να συντελέσουν στη διαμόρφωση ενός ατόμου με πολλαπλές δυσκολίες προσαρμογής στον κόσμο γύρω του,αλλά και σε μια ζωή ιδιαίτερα “ακριβή” σε κόστος για τους χιλιάδες αλλοδαπούς κυρίως».
Γίνονται παραβάτες στο μέλλον
Έχει διαπιστωθείότι η κακοποίηση στην παιδική ηλικία αυξάνει κατά 53% την παραβίαση του νόμου και τη σύλληψη στην εφηβική ηλικία, κατά 38% στην ενήλικη περίοδο και κατά 38% τη διάπραξη σοβαρής βίαιης πράξης.
Ταυτόχρονα, σοκάρουν οι αριθμοί για την παιδική κακοποίηση στην Ελλάδα και παγκοσμίως, καθώς τουλάχιστον ένα στα πέντε κορίτσια και ένα στα δέκα αγόρια πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης παγκοσμίως πριν από την ηλικία των 18 ετών, αλλά μόνο ένα στα τρία περιστατικά καταγγέλλεται. Όσον αφορά τη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2014, η «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα παιδιά SOS 1056» έλαβε συνολικά 629 καταγγελίες σοβαρών περιστατικών κακοποίησης, που αφορούσαν 1.254 παιδιά. Από αυτά, τα 594 ήταν αγόρια, τα 503 κορίτσια, ενώ για 157 παιδιά δεν έγινε γνωστό το φύλο ή η ηλικία τους. Το 42% αφορά παιδιά από 0-6 ετών, το 43% αφορά παιδιά που υφίστανται σωματική κακοποίηση, ενώ στο συντριπτικό ποσοστό του 91% των περιστατικών, οι θύτες είναι οι ίδιοι οι γονείς.
Δραματικά τα στοιχεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία, από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2013, το «Χαμόγελο του Παιδιού» δέχθηκε 596 καταγγελίες σοβαρών περιστατικών κακοποίησης παιδιών, από τις οποίες το 98% ήταν ανώνυμες και μόνο το 2% επώνυμες.
Το 45% των καταγγελιών αφορούσε σωματική κακοποίηση, αύξηση κατά 83% σε σχέση με το 2012, και ένα άλλο 45% αφορούσε παραμέληση και εγκατάλειψη, αύξηση κατά 55% σε σχέση με το 2012, που όμως, όπως ανέφερε ο κ. Γιαννόπουλος, δεν οφείλεται στην οικονομική κρίση και στη φτώχεια, αλλά σε άλλα προβλήματα, όπως η χρήση ναρκωτικών κ.λπ.
Επίσης, το 4% των καταγγελιών αφορούσε σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, ποσοστό, το οποίο, σύμφωνα με την οργάνωση, δεν δείχνει την πραγματική διάσταση του προβλήματος. Άλλο ένα 4% αφορούσε ψυχολογική/συναισθηματική κακοποίηση, 1% αφορούσε εξώθηση ανηλίκου σε πορνεία και 1% εξώθηση σε επαιτεία.
Από τις 596 καταγγελίες, που δέχθηκαν οι υπηρεσίες προστασίας ανηλίκων, οι 213 (36%) αφορούσαν κακοποίηση και από τους δύο γονείς, 228 (38%) κακοποίηση από τη μητέρα και 110 (18,5%) κακοποίηση από τον πατέρα.
Σύμφωνα με τα διεθνή στατιστικά στοιχεία, τα τελευταία δέκα χρόνια οι ευρωπαϊκές τηλεφωνικές γραμμές έχουν δεχθεί περισσότερες από τρία εκατομμύρια κλήσεις μόνο για κακοποίηση και παραμέληση, με κύριους υπαίτιους τους γονείς. Τα κορίτσια καταγγέλλουν συναισθηματική κακοποίηση, ενώ τα αγόρια σωματική.
Αποκρύπτονται περιστατικά
Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν επίσημα καταγεγραμμένα στοιχεία για τον ακριβή αριθμό κρουσμάτων παιδικής κακοποίησης. Και αυτό επειδή αρκετά περιστατικά αποκρύπτονται και δεν καταγγέλλονται στις Αρχές. Ανεπίσημα, πάντως, τα κρούσματα παιδικής βίας από αλλοδαπούς ή οικογένειες ξένων, που ζουν στη χώρα, αποτελούν το 41% του συνολικού αριθμού.
Αυτήν τη στιγμή, στα δύο παιδιατρικά νοσοκομεία της Αθήνας νοσηλεύονται 37 παιδιά που έχουν υποστεί σοβαρά τραύματα από τους γονείς τους κυρίως, και η Εισαγγελία τούς έχει αφαιρέσει την επιμέλεια.
Το χειρότερο διάστημα παιδικής κακοποίησης ήταν το δεκάμηνο Ιανουάριος-Οκτώβριος 2014, όταν σε όλη την Ελλάδα κατεγράφησαν αλλεπάλληλα κρούσματα.Ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών ηλικίας 8-12 ετών κακοποιούνται σωματικά-σεξουαλικά και, στις περισσότερες περιπτώσεις, ο θύτης είναι κάποιο από τα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος, ενώ το προφίλ των οικογενειών υψηλού κινδύνου είναι: μονογονεϊκές οικογένειες, φτωχές σχέσεις γονιού – παιδιού, αυστηρό περιβάλλον, απουσία μητέρας ή παρουσία πατριού, κατάχρηση αλκοόλ από μέλος της οικογένειας, ιστορικό σωματικής-σεξουαλικής κακοποίησης σε τουλάχιστον έναν από τους δύο γονείς. Για κάποιους επιστήμονες υγείας, το τοξικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει π.χ. το παιδί ενός αλκοολικού πατέρα υπονοεί κακοποίηση, επειδή επιβαρύνει τον συναισθηματικό του κόσμο.
Οι μορφές κακοποίησης
Σωματική κακοποίηση
Ανεξήγητοι μώλωπες
Ανεξήγητα κατάγματα
Ανεξήγητα εγκαύματα
Ανεξήγητες εκδορές
Ψυχολογική κακοποίηση
Παραμέληση ασφάλειας
Σωματική παραμέληση
Παραμέληση ιατρικής περίθαλψης
Σεξουαλική παραβίαση – αιμομιξία
Μη τυχαία δηλητηρίαση
Σύνδρομο αμέτοχου θεατή
Εκμετάλλευση – εργασία
Άνθρωποι της διπλανής πόρτας…
Οι γονείς που κακοποιούν τα παιδιά τους δεν ξεχωρίζουν από κάποιο εξωτερικό χαρακτηριστικό και δεν προέρχονται από κάποια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, συχνά υπεράνω πάσης υποψίας. Μπορεί να μοιάζουν φιλήσυχοι οικογενειάρχες και να είναι ευγενικοί με τους γείτονες και τον περίγυρό τους.
Μπορεί ακόμη να είναι μορφωμένοι, καλοί επαγγελματίες, νομοταγείς πολίτες ή όχι. Ανήκουν,όμως, σε διαφορετικές κατηγορίες, όσον αφορά την ψυχοπαθολογία τους. Κατά βάθος μπορεί να είναι ανώριμα, φοβισμένα ή επιθετικά άτομα, ή να έχουν τάση για απομόνωση. Μπορεί, επίσης, να παρουσιάζουν πλείστα συμπτώματα από αυτά που αναφέρει η κλινική βιβλιογραφία: άγχος, κατάθλιψη, έντονες παρορμητικές τάσεις, ψυχωτικές διαταραχές, σχιζοφρένεια.
Τέλος, οι στατιστικές δείχνουν ότι τα περισσότερα από τα κακοποιημένα παιδιά είναι κορίτσια, θύματα αιμομικτικών σχέσεων με τον πατέρα τους, καθώς και αγόρια πολύ μικρών ηλικιών. Ανάμεσα στα θύματα, συχνά συναντάμε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ήπια νοητική υστέρηση και η κακοποίηση είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του γονέα να ανταποκριθεί στις ευθύνες που προκύπτουν μέσα από τις δυσκολίες για την ανατροφή τους, (π.χ. ένας γονέας ασκεί έντονη σωματική βία στο παιδί του, μέσα από την οποία εκφράζει την ευχή «να μην είχε γεννηθεί ποτέ» και την αγανάκτησή του για «την κακή του μοίρα που απέκτησε ένα τέτοιο παιδί»).
