Γράφει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Το χειρότερο για την ανθρωπότητα είναι οι οικονομολόγοι να χαράσσουν σύνορα και να κατασκευάζουν την συντακτική τάξη των πραγμάτων, την ώρα που εμείς του χώρου της πολιτικής επιστήμης και της επιστήμης της πολιτικής ασχολούμαστε σχεδόν αποκλειστικά με την οικονομία.
Και αυτό το «χειρότερο» είναι η τρέχουσα κοινωνική πρακτική, αναγνώστη μου, στην σημερινή Ευρώπη. Έτσι τα έφερε ο καιρός, δηλαδή η εξέλιξη του ηγεμονικού φαινομένου στην ΕΕ, υπό την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και την αιγίδα διεθνών και υπερεθνικών οικονομικών θεσμών με έντονο πολιτικό χαρακτήρα, οι οποίοι ανέλαβαν να καθοδηγήσουν την μετάβαση από τον διπολισμό στον παγκοσμιοποιημένο νεοφιλελευθερισμό της ολοκληρωτικής αγοράς. Ολοκληρωτικής σε όλα της, ακόμη και στο στιλ: Από δέκα μαγαζιά του κέντρου της Στοκχόλμης περάσαμε χθες με την γυναίκα μου για να αγοράσουμε παπούτσια και φύγαμε χωρίς ψώνια, αλλά με μια έντονη ενόχληση στο στομάχι. Το αηδιαστικό, ομογενές κιτς μας προκάλεσε εφίδρωση και αναγούλα! Αυτό που είδαμε χθες το απόγευμα στην αγορά υποδημάτων είναι πράγματι το… τέλος της ιστορίας.
Όλα είναι ύφος, φίλε μου, και όχι οικονομία ή πολιτική, όπως ίσως νομίζεις. Από το ύφος στη αναλυτική προσέγγιση του Χανς-Βέρνερ Ζιν, πρόεδρου του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (Ifo) του Μονάχου, μπορείς να καταλάβεις την πολιτική διαστροφή που ορίζει το «τέλος της ιστορίας» στην Ευρώπη, προδιαγράφοντας ένα ζοφερό μέλλον, όπου θα θεσμοθετούνται οι διαφορετικές ταχύτητες ανάπτυξης και το παράλληλο (ως προς το ευρώ) νόμισμα των πλέον αδύναμων χωρών της διευρυνόμενης ευρωζώνης, εντός ενός αστυνομικού καθεστώτος που θα οδηγεί στην πολιτική ενοποίηση δια ενός ενοποιημένου στρατού.
Η κιτς απάντηση στον πράγματι προβληματικό οικονομισμό των «όψιμων φίλων» και προστατών του Αλέξη Τσίπρα, πως η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί ακόμη γρηγορότερα προς τη δημοσιονομική ενοποίηση μέσω της εισαγωγής ενός κοινού συστήματος διασφάλισης των καταθέσεων και ενός ενιαίου συστήματος παροχής επιδομάτων ανεργίας, της κατάρτισης ενός ενιαίου προϋπολογισμού, της έκδοσης ευρωομολόγων και του επιμερισμού των χρηματοπιστωτικών κινδύνων, είναι: Μετατροπή της ΕΕ σε μια αμυντική στρατιωτική οργάνωση με έντονο καταρχήν αστυνομικό χαρακτήρα, για να περάσουμε μετά σε μια ολοκληρωμένη δημοσιονομική ένωση.
Τι, με δύο κουβέντες, κατάλαβε ο δυστυχής οικονομολόγος από την τρέχουσα κρίση με επίκεντρο τα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι; Πως ήρθε η ώρα να αλλάξει η ΕΕ τη στάσης της όσον αφορά στην ενοποίηση. Αντί να συνεχίσει να ασκεί πιέσεις για μια ανισόρροπη δημοσιονομική ενοποίηση, θα πρέπει να εργαστεί για την υλοποίηση βασικών στοιχείων της πολιτικής ένωσης, όπως η κοινή αστυνομική δύναμη, η κοινή νομοθεσία για τη χορήγηση ασύλου, η κοινή εξωτερική πολιτική και, πάνω απ’ όλα, ο ενιαίος στρατός, σε ένα πλαίσιο που θα ενθαρρύνει την θέσπιση διαφορετικών ταχυτήτων στην ανάπτυξη με την κυκλοφορία παράλληλου νομίσματος (: διπλό νομισματικό).
Είμαι βέβαιος πως με μεγάλο ενδιαφέρον διαβάζει αυτές τις θέσεις που ορίζουν το «τέλος της ιστορίας» στην Ευρώπη ο έλληνας δεξιός, ενώ δεν είναι λίγοι οι αριστεροί που, αν και θα διαφωνούσαν στη θεωρία του πράγματος, θα συναινούσαν και αυτοί επίσης στην πρακτική του εφαρμογή, υπό την πίεση ασφαλώς που ασκείται στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας μας την τελευταία επταετία.
Εγώ, στο είπα στην αρχή αυτού του σημειώματος και θα το επαναλάβω εδώ με άλλα λόγια: Η ενιαία αστυνομοκρατούμενη Ευρώπη των παράλληλων νομισμάτων, αποτελεί την πολιτική διαφυγή του οικονομιστή. Είναι η πλέον κοινωνικά αντιδραστική επιχείρηση να διασκεδαστεί το οικονομικό αδιέξοδο του σύγχρονου ενοποιητικού εγχειρήματος στην Ευρώπη.
Όταν η οικονομία μπλοκάρει την κοινωνία, ολοκληρώνοντας μέσα σε ένα παραμορφωτικό ύφος την αγορά, προφανώς καταφεύγεις στην πολιτική. Όχι όμως στην σεκιουριτοποιητική πολιτική, αλλά στην βιοπολιτική/ δημοκρατική πολιτική μεταβάλλοντας παράλληλα οικονομική μεθοδολογία: Από την μηχανιστική οικονομία όπου διαμορφώνονται τιμές στα αγαθά και τις υπηρεσίες που χαρακτηρίζονται σπάνια, να περάσουμε στη βιοοικονομία όπου αλλάζει ριζικά η σχέση μέσου-σκοπού και είναι οι άνθρωποι και οι φυσικοί πόροι τώρα εδώ, που λογαριάζονται στην κοινωνική πρακτική της οικονομικής λειτουργίας.
Θέλω να είμαι απολύτως σαφής, αν και κινδυνεύω έτσι να υποπέσω στο αμάρτημα της απλοϊκότητας. Αυτό που συζητούν και αναζητούν οι επιφανέστεροι εκ των συντηρητικών οικονομολόγων στην ΕΕ είναι η δημιουργία μίας πολιτικά ενοποιημένης Ευρώπης με σταλινική μεθοδολογία, όπου ασφαλώς η σεκιουριτοποίηση γίνεται στο πλαίσιο διαφορετικών απειλών από εκείνες που όριζαν αντιδραστικά την πολιτική ταυτότητα της σταλινικής ενοποίησης στην Ευρώπη και την Ευρασία. Από την άλλη, αυτό που κυριαρχεί αυτή την στιγμή είναι η διαλεκτική αντίθεση σε αυτό ως γενικό πολιτικό αφήγημα. Μόνον που η εφαρμογή αυτού του αφηγήματος – που εκφράζει τόσο η Μέρκελ και ο Ολάντ, αλλά ακόμα και ο Αλέξης Τσίπρας σήμερα – σιγά-σιγά στην πράξη (: ως μοντέλο γραφειοκρατικής ηγεσίας και κοινής κοινωνικής πρακτικής), καταλήγει μέσω κρίσεων οι οποίες προκαλούνται από εξωτερικές απειλές με την μορφή της ισλαμικής τρομοκρατίας και της προσφυγικής κρίσης, να υποστηρίζει ως μοναδικό εναλλακτικό σχέδιο το πρώτο – την συντηρητική δηλαδή και αστυνομοκρατική αντίληψη περί πολιτικής ενοποίησης.
Κι όμως, το ζήτημα της μεταμόρφωσης της σημερινής ΕΕ σε μία αποκεντρωμένη ομοσπονδιακή δομή με ενίσχυση και όχι εξαφάνιση ή διασκέδαση του δημοκρατικού φαινομένου, απαιτεί μία εντελώς διαφορετική προσέγγιση, η οποία στην θέση της οικονομικής ηγεσίας ή της «οραματικής» συγκεντρωτικής εξουσίας μίας αστυνομικού χαρακτήρα ένωσης κρατών, προτάσσει μία παιδαγωγική ηγεσία ήπιων βιοοικονομικών πολιτικών. Πώς, όμως, θα μπορούσαν να προωθηθούν αυτές οι ιδέες που αναφέρονται με συστηματικό τρόπο, όχι απλώς στην αλλαγή, αλλά στην δημοκρατική μεταμόρφωση της ΕΕ, όταν παλαιά και νέα ΜΜΕ συγκροτούν ένα βάρβαρο και χυδαίο μήνυμα που δίνει έμφαση στην «ομορφιά της ισχύος», στην εξόντωση του αντιπάλου με κάθε μέσο και στο «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»;
Πώς οι ιδέες και η κοσμοαντίληψη που χαρακτηρίζουν την δική μου γραφή θα μπορούσαν μέσω μιας «παιδαγωγικής ηγεσίας» να αποκτήσουν υπόσταση στην κοινή γνώμη, όταν ακόμα και το προοδευτικό κίνημα είναι εγκλωβισμένο σε υποκριτικές πολιτικές ισχύος, που τελικά οδηγούν σε απογοήτευση μεγάλο μέρος των προοδευτικών ανθρώπων, μετά από διαρκείς ταξικού χαρακτήρα ήττες; Το εναλλακτικό, δημοκρατικό σενάριο για την πολιτική μεταμόρφωση της ΕΕ απαιτεί δύο πράγματα: απεγκλωβισμό από τον οικονομισμό κάθε μορφής και απεγκλωβισμό από τον στρατοκρατισμό και την σεκιουριτοποίηση της οικονομίας διά του συγκεντρωτισμού (αυταρχισμού) στις αποφάσεις, πάντα ενόψει κάποιου εξωτερικού εχθρού. Τα σύνορα που ορίζονται σε αυτήν την περίπτωση, είναι φτιαγμένα κυριολεκτικώς από ένα «σιδηρούν παραπέτασμα», πολύ χειρότερο από αυτό που μέμφονταν αυτοί που σήμερα προσβλέπουν σε αυτό για να υπάρξει πολιτική ενοποίηση στην ΕΕ!…
