Ανταπόκριση από το Βερολίνο: Γιώργος Ευγενίδης
Είναι ξεκάθαρο σε όσους έχουν στοιχειώδη επαφή με τη γερμανική πολιτική πως η Άνγκελα Μέρκελ ψάχνει απεγνωσμένα, εδώ και πολύ καιρό, τρόπους για εμπλοκή της Τουρκίας στο προσφυγικό ζήτημα. Είναι ζήτημα αρχής για την ίδια, μιας και η συλλογιστική της είναι πως το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπίζεται, πριν καν φτάσει στην πόρτα της Ευρώπης. Πλην όμως, έστω και σε ρεαλιστικούς όρους, η συμφωνία με την Τουρκία αποτελεί μια ευρωπαϊκή καθυπόταξη για έναν βασικό λόγο: η Ευρώπη μπορεί να είναι ισχυρότερη της Τουρκίας, αλλά στο εν λόγω ζήτημα, η Τουρκία μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της Ευρώπης. Καίτοι, η Τουρκία δεν υποσχέθηκε τίποτα, παρά μόνο πρόβαλε την καλή της πρόθεση.
Για να τα συνοψίσουμε, η Τουρκία πήρε οικονομική ενίσχυση ύψους 3 δις ευρώ, πήρε επανέναρξη της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ, έστω και αν πρέπει να πληροί όρους και προϋποθέσεις, αρχής γενομένης από το «παγωμένο» κεφάλαιο 17, ενώ θα ακολουθήσουν και άλλα κεφάλαια στη συνέχεια, πήρε επιτάχυνση της διαδικασίας κατάργησης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες και πιο τακτικές ευρωτουρκικές Συνόδους Κορυφής και συνεργασία σε μια σειρά ζητημάτων. Τι έδωσε; Θα συνδράμει στην ανάσχεση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, θα βελτιώσει τις συνθήκες διαμονής των προσφύγων, ενώ θα «τρέξει» και της διαδικασίες επαναπατρισμού, όσων δεν πληρούν τα τυπικά κριτήρια για να χαρακτηριστούν πρόσφυγες.
Η Άνγκελα Μέρκελ ήθελε οπωσδήποτε την Τουρκία σύμμαχο. Καίτοι δεν έχει βρεθεί λύση στη Συρία, καίτοι ο γερμανικός στρατός, κατά δήλωση της υπουργού Άμυνας Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, ετοιμάζεται να συμμετάσχει με περισσότερα από 1000 άτομα και πλείστα όσα ένοπλα μέσα, η καγκελάριος ήθελε η Τουρκία να αναλάβει το ρόλο του «χωροφύλακα» στην περιοχή και να αποτρέψει τους πρόσφυγες από το να φτάνουν στην Ευρώπη. Διότι, αν μένουν στην Τουρκία, είναι πρόβλημα της Τουρκίας, έστω και με την οικονομική στήριξη της Ευρώπης. Αν περάσουν στη θάλασσα και δεν πνιγούν πριν φτάσουν σε κάποιο ελληνικό νησί, τότε είναι αυτομάτως πρόβλημα μιας απροετοίμαστης και αμήχανης Ευρώπης.
Αυτό που ψιθυρίζεται έντονα, τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στο Βερολίνο, είναι πως η Γερμανία πάσχισε για να περάσει αυτό το σχέδιο και μάλιστα, κάποιοι το χρεώνουν και στη γερμανική κυβέρνηση ως δική της σύλληψη. «Η Γερμανία δεν θέλει και δεν μπορεί να κλείσει τα σύνορά της. Αν τα έκλεινε όμως η Ευρώπη;», μου έλεγε ένα σοβαρό στέλεχος του SPD, το οποίο δεν ενθουσιάστηκε από τη λύση που βρέθηκε, ιδίως όταν δεν γίνεται καμία αναφορά στις υποχρεώσεις της Τουρκίας για βελτίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των συνθηκών ελευθερίας στη χώρα. «Μα όλα αυτά συμπεριλαμβάνονται στους όρους για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας», αντέτεινα στη συζήτηση, για να πάρω την απάντηση: «Μην είσαι σίγουρος πως η Τουρκία θέλει να γίνει μέλος της ΕΕ. Δες πόσα καταφέρνει και χωρίς να βρίσκεται στην Ένωση».
Η αλήθεια είναι πως η Τουρκία δεν έδωσε καμία ποσοτικοποιημένη δέσμευση. Έσπευσε όμως να κάνει μια κίνηση καλής θέλησης και να εμποδίσει τον διάπλου του Αιγαίου σε περίπου 1000 μετανάστες και πρόσφυγες, οι οποίοι προωθούνται σε προσφυγικά κέντρα για ταυτοποίηση. Αυτό όμως δεν είναι υποχρεωτικό πως θα είναι ο κανόνας. Συν τοις άλλοις, η Τουρκία πρέπει να πάρει χρήματα, τα οποία κανείς δεν γνωρίζει από πού θα προέλθουν, ενώ δεν είναι όλα τα κράτη-μέλη απολύτως σύμφωνα με αυτή τη λύση.
Όπως και να έχει, στη διπλωματική σκακιέρα, η Τουρκία αξιοποίησε στο έπακρον το ρόλο και τη θέση της και εκμεταλλεύτηκε την μεγάλη ανάγκη που την είχαν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί. Η επιτυχία του σχεδίου, θα κριθεί από τη βούληση της Τουρκίας, η οποία δεν είναι δεδομένη. Και, αν η Τουρκία αρκεστεί στο να κάνει τα ελάχιστα, τότε η κ. Μέρκελ θα έχει πραγματικό πρόβλημα. Διότι, η άποψη που θα εμπεδωθεί, θα είναι πως τα έκανε όλα και δεν πέτυχε και πολλά. Και τότε, η συνέχεια δεν θα είναι ιδανική.
