Γράφει ο Ηλίας Ηλιόπουλος
Περί τα τέλη του 19ου αιώνος, στην (εν τω μεταξύ ενοποιημένη, από το 1871) Γερμανία η ισχυρή ομάδα των λεγομένων «νέων βιομηχανιών», υπό τον φιλόδοξο Γκέοργκ φον Ζήμενς (Georg von Siemens), ανέπτυσσε, ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο αναδιατάξεως του γεωοικονομικού και γεωπολιτικού χάρτη της Ευρώπης και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής.
Το εν λόγω σχέδιο προέβλεπε τα εξής:
α) την δημιουργία ενός ενοποιημένου κεντροευρωπαϊκού Χώρου («Μεσευρώπη») ως βάσεως της γερμανικής οικονομικής επεκτάσεως
β) την εκμετάλλευση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης διά μιας Τελωνειακής Ενώσεως με την «Μεσευρώπη»
γ) την στενώτερη δυνατή πολιτική και οικονομική σύνδεση της Οθωμανικής Τουρκίας με τον γερμανοκρατούμενο Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο, και δι’ αυτής
δ) την πρόσβαση στα πετρελαϊκά κοιτάσματα της Μοσούλης (Ιρακινό Κουρδιστάν) και στον Περσικό Κόλπο, με αποτέλεσμα
ε) την πλαγιοκόπηση του ανταγωνιστικού Δυτικού (Αγγλικού) Ιμπεριαλισμού, συνάμα δε και
στ) την στρατηγική περικύκλωση της Αγίας (Τσαρικής) Ρωσσίας.
Συγκεκριμένα βήματα πρακτικής εφαρμογής του σχεδίου ήσαν:
– η σύμπηξη του Ενιαίου Οικονομικού και Αμυντικού Χώρου από την Φλάνδρα και το Σλέσβικ (σύνορα Γερμανίας – Δανίας) μέχρι την Κροατία και την Βαλτική, άμα τη εκρήξει του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914),
– η συμμαχία με την Οθωμανική Τουρκία και
– η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Βερολίνου-Βαγδάτης.
Το βιβλίο του διάσημου Γερμανού πολιτικού και θεωρητικού Φρειδερίκου Νάουμανν «Μεσευρώπη», το οποίον εξεδόθη το 1915 και έγινε «best-seller» στον γερμανοαυστριακό χώρο, απετέλεσε την εκλαϊκευμένη κατάθεση του ηγεμονικού γερμανικού σχεδίου.
Πράγματι, διά της δημιουργίας του Ενιαίου Χώρου της ηπειρωτικής Ευρώπης, η Γερμανία επετύγχανε πλέον τους ακόλουθους παγίους στρατηγικούς στόχους της:
α) την κατίσχυση επί της Μεγάλης Βρεττανίας, διά της de facto εξουδετερώσεως (μέσω της ευρωπαϊκής ενοποιήσεως!) της αρχής της Ισορροπίας Δυνάμεων (balance of power) στην Ευρώπη, άρα
β) την επιβολή της Ηγεμονίας της στην Γηραιά Ήπειρο, συνεπώς
γ) την δημιουργία της αφετηρίας και των προϋποθέσεων για την μέλλουσα «τελική αναμέτρηση» με τις ΗΠΑ, την δημιουργία δηλαδή των αναγκαίων όρων για να καταστεί η Γερμανία «Παγκόσμιος Δύναμις» (Weltmacht), και συγχρόνως
δ) την στρατηγική περικύκλωση της Ρωσσίας, απαραίτητου σιτοβολώνα (Νότιος Ρωσσία / «Ουκρανία») και αναντικατάστατης ενεργειακής πηγής (Σιβηρία, Κασπία) της γερμανικής Ευρώπης κατά την μελλοντική αναμέτρηση με τις ΗΠΑ.
Εξάλλου, η Γερμανία επεξέτεινε την στρατιωτική παρουσία της, διά μεν της «Δυαδικής Συμμαχίας» (Zweibund) μετά της Αυστροουγγαρίας έως των δυτικών συνόρων της Ρωσσίας, ενώ η συμμαχία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία (που τότε περιελάμβανε και την Συρία, την Παλαιστίνη και την Μεσοποταμία, το σημερινό Ιράκ) της επέτρεψε να φθάσει έως το μαλακό υπογάστριο της Τσαρικής Αυτοκρατορίας – αλλά και ως τις βρεττανικές κτήσεις των Ινδιών.
Ήδη από το 1888, η Εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων της Αυστρίας επέτυχε να συνδέσει την πρωτεύουσα των Αψβούργων Βιέννη με την έδρα της Υψηλής Πύλης Κωνσταντινούπολη μέσω Βουδαπέστης, Βελιγραδίου και Σόφιας (το πολυθρύλητο «Orient Express»). Το 1898 η Υψηλή Πύλη έλαβε αιτήσεις από διάφορες ευρωπαϊκές εταιρείες (αγγλικές, γαλλικές, ρωσσικές, γερμανικές) για την ανάληψη του κολοσσιαίου όσο και εντυπωσιακού έργου κατασκευής του σιδηροδρόμου, που θα συνέδεε την Κωνσταντινούπολη με τις απώτατες νοτιο-ανατολικές εσχατιές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίντ Β’ ανέθεσε το έργο, στις 27 Νοεμβρίου 1899, στην γερμανική Εταιρεία Σιδηροδρόμων Ανατολίας, που υπεστηρίζετο από την Ντώϋτσε Μπανκ (Deutsche Bank) του Γκέοργκ φον Ζήμενς. Ο δρ. Καρλ Χέλφεριχ (Dr. Karl Helferich), Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της Γερμανικής Εταιρείας Σιδηροδρόμων Ανατολίας, ήταν γαμβρός του Ζήμενς. Η εταιρεία ανέλαβε την υποχρέωση κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας μέχρι την Βαγδάτη και τον Περσικό Κόλπο.
Σημειωτέον ότι η Deutsche Bank είχε ήδη διεξαγάγει εκτεταμένες γεωλογικές έρευνες και είχε εντοπίσει κοιτάσματα πετρελαίου στην Μοσούλη, στο Κιρκούκ και στην Βασόρα. Ο Χέλφεριχ απέσπασε για λογαριασμό της εταιρείας το δικαίωμα εκμεταλλεύσεως του ορυκτού πλούτου σε μια ζώνη 20 χιλιομέτρων ένθεν κακείθεν της σιδηροδρομικής γραμμής, συμπεριλαμβανομένων των κοιτασμάτων πετρελαίου που ενδεχομένως θα ανακαλύπτονταν.
Η Γερμανία είχε καταγάγει έναν περιφανή θρίαμβο έναντι της Μ. Βρεττανίας! Πλην όμως, η Γηραιά Αλβιών δεν παραιτείται εύκολα! Ήδη την ίδια χρονιά (1899) έσπευδε να διασφαλίσει τα συμφέροντά της στην Μεσοποταμία, συνάπτοντας συμφωνία διαρκείας 99 ετών με τον Σεΐχη του Κουβέϊτ (το οποίον, τύποις, αποτελούσε ακόμη τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας!).
Συγχρόνως, το 1905, ο σερ Σίντνεϋ Ράϊλλυ κατόρθωνε να διασφαλίσει τα αποκλειστικά δικαιώματα επί των κοιτασμάτων πετρελαίου του Περσικού Κόλπου (τα οποία επισήμως ανεκαλύφθησαν το 1908) για λογαριασμό της Anglo-Persian Oil Company. Ο δε Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, Σερ Ουΐνστον Τσώρτσιλλ, ανέλαβε, λίγο πριν από την έκρηξη του «Μεγάλου Πολέμου», να εξασφαλίσει για την εταιρεία την υποστήριξη του Royal Navy – και, κατ’ επέκτασιν, της Κυβερνήσεως της Αυτού Βρεττανικής Μεγαλειότητος.
Εν τούτοις, η γερμανική σιδηροδρομική σύνδεση με την Βαγδάτη και τον Περσικό Κόλπο δεν έπαυε να συνιστά μείζονα στρατηγική απειλή τόσο για τα αγγλικά πετρελαϊκά συμφέροντα στην Περσία όσο και για το περιθρύλητο «Διαμάντι του Στέμματος», τις Ινδίες…
