Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Θέλοντας να εκφράσουμε τον «από μέσα» εχθρό, ή και την εσωτερική υπονόμευση μιας προσπάθειας στην κοινωνική μας ζωή – πολύ περισσότερο δε στη πολιτική – μιλούμε συνήθως για την «πέμπτη φάλαγγα». Πως όμως πέρασε στα κοινωνικά αυτονόητα αυτή η φράση ως σήμα προδοσίας και τι ρόλους επέπρωτο από την ιστορία να διαδραματίσει η αντικειμενικά υπαρκτή πέμπτη φάλαγγα; Ας δούμε όμως τις βουλές της ιστορίας, που με τον δικό της περίεργο τρόπο, δρομολογεί την ανθρώπινη μοίρα. Τον Οκτώβριο του 1936 τα στρατεύματα του επίδοξου δικτάτορα Φράνκο, κατευθύνονται στη Μαδρίτη που την υπερασπίζεται η νόμιμη δημοκρατική κυβέρνηση. Βραχίονας του Φράνκο στην προσπάθεια να καταλάβει την πόλη είναι ο φασίστας στρατηγός Εμίλιο Μόλα, που έχει εδραία την πεποίθηση ότι πολύ σύντομα η Μαδρίτη θα υπακούει στις διαταγές των φασιστικών στρατευμάτων. Δυο φάλαγγές έτσι, από βοράν με αρχηγούς τους στρατηγούς Χουάν ντε Ιάνκε και Χοσέ Βαρέλα και άλλες δυο από δυσμάς με αρχηγούς τους συνταγματάρχες Έλι Ρολάντο ντε Τέλια και Κάρλος Ασέντο, είναι πρό των πυλών στην μαρτυρική Μαδρίτη, που σπαράσσεται από την κατάρα του εμφυλίου πολέμου. Κάποιοι δημοσιογράφοι που καλύπτουν τα γεγονότα για τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία ρωτούν τον Μόλα, ποια φάλαγγα εκτιμά ότι θα κατορθώσει πρώτη να εκπορθήσει την Ισπανική πρωτεύουσα. Και ο Μόλα με κυνικό ύφος τους απαντά «Τη Μαδρίτη θα καταλάβει η Πέμπτη φάλαγγα που ήδη βρίσκεται μέσα».
Η ιστορία είχε κάνε αίφνης τον ορισμό της. Και εφεξής ο όρος «Πέμπτη φάλαγγα» θα σήμαινε την προδοσία. Ο ισχυρισμός του φασίστα στρατηγού όπως εκ των υστέρων αποδείχθηκε, ήταν απόλυτα αληθινός. Ένα ολόκληρο δίκτυο από στρατιωτικούς εν ενεργεία και αποστράτους, μηχανικούς, δικηγόρους, αλλά και απλούς πολίτες, είχε δολίως εγκαθιδρύσει μέσα στην πόλη ο Φράνκο, που υπονόμευαν την άμυνά της με ποικίλες πράξεις δολιοφθοράς, ενώ ασκούσαν συνάμα προς τους δημοκρατικούς πολίτες ηθική τρομοκρατία, για να αποθαρρύνονται στην άμυνα, έναντι του απεχθούς Φράνκο. Όλοι αυτοί που στο σύνολό τους συνιστούσαν την περιβόητη «πέμπτη φάλαγγα» όπως ιστορικά αποδόθηκε, δούλευαν με κάθε τρόπο για να αποδυναμώσουν την άμυνά της Μαδρίτης και να την παραδώσουν στα επελαύνοντα στρατεύματα των τεσσάρων άλλων φαλαγγών. Τις νύχτες έσπαγαν και έκαιγαν μαγαζιά, πυροβολούσαν μέσα από κλειστά παράθυρα αθώους και ανυποψίαστους πολίτες που κατά την κρίσης τους στήριζαν την νόμιμη κυβέρνηση και είχαν σπείρει τον τρόμο και τον πανικό σε κάθε γωνιά της πόλης. Ενδεικτική του χαοτικού κλίματος, αλλά και της τρομοκρατίας που κυριαρχούσε ήταν και η παρακάτω ανταπόκριση ενός δημοσιογράφου της εφημερίδας «Morning Star» που αποδίδει με ενάργεια, τον ζόφο στην πόλη. «Ενώ οι εχθρός κρατιέται επισήμως έξω από την πόλη, στους δρόμους της έγιναν ογδόντα τέσσερις δολοφονίες μέσα σε μια μόνο μέρα».
Η ηθική αγριότητα και τα στυγερά εγκλήματα της πέμπτης φάλαγγας δεν είχαν τελειωμό. Παράλληλα ανατίναξαν στην πόλη δεκάδες κτίρια μεταξύ των οποίων αυτό στο οποίο ευρίσκονταν η νόμιμη κυβέρνηση, αλλά και το γνωστό ξενοδοχείο της Μαδρίτης «Φλόριντα» στο οποίο φιλοξενούνταν οι ξένοι ανταποκριτές που κάλυπταν τα γεγονότα. Ανάμεσά τους και ο νομπελίστας συγγραφέας Έρνεστ Χεμινγουέυ ως πολεμικός ανταποκριτής, που από σύμπτωση δεν είχε χάσει τη ζωή του. Η πιο ύπουλη όμως υπηρεσία και καταλυτική για την άλωση της πόλης από την «Πέμπτη φάλαγγα», ήταν η κατάδοση των οχυρωματικών έργων της Μαδρίτης, στους στρατιωτικούς του Φράνκο. Ο συνταγματάρχης Γκαρίχα και ο αντισυνταγματάρχης Ορτέγκα που ως μέλη των δημοκρατικών στρατευμάτων υποτίθεται ότι δούλευαν για την άμυνα της πόλης, ήταν κατ΄ ουσίαν πεμπτοφαλαγγίτες και κατέδιδαν τις μυστικές αμυντικές οχυρώσεις της πόλης στον Φράνκο. Η κεντρική επίθεση από τις τέσσερις φάλαγγες που προαναφέραμε έξω από την πόλη, είχε καθορισθεί για τις 7 Νοεμβρίου. Με την εντολή σε όλους τους στρατιωτικούς πεμπτοφαλαγγίτες, να εγκαταλείψουν τις θέσεις μάχης τους και να χτυπήσουν από μέσα πισώπλατα τους δημοκρατικούς. Πάραυτα όμως η Μαδρίτη σ΄ αυτή τη φάση δεν έπεσε. Προέταξαν σθεναρή αντίσταση οι διεθνείς ταξιαρχίες, που αποτελούνταν από εθελοντές όλου του κόσμου, οι οποίοι είχαν έλθει να πολεμήσουν στην πόλη, εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους, στο δοκιμαζόμενο ισπανικό λαό.
Όμως το αίσθημα προδοσίας του δημοκρατικού στρατού από την Πέμπτη φάλαγγα, θα οδηγήσει τώρα τους αμυνόμενους σε σωρεία σφαγών και ωμοτήτων. Με συνοπτικές διαδικασίες όποιος θεωρούνταν μέλος της πέμπτης φάλαγγας, νέος, γέρος, γυναίκα, ή παιδί, πυροβολούνταν επι τόπου ως προδότης. Όλο αυτό όμως το λουτρό αίματος, προξένησε ηθική αποστροφή στους εθελοντές του εξωτερικού, που γρήγορα εγκατέλειψαν την Μαδρίτη. Χαρακτηριστικό των αγριοτήτων που έλαβαν χώρα είναι το εξής περιστατικό. Ένα θεωρούμενο υψηλό στέλεχος της πέμπτης φάλαγγας, ο δικηγόρος Χουάν Σατόλο, αφού συνελήφθη του έκοψαν τα πόδια από τα γόνατα και εν συνεχεία τουφεκίστηκε δημοσία. Σύντομα όμως η Μαδρίτη έπεσε και πέρασε στην κυριαρχία των φασιστών του Φράνκο. Ο Χίτλερ που ετοίμαζε μεθοδικά την κήρυξη του Β΄ παγκοσμίου πολέμου ενθουσιάστηκε από την επιτυχία της πέμπτης φάλαγγας στην ομογάλακτη πλέον πολιτικά Ισπανία και απέστειλε συμβούλους του, να μελετήσουν τη διάρθρωσή της. Ως πεδίο εφαρμογής δε της «τεχνογνωσίας» σκέφτηκε τη Νορβηγία. Ανέθεσε έτσι σε έναν φαιδρό αρχηγίσκο ενός φασιστικού κόμματος τη δημιουργία πέμπτης φάλαγγας στη χώρα. Με τη συνδρομή του καταδρομείς ντυμένοι πολιτικά, κατέλαβαν τα κομβικά σημεία του Όσλο και στην συνέχεια ο νορβηγός πεμπτοφαλαγγίτης κάλεσε τα χιτλερικά στρατεύματα, δήθεν να τον προστατεύσουν. Με τον ύπουλο αυτό τρόπο της πέμπτης φάλαγγας, η μαρτυρική Νορβηγία είχε περάσει στα χέρια του αιμοσταγούς Χίτλερ. Όσο για τον νορβηγό πεμπτοφαλαγγίτη το όνομά του πέρασε στα μαύρα κατάστιχα της ιστορίας, σημαίνοντας την πιο χυδαία μορφή προδοσίας. Τον έλεγαν Κουίσλιγκ. Έτσι το ΄θελε η ιστορία με τις ανεξιχνίαστες βουλές της, να γεννηθεί και να δρα έκτοτε, η περίφημη και σκαιά ηθικά πέμπτη φάλαγγα !!! Το παρόν κείμενο, έχει δημοσιευθεί σε εφημερίδες της Ηλείας και σε περιοδικά κοινωνικού προβληματισμού.
