Επισημαίνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Παρακολούθησα τις συνεδριάσεις της εξεταστικής επιτροπής της Βουλής για την δανειοδότηση των ΜΜΕ και των πολιτικών κομμάτων και εντίμως ένοιωσα να καταθλίβομαι. Αν θες, αναγνώστη μου, να μάθεις τι σημαίνει ξεπεσμός των ΜΜΕ, που ασφαλώς συμπίπτει σε κρίσιμο βαθμό με κοινωνικοοικονομική παρακμή και πολιτική απαθλίωση, αναζήτησε και δες την εξέταση των ανθρώπων που διαθέτουν στην ιδιοκτησία τους τον διαμορφωτή της μαζικής κουλτούρας στην ενημέρωση και ψυχαγωγία, από εκείνους που έχουν αντικειμενική /πολιτική ευθύνη για τον έλεγχο αυτής της κρίσιμης για την ελληνική κοινωνία βιομηχανίας, η οποία κατασκευάζει τον κόσμο στο μυαλό των ελλήνων και δεν παράγει απλώς κάποια πολιτισμικά αγαθά.
Δίχως ίχνος υπερβολής, η απεικόνιση των ελληνικών ΜΜΕ σε αυτή την Εξεταστική είναι μια ιστορία παρακμής και απαθλίωσης που θα πρέπει να μελετάται πλέον στα πανεπιστήμια της χώρας μας, έχοντας σίγουρα ευρύτερο ενδιαφέρον. Αγαθοί, έντιμοι και ευπατρίδες επιχειρηματίες της τηλεόρασης, του ραδιόφωνου και του Τύπου βρέθηκαν ενώπιον κουραστικών ερωτήσεων – και σε κάποιες περιπτώσεις αντιμέτωποι με άκρως προσβλητικές συμπεριφορές – άδολων, πλουραλιστών και καλλιεργημένων αντιπροσώπων του ελληνικού λαού, για να καταλήξουν στο τέλος να διασκεδάζουν όλοι μαζί το φαινόμενο της διαπλοκής και να συσκοτίζουν ακόμη περισσότερο την πολιτική και οικονομική διάσταση των ΜΜΕ στην Ελλάδα, ενώ η κοινωνική διάσταση απουσίαζε σχεδόν ολοκληρωτικά! Έμοιαζε σαν όλοι να ήταν άσχετοι με την οντολογία των ΜΜΕ στην Ελλάδα, την ίδια στιγμή που και οι δύο πλευρές μπέρδευαν λειτουργίες και επιχειρηματικές δραστηριότητες μεταξύ τους και μεταξύ αυτών και της προβολής των κομμάτων! Χάος και ανούσια παραπληροφόρηση που διέστρεψε απολύτως την πραγματικότητα που αφορά στα ΜΜΕ στην χώρα μας.
Ήταν μια παράσταση κυρίως για την τηλεόραση, υπό τους κανόνες και σύμφωνα με την κουλτούρα την ίδιας της τηλεοπτικής πολιτικής που χαρακτήρισε την απορρύθμιση των ΜΜΕ λίγο μετά τα μέσα του 1980 και την αυγή του 1990. Ήταν σαν να έβλεπες μια από τις πολλές – όμοιες ως προς την δομή – ενημερωτικές εκπομπές, σε κάποιο κανάλι, με τον βουλευτή να υποδύεται είτε τον εμβριθή, ερευνητή δημοσιογράφο, είτε τον αγανακτισμένο και προσβεβλημένο δημοσιογράφο που είναι έτοιμος να απαγγείλει κατηγορίες εν είδη θυμωμένου εισαγγελέως! Η ίδια η τρέχουσα κουλτούρα της τηλεόρασης ήταν αυτή που καθόρισε απολύτως τις συμπεριφορές τόσο των συγκεκριμένων ιδιοκτητών τηλεοπτικών καναλιών, όσο και των βουλευτών της Εξεταστικής. Ήταν αυτή ακριβώς η κουλτούρα που έχει κυριαρχήσει καθολικά στα ελληνικά ΜΜΕ, αντιγράφοντας ολοένα και προς το χυδαιότερο το τηλεοπτικό φαινόμενο των ΗΠΑ, η οποία χαρακτήρισε και την σχέση μεταξύ «μάρτυρα» και «βουλευτή εξεταστή», με αποτέλεσμα να διασκεδαστεί απολύτως όχι μόνον το φαινόμενο διαπλοκής, αλλά και ο ίδιος ο ρόλος της ιδιοκτησίας των ΜΜΕ στην παραγωγή μηνύματος και διαμόρφωσης του ψυχο-γνωστικού μοντέλου των ελλήνων, όπως και ο ρόλος της βουλής – η ευθύνη της – ως προς την ποιότητα αυτού του μηνύματος.
Το χειρότερο, μάλιστα, είναι πως διαβάζοντας σχόλια και αναλύσεις δημοσιογράφων που αφορούν στα διαδραματισθέντα στην Εξεταστική, διαπιστώνω την ακραία υποκρισία, ανειλικρίνεια και ντροπιαστική γι’ αυτούς άγνοια της θεωρίας και πρακτικής που αφορά στα ΜΜΕ και στην διάκριση των ΜΜΕ με πολιτικοοικονομικά, κοινωνικά και τεχνολογικά κριτήρια. Οι περισσότεροι από αυτούς προσπαθώντας να διακρίνουν απολύτως τον επιχειρηματία ιδιοκτήτη των Μέσων, όπως και την γενικότερη επιχειρηματική του δραστηριότητα, από την ευθύνη στην διαμόρφωση του ενημερωτικού και ψυχαγωγικού προϊόντος, καταλήγουν μάλιστα να πρεσβεύουν την πλήρη κοινωνική και πολιτισμική απορρύθμιση. Μέσα στην αγωνία τους να υπερασπιστούν τα αφεντικά τους έρχονται να υπερασπιστούν μία χαοτική μορφή αγοράς στην μαζική ενημέρωση και ψυχαγωγία, όπου δήθεν όλα τα προϊόντα μπορούν να κινούνται ελεύθερα και ο κάθε καταναλωτής (τηλεθεατής, ακροατής, αναγνώστης) να ψωνίζει ο, τι τραβά η ψυχή του, ή απλώς να έχει ελεύθερη πρόσβαση σε ό, τι τραβά η ψυχή του. Αυτό μάλιστα εννοούν ως φιλελευθερισμό και δημοκρατία στην ενημέρωση και ψυχαγωγία! Αυτοί οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης εμφανίζονται και σαν ρεαλιστές!
Μάλλον καραγκιόζηδες είναι και να με συμπαθούν και όχι ρεαλιστές, καθώς αν είχαν στοιχειώδη επαφή με τον ρεαλισμό θα αποδέχονταν τουλάχιστον την βασική συνθήκη του οικονομικού φιλελευθερισμού – και όχι φυσικά του φιλελευθερισμού – πως είναι η αγορά που διαμορφώνει την τρέχουσα ζήτηση και προσφορά και όχι το αντίστροφο. Και η ενημερωτική και ψυχαγωγική αγορά στην Ελλάδα – εμφατικώς μετά την απορρύθμιση της τελευταίας 25ετίας – χαρακτηρίστηκε από διαπλοκή και ολοένα και χαμηλότερη ποιότητα. Αυτό δεν είναι απλώς συμπέρασμα όλων σχεδόν των ερευνητών που ασχολήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες με τα ΜΜΕ στην Ελλάδα και κοινή εμπειρία όλων ανεξαιρέτως των δημοσιογράφων που δεν έχουν λόγο να υπερασπίζονται οικονομικά ή άλλα συμφέροντα, αλλά αποτέλεσε θρασεία ομολογία των ίδιων, την εποχή που ακόμα αντλούσαν δύναμη και κύρος, υπερηφανευόμενοι για την ικανότητά τους να ανεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις και να ρυθμίζουν κυριαρχικά το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα. Ομολογία με παραδείγματα και σοκαριστικές καταστάσεις, απλώς για να δείξουν πως στο δίπολο της διαπλοκής αυτοί ήταν η καλή και αγαθή πλευρά, ενώ ο πολιτικός η κακή και πονηρή πλευρά.
Αυτό είναι και το γενικό συμπέρασμα από την παρακολούθηση των διαδικασιών της συγκεκριμένης Εξεταστικής. Ο επιχειρηματίας των ΜΜΕ κάνει την δουλειά του με αυταπάρνηση, κοινωνική ευθύνη και σίγουρα με ζημία, ο δημοσιογράφος την δική του, κρίνοντας όπως νομίζει και χωρίς να παίρνει γραμμή από το αφεντικό του, την εξουσία και τους εξουσιαζόμενους, ενώ ο πολιτικός αγωνίζεται για να μεταβληθεί σε νταβά της ελληνικής κοινωνίας, χειραγωγώντας συνήθως εκβιαστικά καί τον ιδιοκτήτη καί τον δημοσιογράφο του. Άρα, αυτά που έλεγαν πολιτικοί από όλους τους χώρους τα τελευταία 25 χρόνια περί νταβατζήδων ήταν συκοφαντίες εναντίον της υγιούς επιχειρηματικότητας και συγκεκριμένων επιχειρηματιών με πρόδηλο σκοπό να κρύψουν από τον ελληνικό λαό την δική τους διάθεση να μεταβληθούν σε νταβατζήδες! Σε ο, τι αφορά, επίσης, τον σκανδαλώδη υπερδανεισμό των ΜΜΕ-επιχειρήσεων, και αυτό εξηγείται από την προσπάθεια κομμάτων, κυβερνήσεων και ηγετικών πολιτικών προσωπικοτήτων να χειραγωγήσουν τα ΜΜΕ. Είναι οι πολιτικοί που διέφθειραν στην χώρα μας αγνούς και έντιμους επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και διασκεδαστές! Αυτό είναι το μήνυμα της Εξεταστικής και υπό αυτό το πρίσμα θα δοθούν οι νέες τηλεοπτικές άδειες!
Εγώ, αν ήμουν στην θέση του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και των αρμόδιων υπουργών που εμπλέκονται στην διαδικασία του διαγωνισμού αδειοδότησης των καναλιών, θα προβληματιζόμουν πάρα πολύ ως προς την συγκυρία! Πάρα πολύ, καθώς μετά την εικόνα αυτής της Εξεταστικής, οι αδειοδοτήσεις θα αποτελούσαν προσβολή ολόκληρου του πολιτικού συστήματος. Ας αφήσουν τουλάχιστον να περάσει λίγο διάστημα για να φύγει από το μυαλό μας αυτή η εικόνα! Δεν ήταν ώριμες οι συνθήκες για την αναδιαμόρφωση του καθεστώτος στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και κυρίως στην τηλεόραση. Και δεν ήταν διότι κανείς, μα κανείς φορέας του πολιτικού συστήματος της Ελλάδας δεν αντιμετώπισε και δεν αντιμετωπίζει τα ΜΜΕ και κυρίως την τηλεόραση, με κριτήρια ποιότητας και κοινωνικής ωφελιμότητας, ενώ η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αντί να ασχοληθεί με αυτά, περιορίστηκε στο ζήτημα της αγοράς και μάλιστα με έναν δραματικά υποκριτικό τρόπο. Προφανώς για να δείξει ποιος είναι ο πιο άξιος νταβατζής σε αυτή την χώρα. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να θέσει ποιοτικά κριτήρια για την αδειοδότηση και προϋποθέσεις που δεν διανοήθηκε, για να μην χαλάσει προφανώς την παρηκμασμένη τηλεοπτική αγορά. Αυτό δεν είναι σφάλμα, είναι έγκλημα για την ελληνική κοινωνία.
Στην Ελλάδα υπάρχουν καί επιχειρηματίες καί εργαζόμενοι δημιουργοί κάθε είδους που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ριζική αναδιάρθρωση του τηλεοπτικού φαινομένου, αλλά και του ραδιοφώνου, αρκεί το κοινοβούλιο και η κυβέρνηση να έθεταν ένα καλά επεξεργασμένο πλαίσιο ποιοτικής αναμόρφωσης του χώρου. Δεν το έκαναν στερώντας την ελληνική κοινωνία από τις πολιτισμικές βάσεις για μια νέα μεταπολίτευση με ριζοσπαστικοποίηση των δημοκρατικών θεσμών και της δημιουργίας σε όλα τα επίπεδα.
Γιατί θα πρέπει η ελληνική κοινωνία να εγκλωβιστεί και για τις επόμενες δεκαετίες στην απαθλίωση, από την στιγμή που το πολιτικό σύστημα θα μπορούσε να δημιουργήσει σήμερα το πλαίσιο για αναγέννηση με ποιοτικά κριτήρια των ΜΜΕ και κυρίως της τηλεόρασης; Το ζήτημα είναι πόσα χρήματα θα εμφανιστεί να ενθυλακώνει το κράτος από το σόου του διαγωνισμού για τις άδειες, ή τι είδους τηλεόραση θα έχουμε αύριο; Χάνεται μία μεγάλη ευκαιρία να ασχοληθεί η ελληνική κοινωνία με την ποιότητα αυτού του πράγματος στο οποίο – εσφαλμένως – οι ίδιοι οι λειτουργοί του της λένε πως καθρεφτίζεται (απεικονίζεται). Αυτό ειλικρινά, αναγνώστη μου, με θλίβει. Και είναι λυπηρό που δεν βλέπω από σοβαρούς γνώστες της επικοινωνίας και της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα την αντίδραση που θα περίμενα.
