Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Έχουμε προσεγγίσει χρονικά στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Αλλά πως οριοθετείται χρονικά ο μεσοπόλεμος; Είναι το διάστημα που παρεμβάλλεται μεταξύ των δυο παγκοσμίων πολέμων. Του Α΄ που τερματίζει το 1918 και του Β΄ που ξεκινάει το 1939. Κεντρικό χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου σε όλο το φάσμα της Ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής είναι η πολιτική αστάθεια με εξαίρεση βεβαίως τις χώρες του Βελγίου, της Ολλανδίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχουν εμπεδώσει βαθύτερα τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς.
Όπως τεκμηριώνεται και από επιστημονικές μελέτες όλα τα ευρωπαϊκά κράτη αυτήν την περίοδο, διακυβερνώνται από βραχύβια κυβερνητικά σχήματα. Παρατηρούμε έτσι κυβερνήσεις λίγων μηνών, λίγων ημερών και σπάνια κυβερνήσεις που υπερβαίνουν τον έναν χρόνο. Απόρροια αυτής της ανεπιθύμητης πολιτικής αστάθειας ήταν να τεθεί το διλημματικό ερώτημα δημοκρατική διακυβέρνηση ή ολοκληρωτισμός;
Πολλές χώρες έτσι υπέκυψαν στον πειρασμό της δικτατορικής διακυβέρνησης, όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Πολωνία, ενώ και αυτό τον ολισθηρό δρόμο, θα ακολουθήσει και η Ελλάδα, την δεκαετία του 1930. Η Ελλάδα έμπαινε έτσι μέσα σ΄ αυτό το γενικευμένο αντιδημοκρατικό κλίμα, στις επικίνδυνες ατραπούς των δικτατορικών καθεστώτων.
Όμως και για τις χώρες που δεν υιοθέτησαν αυτήν την ακραία μορφή διακυβέρνησης και διατήρησαν την ομαλή κοινοβουλευτική τους παράδοση ετέθησαν σοβαρά ερωτήματα για την αξιοπιστία, σε ότι αφορά την πολιτική σταθερότητα του κοινοβουλευτισμού. Και ακολούθησαν παρεμβάσεις και βελτιωτικές αλλαγές, που θα οδηγούσαν σε σταθερότερα κυβερνητικά σχήματα. Θα παρατηρήσουμε έτσι την άπωση από τα αναλογικά εκλογικά συστήματα, την εμπέδωση της κομματικής πειθαρχίας προκειμένου να αποτρέπεται η πτώση των κυβερνήσεων καθώς και η ανεξαρτητοποίηση του κοινοβουλευτικού ελέγχου σε σχέση με τις παραιτήσεις των κυβερνήσεων.
Εν λίγοις λόγοις λαμβάνουν χώρα θεσμικές παρεμβάσεις στα κοινοβουλευτικά ήθη, που στόχο έχουν την παγίωση σταθερών κυβερνητικών σχημάτων. Όμως έχουμε αυτή την περίοδο ένα σημαντικό γεγονός στην παγκόσμια πολιτική σκηνή, που αναδιατάσσει τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Είναι το πολιτικό μόρφωμα της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, που αποτελεί την έμπρακτη απάντηση στον συνασπισμό των δυτικών δυνάμεων. Βλέπουμε δηλαδή τα πρώτα σπέρματα της μετέπειτα γνωστής μας ισορροπίας τρόμου, που θα ταλανίσει την ανθρωπότητα, η οποία βασικό της μέλημα θα έχει διεθνώς την στήριξη εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων.
Επακόλουθο της παρουσίας της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, ήταν η δημιουργία στην Ελλάδα του Κομμουνιστικού Κινήματος. Μάλιστα το 1926 το κομμουνιστικό κόμμα για πρώτη φορά θα εκλέξει στο ελληνικό κοινοβούλιο βουλευτή. Παράλληλα όμως με τις πολιτικές ανακατατάξεις ένα βασικό χαρακτηριστικό του μεσοπολέμου είναι η οικονομική κρίση. Στο κλείσιμο της δεκαετίας του ΄20 θα πάρει συντριπτικές διαστάσεις, οδηγώντας σε κατάρρευση την Αμερική και λίγο αργότερα θα μεταλαμπαδευτεί στον δυτικό κόσμο, προξενώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στην παγκόσμια οικονομία και οδηγώντας κατά κύματα τα εργατικό δυναμικό στην ανεργία.
Στη φωτογραφία ο Μπενίτο Μουσολίνι, προάγγελος του φασισμού την Ευρώπη του μεσοπολέμου.
Συνεχίζεται…
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι υποψήφιος Βουλευτής της «Ένωσης Κεντρώων» στην Α΄ Αθηνών.
