του Μαρκόπουλου Χ. Θωμά *
«Τα Βαλκάνια παράγουν περισσότερη ιστορία από αυτήν που μπορούν να καταναλώσουν.”
Sir Winston Leonard Spencer – Churchill
Βαλκάνια, αυτός ο άγνωστος! Οι Ρώσοι υποστηρίζουν την Σερβία, αλλά και τους Σέρβους της Βοσνίας. Την ίδια ώρα η συνεργασία ΗΠΑ-Αλβανίας είναι βαθιά και καθιστά τις διεκδικήσεις της Σερβίας στο Κόσοβο αδύνατες. Η Γερμανοί αγαπάνε τους Κροάτες και τους Σλοβένους. Επίσης ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν στηρίζει οικονομικά – άμεσα και έμμεσα – τους Μουσουλμάνους, από την Θράκη μας μέχρι την Αλβανία και από την Βοσνία μέχρι την ΠΓΔΜ. Τα Βαλκάνια βρισκόταν πάντα μεταξύ των ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων και βρίσκονται συχνά στα όρια του πολέμου, αν και συνήθως τον αποφεύγουν.
12 κράτη. Για μερικούς 13 μαζί με την Μολδαβία. 4 λαοί, Σλάβοι, Ρουμάνοι, Αλβανοί και Έλληνες (και ακόμη 37 μειονότητες). 3 βασικές θρησκείες, Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί Ορθόδοξη. Και 4 σφαίρες επιρροής: ΗΠΑ, Γερμανία-ΕΕ, Ρωσία, Τουρκία. Αν όλο αυτό ακούγεται περίπλοκο… είναι γιατί είναι περίπλοκο! Ο εθνικισμός στην περιοχή είναι ισχυρός διότι είναι τόσο εύθραυστος. Τα κράτη είναι εθνοτικά ετερογενή και έχουν ιστορικές διεκδικήσεις το ένα έναντι του άλλου. Μεγαλοιδεατισμούς. Τα κράτη φοβούνται τους γείτονές τους και χρησιμοποιούν την εθνοτική διαίρεση για να τους εξασθενίσουν, κάτι που προκαλεί ακόμη περισσότερο φόβο…
Π.χ. Σέρβοι και Κροάτες έχουν παρεμφερή γλώσσα και μπορούν να κατανοήσουν οι μεν τους δε άνετα. Οι μεν όμως είναι κομμάτι του ρωμαιοκαθολικού κόσμου και οι δε του ορθοδόξου. Οι μεν προσβλέπουν στη Γερμανία και οι δε στη Ρωσία. Σέρβοι και Κροάτες πολέμησαν δε άγρια μεταξύ τους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Κροατία με τον Άξονα, η Σερβία με τους Συμμάχους. Δυο μαλωμένα αδέρφια, εδώ και πολλές γενιές.
Π.χ. Σκοπιανοί και Βούλγαροι έχουν κατά 80% όμοια γλώσσα και μπορούν άνετα χωρίς μεταφραστή να επικοινωνήσουν στην καθημερινοτητα τους μας και επίσημα. Χριστιανοί (Ορθόδοξοι…) και οι 2. Φιλικοί έως… ερωτευμένοι με την Δύση, εδώ και 26 χρόνια και οι 2. Με κοινές γιορτές, παραδόσεις, έθιμα και ακόμη-ακόμη εθνικές επετείους (Βλέπε: Ιλιντεν!). Έλα όμως που οι Βούλγαροι φτάνουν μέχρι και να απειλούν με βέτο και άρνηση την είσοδο της ΠΓΔΜ σε διεθνής οργανισμούς αν συνεχίσουν να δηλώνουν ότι η γλωσσά της ΠΓΔΜ είναι η ”μακεδονική”! Διότι η ευρωπαϊκή και ΝΑΤΟική Βουλγαρία τρέχει με ρυθμούς γοργούς μπροστά. Δεν κοιτάει πίσω. Πόνεσε πολύ όταν έκανε λάθος συμμαχίες, η Ιστορία διδάσκει. Γνωρίζουν αρκετοί, δυστυχώς όχι πολλοί, εδώ στην Ελλάδα και στην Βουλγαρία ότι η Συμφωνία ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ – Ζάεφ δεν λύνει κανένα απολύτως πρόβλημα, ίσα ίσα ανοίγει μελλοντικά μέτωπα.
Όλο αυτό εξηγεί το πώς είναι τα Βαλκάνια, αλλά δεν εξηγεί το πώς έφτασαν εδώ. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι χώρες και οι εθνικές ομάδες των Βαλκανίων αποτελούν προϊόν 2500 χρόνων σύγκρουσης Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, σύγκρουσης που προηγήθηκε αυτής Χριστιανισμού και Ισλάμ, αλλά συνεχίστηκε βάσει αυτών. Ο Μέγας Αλέξανδρος δημιούργησε μια αυτοκρατορία που έφτασε μέχρι το Αφγανιστάν. Οι Ρωμαίοι πέρασαν από τα Βαλκάνια καθώς άνοιγαν την οδό προς τη Αίγυπτο. Οι χριστιανοί σταυροφόροι πέρασαν από εκεί όπως και οι Οθωμανοί Τούρκοι στον δρόμο προς τη Βουδαπέστη και παραλίγο στη Βιέννη.
Και οι Ρώσοι που πάντα επιζητούσαν να συγκρατήσουν Ευρώπη και Τούρκους και να φθάσουν στα »θερμά νερά» είχαν καίριο ρόλο, πάντα μέσα στην καρδιά των απανταχού Σλάβων καίει ο πόθος για την Μεσόγειο. Οι Γερμανοί-Αυστριακοί θέλανε να φθάσουν κοντά στην Μεσόγειο τον 19ο-20ο αιώνα, θέλανε μια διεθνοποιημένη Θεσσαλονίκη ή κομμάτι της Αλβανίας. Ρωμαιοκαθολικισμός, Ορθοδοξία και Ισλάμ ενεπλάκησαν σε μια τριπλή σύγκρουση μετά τον 15ο αιώνα. Η θεολογία δεν ωθεί τις μεγάλες δυνάμεις, απλώς καθορίζει πολλές κινήσεις τους. Τα Βαλκάνια ήταν η λεωφόρος προς τη δημιουργία »αυτοκρατορίας» και η »ασπίδα» εναντίον των αναδυόμενων αυτοκρατοριών. Αν και έχουν μικρή αξία από μόνα τους, έχουν τεράστια αξία για όποιον θέλει να κυριαρχήσει στη Μεσόγειο ή θέλει να κινηθεί από Βορρά προς Νότο (και ανάποδα) στην νότιο-ανατολική Ευρώπη.
Τα κακοτράχαλα βουνά και οι μικρές πεδιάδες δημιουργούν φυσικά καταφύγια για διάφορες ομάδες ώστε να επιβιώσουν εισβολών από κάθε κατεύθυνση. Το αποτέλεσμα ήταν χωριά, πόλεις, μικρά κράτη, περικυκλωμένα από βουνά που διατηρούν την ταυτότητά τους ακόμα και απέναντι σε μεγάλες δυνάμεις. Όμως ακόμα και σε περιοχές με κοινή θρησκεία και γλώσσα η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη. Στα Βαλκάνια τίποτα δεν ξεχνιέται και τίποτα δεν συγχωρείται. Ακόμη τουλάχιστον. Αυτή είναι η αβυσσαλέα και ουσιαστική πραγματικότητα. Σήμερα οι Ρώσοι ”ψιθυρίζουν λόγια” στους Σέρβους και οι Αμερικανοί στους Αλβανούς, οι Γερμανοί στους Κροάτες, Η Τούρκοι στους Βόσνιους. Και οι Έλληνες η μονή στρατηγική σταθερά της Δύσης στην περιοχή. Τα Βαλκάνια δεν είναι το μόνο μέρος στον κόσμο που συμβαίνουν όλα αυτά, αλλά δεν υπάρχει άλλο τόπος που είναι τόσο σημαντικός για τόσες μεγάλες δυνάμεις.
Και τα Βαλκάνια είναι μια περιοχή που περιμένει έναν πόλεμο, καθιστώντας τον έτσι πιο πιθανό. Ή αν θέλετε, μια περιοχή που »έμαθε να περιμένει τον πόλεμο». Κατανοεί κανείς λοιπόν ότι η ελληνοσκοπιανη κρίση είναι κομμάτι του προβλήματος, όχι το κεντρικό πρόβλημα. Και είναι ελαφρώς παρήγορο αυτό…
* Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς, Επικοινωνιολόγος, Blogger, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Αστικής Μεταρρύθμισης. Στέλεχος Ο.Ν.ΝΕ.Δ. Κιλκίς.
