Σημειώνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Πέθανε και ο Ουμπέρτο Έκο! Ένας έντιμος διανοητής, ένα τολμηρό πνεύμα που πολέμησε με πάθος τον λαϊκισμό, την υποκρισία και κάθε σύστημα παραγωγής ηλιθιότητας, στην πράξη.
Πέθανε ο μαχητής εναντίον της απατηλής, διαστροφικής της πραγματικότητας, πρόστυχης γλώσσας των διεφθαρμένων εξουσιαστών και των εξίσου διεφθαρμένων εξουσιαζόμενων, εντός ενός συστήματος όπου βασιλεύει η ψευδαίσθηση.
Ο Karl Kraus ήταν αυτός που αφύπνισε την δική μου βαθύτερη κοινωνική συνείδηση, δείχνοντας πώς η γλώσσα που χρησιμοποιούμε στη καθημερινότητα αποκρυσταλλώνει, αντανακλά και νομιμοποιεί την διαφθορά στη κοινωνία. Ο Umberto Eco κολύμπησε στη συνέχεια μέσα στα λασπόνερα αυτής της διεφθαρμένης γλώσσας που διαφθείρει την κοινωνία, τάζοντας στον άνθρωπο αυτά που οι παραγωγοί της γλώσσας δεν μπορούν και δεν έχουν σκοπό να του προσφέρουν.
Ο Ουμπέρτο Έκο ήρθε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να απογκετοποιήσει την διανόηση και την πολιτική, ανοίγοντας τις πύλες του ακαδημαϊσμού και του μυστικισμού των ελίτ στην ευρύτερη κοινωνία. Είπε και σημείωσε «μυστικά» που διαμορφώνουν με έναν πολιτικό τρόπο – ο οποίος εμφανίζεται σαν φυσικός τρόπος – τα παράδοξα στη κοινωνία εντός των οποίων η κοινωνική ιεραρχία, η ανισότητα και ο αποκλεισμός λαμβάνουν φυσιολογικά χαρακτηριστικά. Έδειξε πώς η αλήθεια είναι ένα φριχτό ψέμα, κατασκευασμένο με διαλογικό και μη-διαλογικό (: υλικό, στενά οικονομικό) τρόπο για να υπηρετήσει κάποιο πολιτικό σκοπό, μέσα από ένα σύστημα σημείων που διαμορφώνουν τάξεις πραγμάτων.
Αλήθεια, τι θα είμαστε σήμερα χωρίς τον Michel Foucault; Πώς θα διάβαζες Eco, χωρίς τον Foucault; Κάτι συνδέει μέσα μου Kraus- Eco-Foucault! Λές να είναι ο Wittgenstein, αναρωτιέμαι! Μάλλον δεν είναι αυτός, είναι η ίδια η τύχη και ανάγκη που καθορίζει τα όρια της δικής μου κοινωνικότητας, άρα και ωριμότητας, εντός της οποίας είμαι αναγκασμένος να ζω. Η επιχείρηση δραπέτευσης από αυτόν τον εξαναγκασμό γεννά είτε αντιδραστικότητα, είτε ωριμότητα, η οποία μεταφέρει την υπόσταση και το «είμαι» από τον ιδιωτικό χώρο στον δημόσιο για να κατασκευάσει εκεί την ταυτότητα, μέσα από την γλωσσική ιδιαιτερότητα.
Όλα είναι γλώσσα. Η γλώσσα σου, φίλε αναγνώστη, σκέφτεται και σε ωθεί να δράσεις έτσι ή αλλιώς – αναπαράγοντας γλώσσα με την μορφή του πράγματος – και όχι εσύ! Η γλώσσα σου είναι τα μάτια σου και τα αυτιά σου, τα ίδια τα γεννητικά σου όργανα και η βούλησή σου! Η γλώσσα μας δεν είναι εκφραστικό μέσο, είναι αυτό που κατασκευάζει στη καθημερινότητα τον εαυτό μας ως μέσο για την εξυπηρέτηση κάποιου σκοπού. Μην ψάχνεις το σκοπό έξω από τη γλώσσα, εκεί μέσα βρίσκεται και αυτός, όπως έδειξε ο Έκο: «και η γυναίκα δεν θα μπορέσει να γίνει ιερέας, όσο θα την θέλουμε μόνον άγγελο της οικογενειακής εστίας»!
Η απόσταση που χωρίζει τα λόγια μας από τα έργα μας, είναι η απόσταση που χωρίζει το δράμα από το θέαμα. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η απόσταση, τόσο μεγαλύτερο χώρο έχει ο πολιτικάντης, ο λαϊκιστής …το μάρκετινγκ! Ο Έκο προσπάθησε να σμικρύνει αυτόν τον χώρο και γι’ αυτό υποκλίνομαι νοερά στη σορό του!
Η γλώσσα, φίλε μου, κάνει πολιτική, καθώς είναι αυτή που κατασκευάζει το πολιτισμικό πρότυπο που υπαγορεύει την ταυτότητα ως ανθρωπολογική κατάσταση και κοινωνική οντότητα/προσωπικότητα. Με τη γλώσσα μας γεμίζουμε τα άδεια μηνύματα που λαμβάνουμε από το περιβάλλον μας, από τους δασκάλους μας και τα ΜΜΕ, μόνον που αυτή η γλώσσα είναι προκατασκευασμένη από πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ, καθώς και από ένα πολιτισμικό μάρκετινγκ ολιγοπωλιακού χαρακτήρα. Ο Έκο έδειξε πως δεν χρειάζεται να γίνεις πρωθυπουργός, τραγουδιστής, τραπεζίτης, τηλεπερσόνα ή …ο Χατζηνικολάου για να γεμίζεις με σημασία την πληκτικά άδεια καθημερινότητά σου, ούτε να καταφεύγεις στο κουτσομπολιό για να νοιώθεις κάτι, κάποιος! Αρκεί να διαχωρίσεις το δράμα από το θέαμα.
Δύσκολο, δεν λέω! Αλλά μόνον αυτό θα σε βοηθήσει να κατασκευάσεις τη δική σου αυθεντική γλώσσα, που θα είναι «Εσύ» μέσα στους Άλλους και όχι οι Άλλοι μέσα σε εσένα! Αυτό έχει κοινωνικό κόστος προς εσένα προσωπικά, αλλά ταυτόχρονα και μεγάλη κοινωνική αξία. Μόνον έτσι θα συμβάλεις και εσύ στον εμπλουτισμό της σημειολογίας στη καθημερινή ζωή, πράγμα απαραίτητο για την πρόοδο των κοινωνιών και την δική σου πραγματικά αξιοπρεπή ζωή!
