Γράφει ο Σπύρος Μπόικος
Εικοσιπέντε χρόνια μετά την πτώση του Τείχους η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη είναι ίσως στο χειρότερο σημείο της. Τί γιορτάζει λοιπόν η Άνγκελα Μέρκελ;
Περίπου ένα εκατομμύριο γερμανοί γιόρτασαν χτες στο Βερολίνο την 25 επέτειο της πτώσης του τείχους σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Reuters. 7000 φωτισμένα μπαλόνια ηλίου ιχνογραφούσαν τα ίχνη του πάλαι ποτέ τείχους, τα οποία απελευθερώθηκαν στον ουρανό εν μέσω μηνυμάτων για την ελευθερία και τον αγώνα ενάντια στην τυρρανία. Ακόμη μια φορά ακούστηκε η “Ωδή στη χαρά” από την ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν, όμως αυτή τη φορά δεν ήταν τόσο εύκολο να μεταφέρει το αίσθημα ευφορίας του 1989. Η θλιβερή παρουσία του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, μιας από τις ατραξιόν πλέον αντίστοιχων εκδηλώσεων (και διαφημίσεων πίτσας) απλώς υπογράμμιζε την αποσύνθεση του κλίματος ευφορίας και ειρήνης που διαχύθηκε στην Ευρώπη τις μέρες που τελείωνε ο Ψυχρός Πόλεμος.
Η πτώση του τείχους του Βερολίνου αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ένα βήμα προς την ειρήνη και τη συνεργασία των λαών σύμφωνα με τη δυτική ρητορική της εποχής, αλλά το σήμα για μια άνευ προηγουμένου ληστεία των περιοχών της ανατολικής Ευρώπης και φυσικά της Ρωσίας. Ο πλούτος που είχε συσσωρευτεί τις μεταπολεμικές δεκαετίες στις χώρες αυτές πήρε το δρόμο για τη Δύση και μάλιστα σε τιμές εξευτελιστικές.
Καθώς οι χώρες του ανατολικού μπλοκ δεν παρήγαγαν με βάση τα κριτήρια κέρδους της αγοράς, προϊόντα, τεχνολογίες και υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό συμμορφώνοταν με στάνταρντς που οι δυτικές οικονομίες δεν μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα έβλεπαν ποτέ. Φυσικά οι τελευταίες δεν έχασαν χρόνο απλώνοντας τα χέρια τους στις ακέφαλες (μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ) χώρες, μια κίνηση που θα μπορούσε άνετα να ονομαστεί “η μεγάλη ληστεία” του (προηγούμενου) αιώνα.
Τα γνωστά αποτελέσματα (φτώχεια, προσφυγιά, εγκληματικότητα και πόλεμοι) χρεώθηκαν βέβαια στην προηγούμενη πολιτική κατάσταση, εντελώς αναντίστοιχα με την ιστορική πραγματικότητα: παρά τις ψυχροπολεμικές κορώνες των δυτικών, το ανατολικό μπλοκ υπήρξε εγγυητής της ειρήνης στην Ευρώπη, στο μεγαλύτερο ειρηνικό διάστημα στην σύγχρονη ιστορία της. Μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ γρήγορα ήρθε ο πόλεμος στην τότε Γιουγκοσλαβία. Σήμερα πάλι έχουμε πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος, στην Ουκρανία. Όμως η μεγάλη διαφορά σήμερα είναι ότι η Ρωσία, μετά από δυόμιση δεκαετίες σοβαρών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων, μπαίνει δυναμικά στο διεθνές προσκήνιο, ζητώντας πίσω τη θέση που της αναλογεί στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη. Ο πρώτος αντίπαλος είναι βέβαια η Γερμανία και αυτή τη φορά, η αρκούδα είναι πολύ θυμωμένη.
Παρά λοιπόν τις φιέστες στο Βερολίνο επί της ουσίας η Άνγκελα Μέρκελ δεν έχει κάτι να γιορτάζει: η πολιτική της σχετικά με το ζήτημα της Ουκρανίας δεν φαίνεται να βγάζει πουθενά, η προσπάθεια της ευρωατλαντικής συμμαχίας να προλάβει να χτίσει την αντιπυραυλική ασπίδα στο υπογάστριο της Ρωσίας δεν αποδίδει τα αναμενόμενα και, στην ίδια τη Γερμανία, το ανατολικό και το δυτικό τμήμα εξακολουθούν να χωρίζονται από πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό χάσμα, παρά τα 25 χρόνια που σίγουρα αρκούσαν για να μειωθεί η ψαλίδα – αν υπήρχε βεβαίως πολιτική βούληση από πλευράς του γερμανικού κράτους. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης οι εντάσεις οξύνονται, τόσο μεταξύ των βόρειων χωρών (χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη διαφωνία Μέρκελ Κάμερον για το μεταναστευτικό της ΕΕ) όσο και μεταξύ των πλούσιων χωρών του βορρά και του όχι και τόσο πλούσιου ευρωπαϊκου νότου. Και το χειρότερο για την γερμανίδα Καγκελάριο και τους πολιτικούς της φίλους: πλέον κανείς δεν μπορεί να ρίξει το φταίξιμο για το γερμανικό και τον ευρωπαϊκό διχασμό σε ένα τείχος από καιρό γκρεμισμένο.
