Γράφει ο Χρίστος Λιάπης
Follow @Chris_Liapis
Συγκλονισμένος και εγώ από το πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα στις Βρυξέλλες, βρίσκομαι αντιμέτωπος με ένα εσωτερικό μείγμα συναισθημάτων θλίψης και αγανάκτησης. Συμπόνιας και αλληλεγγύης για τους συγγενείς των ανυποψίαστων θυμάτων, τα οποία απλώς στάθηκαν λιγότερο τυχερά από εμένα, καθώς μόλις 36 ώρες πριν από τις εκρήξεις βρισκόμουν και εγώ τόσο στο μετρό, όσο και στο αεροδρόμιο της Βελγικής πρωτεύουσας. Όπως λιγότερο τυχερά είχαν σταθεί, τον Απρίλιο του 2013, στη Βοστώνη, τα θύματα των αντίστοιχων τρομοκρατικών επιθέσεων στον Μαραθώνιο. Εκεί, από το σημείο των εκρήξεων με χώριζαν μόνον δύο οικοδομικά τετράγωνα. Και οι δύο φονικές επιθέσεις ήταν της ίδιας φρικώδους φονταμενταλιστικής τεχνοτροπίας και μισαλλόδοξης εγκληματικότητας, σκοτώνοντας αθώους πολίτες με βόμβες καρφιών.
Η τρομοκρατική επίθεση της 22ας Μαρτίου ήταν ακόμη μία μαχαιριά στην καρδιά της Ευρωπαϊκής και ευρύτερα της Δυτικής Δημοκρατίας. Μιας Δημοκρατίας που, ανεξάρτητα από τα ελλείμματά της, ανεξάρτητα από τις πρακτικές εσωτερικές της ανεπάρκειες και τη βαθιά οικονομική και πολιτική κρίση των τελευταίων ετών, στην έμπνευσή της, βασίζεται στην ειρηνική συνύπαρξη των διαφορετικών χαρακτηριστικών και στη γόνιμη διαπολιτισμική σύνθεση, με στόχο την εξασφάλιση και τη μεγιστοποίηση της ατομικής και συλλογικής προόδου. Το παράδειγμα αυτό βρίσκει την πραγμάτωσή του στο σύμμεικτο, Φλαμανδικό και Βαλονικό Βέλγιο. Για αυτό και οι τρομοκράτες χτύπησαν τις Βρυξέλλες.
Την Κυριακή πριν από την τρομοκρατική επίθεση της Τρίτης, ήμουν στον Ορθόδοξο Καθεδρικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στις Βρυξέλλες, γιορτάζοντας την Κυριακή της Ορθοδοξίας, χοροστατούντων του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βελγίου, Ὑπέρτιμου καὶ Ἔξαρχου Κάτω Χωρῶν και Λουξεμβούργου, κ. Ἀθηναγόρα και του Μητροπολίτη π. Βελγίου, Σεβασμιωτάτου Γέροντος Παντελεήμονα και συλλειτουργούντων εκπροσώπων όλων των εν Βελγίω Ορθοδόξων Εκκλησιών. Μια μεγάλη θρησκευτική γιορτή που συμβολίζει την επικράτηση της πίστης ως λατρευτικού βιώματος ενάντια στην εικονομαχική και εικονοκλαστική βία της μισαλλοδοξίας και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω σύντομα με την Πρέσβη μας στις Βρυξέλλες, Εξοχώτατη κα Ε. Γαλαθιανάκη και με τον Επί Κεφαλής της Στρατιωτικής Αντιπροσωπείας της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, Αντιστράτηγο κ. Ν. Ζαχαριάδη. Μοιράστηκα τον Εορτασμό της μεγάλης και ξεχωριστής αυτής Γιορτής της Ορθοδοξίας, της Υψώσεως των Εικόνων, με τους Έλληνες ομογενείς του Βελγίου και μαζί με σημαντικές προσωπικότητες που φυλάττουν τις σύγχρονες Θερμοπύλες της διπλωματικής και στρατιωτικής εκπροσώπησης του Ελληνισμού, στην καρδιά της. Ευρώπης. Μιας Ευρώπης που αγωνίζεται να παραμείνει αλληλέγγυα και ενωμένη, εν μέσω καιρών δύσκολων, τόσο για την Ελλάδα μας όσο και για ολόκληρο το γεωπολιτικό στερέωμα. Ευτυχώς είναι όλοι τους καλά στην υγεία τους. Από εχθές οι Βρυξέλλες μετρούν τις πληγές που τους άνοιξε η τρομοκρατία, όμως, από το “Boston Resilient” του 2013 στο “Tenir Βien” των Βρυξελλών, ο φονταμενταλισμός δεν θα νικήσει. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στα απανταχού θύματα της τρομοκρατίας και του τυφλού φονταμενταλιστικού μίσους, ξαναδιαβάζω το γράμμα που είχα στείλει τότε από τη Βοστώνη, λiγο μετά την αντίστοιχη τρομοκρατική επίθεση…..”
Ο Ταμερλάνος και ο Φειδιππίδης
«Ήμουν δύο τετράγωνα μακριά από το σημείο των εκρήξεων, κατευθυνόμενος προς τη γραμμή του τερματισμού… ήμουν 5 λεπτά –ευτυχώς- καθυστερημένος στην αναχώρησή μου από το σπίτι μου, στο κέντρο της Βοστώνης, με τα μηνύματα των φίλων και συναδέλφων μου, που ήδη παρακολουθούσαν την κορυφαία εκδήλωση μαζικού αθλητισμού της ανατολικής ακτής, να με προτρέπουν να βιαστώ και να παραμείνω κοντά στο σημείο τερματισμού, ώστε να συναντηθούμε μετά για να συμμετάσχουμε στα δεκάδες parties που ήδη ξεκινούσαν σε κάθε –σχεδόν- γωνιά της Boylston Street, του δρόμου που έμελε να ταυτίσει το όνομά του με το αιματοκύλισμα μιας ειρηνικής και πανηγυρικής εκδήλωσης, με την απώλεια τριών αθώων υπάρξεων και με τον τραυματισμό και τους ακρωτηριασμούς 180 περίπου άλλων.
Αλλά, μαζί με όλα τα παραπάνω, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι σειρές επαναβίωσης του τραγικού γεγονότος, με τον έναν ύποπτο να κείτεται ήδη νεκρός και τον αδερφό του να έχει πριν από λίγο συλληφθεί από το σύνολο των ομοσπονδιακών και πολιτειακών υπηρεσιών ασφαλείας της Μασαχουσέτης, αυτό που θρηνεί η Βοστώνη είναι η χαμένη της αθωότητα.
Η πιο «ευρωπαϊκή» από τις πόλεις και τις πολιτείες των ΗΠΑ, φημισμένη για τα πανεπιστήμιά της, τις αθλητικές της ομάδες και το φιλελεύθερο πνεύμα της, ακαδημαϊκή (και φυσική για τον πρώτο) τροφός προσωπικοτήτων όπως ο John Fitzgerald Kennedy Jr και ο Martin Luther King Jr. και συνηθισμένος προθάλαμος του Λευκού Οίκου για τους γερουσιαστές και τους κυβερνήτες της αλλά και λίκνο των μελλοντικών παγκόσμιων και τοπικών ηγετών που αποφοιτούν με τα «βαριά» ακαδημαϊκά χαρτιά του Harvard, του ΜΙΤ, του Tufts και των υπόλοιπων Πανεπιστημίων και Κολλεγίων της Νέας Αγγλίας, η Βοστώνη και η Μασαχουσέτη αποτελούν περισσότερο σύμβολο, παρά πόλη και πολιτεία.
Και για τον λόγο αυτόν, αυτό που ετρώθη ανεπανόρθωτα την περασμένη Δευτέρα είναι το ξεχωριστό περιεχόμενο μιας σειράς συμβολισμών. Οι δύο βομβιστές, ανεξάρτητα από το αν λειτουργούσαν μόνον οι δυο τους ή οργανωμένα, κατάφεραν να πλήξουν την καρδιά της αμερικανικής δημοκρατίας. Μιας δημοκρατίας που, ανεξάρτητα από τον τρόπο που εξωτερικεύεται στο διεθνές επίπεδο, σε όρους εσωτερικής πολιτικής βασίζεται στην ειρηνική συνύπαρξη των διαφορετικών χαρακτηριστικών και στη γόνιμη διαπολιτισμική σύνθεση, με στόχο την εξασφάλιση και τη μεγιστοποίηση της ατομικής και συλλογικής προόδου. Αυτό το ιδεολογικό υπόβαθρο είχε ενδυθεί την περασμένη Δευτέρα με τα ωχροκύανα αθλητικά πανωφόρια του Μαραθωνίου της Βοστώνης. Αυτό το πνεύμα ειρηνικής συνύπαρξης, επιβράβευσης της ατομικής προσπάθειας και συλλογικής πορείας προς τα εμπρός εξωτερίκευε το ανοιξιάτικο χαμόγελό του στους κήπους και τις λίμνες των τόσο ταλαιπωρημένων από τον φετινό χειμώνα Boston Common και Boston Public Gardens.
Οι δρομείς, διέσχιζαν τα τελευταία χιλιόμετρα της κοπιαστικής τους διαδρομής, περνώντας πάνω από τη φωτεινή μαρμαρυγή του ποταμού Charles, γεφυρώνοντας τον αρχαίο συμβολισμό του Μαραθωνίου ως νίκης της δημοκρατίας ενάντια στη βαρβαρότητα και ως κυριαρχίας του πνεύματος και της επιμονής πάνω στο σώμα και την ύλη, με τη σύγχρονη συγκυρία που απαιτεί και αναζητά τη σύνθεση και το ανοικτό πνεύμα για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων αντιξοοτήτων που μας ταλανίζουν. Η φωτεινή πλευρά της Αμερικής, μακριά από κάθε μορφή επεκτατισμού, μιλιταρισμού και υλισμού που δυστυχώς συχνά σαπροφυτούν μαζί με τις γυαλιστερές εκφάνσεις του Αμερικανικού Ονείρου, μετέφερε με υπερηφάνεια και αισιοδοξία το προαιώνιο νικηφόρο μήνυμα του Φειδιππίδη, του πρώτου Μαραθωνοδρόμου. Τα φωτισμένα πρόσωπα των χιλιάδων φοιτητών της Βοστώνης που από όλες τις γωνιές της υφηλίου είναι μαζεμένα στον ακαδημαϊκό αυτόν λίκνο του φιλελεύθερου πνεύματος της συνύπαρξης και της επιτυχίας, αναζητούσαν με άπληστη επιμονή τα γνώριμα πρόσωπα των φίλων τους ανάμεσα στους δρομείς. Και τότε έγινε το κακό…
Οι εκρήξεις, ο πανικός που ακολούθησε, οι σειρήνες, οι ακρωτηριασμένοι και οι νεκροί. Η κινέζα φοιτήτρια, η αμερικανίδα σερβιτόρα και ο 8/χρονος μικρούλης από το Arlington, που όπως αναφέρει ο Πρόεδρος Ομπάμα, από τους δέκτες μου, την ώρα ακριβώς που γράφω, «αντανακλούν τη διαφορετικότητα της Αμερικής».
Καθώς οι άνδρες της ασφάλειας δεν με άφησαν να προσεγγίσω στο σημείο των τραυματιών, παρά την επίκληση της ιατρικής μου ιδιότητας, έσπευσα στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, για να προσφέρω εθελοντικά τις υπηρεσίες μου στην αντιμετώπιση των θυμάτων της επίθεσης, αυτών που ευρέθησαν αντιμέτωποι με συνθήκες επικείμενου θανάτου και των συγγενών τους, που υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να εμφανίσουν Μετατραυματική Διαταραχή Οξέως Stress (PTSD).
Τις επόμενες ημέρες, η Βοστώνη δίνει την εικόνα μιας πόλης σε μετατραυματικό σοκ. Με συνεχείς επαναβιώσεις του τραύματος στα πρωτοσέλιδα και τους τηλεοπτικούς της δέκτες, με το εμπορικό της κέντρο κενό και αποκλεισμένο, μια μαύρη τρύπα στον πολεοδομικό της ιστό, σαν τα μνημονικά κενά των πασχόντων από PTSD.
«Εχθές ήμαστε λυπημένοι, σήμερα είμαστε θυμωμένοι»…. «Τρία πράγματα παίρνουμε σοβαρά στη Βοστώνη: Την πολιτική, τα σπορ και την εκδίκηση» Αυτοί είναι μερικοί από τους τίτλους των εφημερίδων και των βασικών αρθρογράφων της Boston Globe και της Boston Herald. Ευτυχώς, ο Πρόεδρος Ομπάμα, στις πρώτες του δηλώσεις, δεν απαντά υβριστικά και αλαζονικά όπως ο Πρόεδρος Μπους ο νεότερος το 2001 μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους. Βέβαια, τα μεγέθη, σε επίπεδο θυμάτων και υλικών ζημιών είναι δυσανάλογα, είναι όμως συγκρίσιμα στο επίπεδο των συμβολισμών. Μια ολόκληρη πόλη μουδιασμένη, μέχρι να εντοπισθούν οι ύποπτοι. Μια ολόκληρη πόλη σε καραντίνα μέχρι να συλληφθεί και ο δεύτερος εξ αυτών.
Όμως, αντί για τη ρητορική της αντεκδίκησης που βασίλευε μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, μια λέξη κυριαρχεί σε όλες τις εκφράσεις των θεσμικών αντανακλαστικών των ΗΠΑ, μια λέξη ψυχιατρικής προέλευσης και ονοματολογίας: resilience. Λέξη η οποία μεταφράζεται περιφραστικώς ως η αντοχή που αποκτάται μέσα από την έκθεσή μας σε αντιξοότητες.
Και, παρά τον ιδιαίτερα υπερβολικό τρόπο με τον οποίον (ίσως και για επικοινωνιακούς λόγους) αντέδρασαν οι αμερικανικές αρχές κατά την καταδίωξη του δευτέρου υπόπτου -που ενώ αυτός κρυβόταν σε μια βάρκα στο Watertown, «παρκαρισμένη» στην αυλή ενός σπιτιού- εκδόθηκε σύσταση για περιορισμό και εν μέρει απαγόρευση της κυκλοφορίας σε ολόκληρη τη Βοστώνη, το πνεύμα της λελογισμένης διαχείρισης της κρίσης τελικά πρυτάνευσε. Χωρίς αντιτρομοκρατικές και εθνικιστικές κορώνες περί παγκόσμιας σταυροφορίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ανά την υφήλιο. Χωρίς λεονταρισμούς του τύπου «αποστολή εξετελέσθη». Απλά ένα ελαφρώς υπεραναπληρωτικό «οι τρομοκράτες διάλεξαν να ανακατευτούν με τη λάθος πόλη», από τα χείλη του ίδιου του Ομπάμα, μαζί με μια αναφορά στην ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να συνθέτουν την πολυπλοκότητα και να αφομοιώνουν ότι καλύτερο έχει να τους προσφέρει το διαφορετικό. Ακόμη και όταν τους πληγώνει με αυτοσχέδιες βόμβες που κρύβουν φονικά καρφιά και μεταλλικά θραύσματα, μέσα σε χύτρες ταχύτητας.
Γιατί η γόνιμη πολυπολιτισμική σύνθεση, εκπεφρασμένη ως η ύψιστη αρετή της δημοκρατίας, στο τέλος, θριαμβεύει πάνω στη βαρβαρότητα, την επιθετικότητα και τη μισαλλοδοξία και ο Φειδιππίδης, αυτό το προαιώνιο παράδειγμα της αντοχής (που πλέον στη Βοστώνη την αποκαλούμε resilience!!) θα καταφέρνει –διαχρονικά- να φτάνει στη γραμμή του τερματισμού, μεταφέροντας το νικηφόρο μήνυμα της νίκης, απέναντι στις ορδές της κάθε βάρβαρα επιχειρούμενης κατάκτησης, είτε αυτή μετέρχεται στρατιωτικών, πολεμικών, οικονομικών ή ηθικών μέσων.
Ταμερλάνος ήταν το όνομα του πρώτου Τσετσένου βομβιστή. Αυτή τη στιγμή, βράδυ Παρασκευής 19 Απριλίου, στο κέντρο της Βοστώνης, οι Αμερικάνοι και οι χιλιάδες φοιτητές και μετανάστες της πόλης, ξεχύνονται στους δρόμους για να πανηγυρίσουν τη λύτρωσή τους από τον φόβο που τους στοίχειωνε τις τελευταίες μέρες. Ο Ταμερλάνος κείτεται νεκρός από τις σφαίρες των υπηρεσιών ασφαλείας και ο αδερφός του φορά χειροπέδες. Η αληθινή νίκη –όμως- κρύβεται αλλού. Όχι σε αυτή τη χολιγουντιανή υπερβολή που εναλλάσσει εικόνες στρατιωτικών οχημάτων στους δρόμους της Βοστώνης με πανηγυρικά επινίκια. Η αληθινή νίκη κρύβεται στα θεσμικά αντανακλαστικά της υπερδύναμης και του Προέδρου της, που αυτή τη φορά προέταξε την αξία της αμοιβαιότητας, της συλλογικότητας και της απελευθέρωσης από το μίσος, αντί να σκιαμαχεί μισαλλόδοξα και μανιχαϊστικά με προκατασκευασμένους συνωμότες και παγκόσμιους τρομοκράτες.
Αυτή είναι η αληθινή νίκη. Γιατί, αν οι ΗΠΑ είχανε αντιδράσει αλλιώς, αυτό που δεν πέτυχαν οι βαρβαρικές ορδές του Ξέρξη στον Μαραθώνα, αυτό που δεν κατόρθωσαν μερικούς αιώνες αργότερα τα στίφη του Μογγόλου πολέμαρχου Ταμερλάνου, υπήρχε κίνδυνος να το πετύχει ο νεαρός Ταμερλάνος από την Τσετσενία και ο ακόμη πιο νέος αδερφός του.
Τη δαιμονοποίηση και την κυριαρχία της απροσδιόριστης απειλής, απέναντι στην πρόοδο, την ισότητα και την ατομική και συλλογική προκοπή θέλανε να πετύχουν, για αυτό αφαίρεσαν και απείλησαν ζωές αθώων… ανάμεσά τους και τη δική μου. Αλλά τελικώς, «ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ».
Το διαισθάνονται αυτό –βαθιά μέσα τους- οι Βοστωνέζοι, για αυτό κορνάρουν δαιμονιωδώς κάτω απ’ το παράθυρό μου στην Charles Street….και ας δίνουν την εικόνα πως πανηγυρίζουν για μια σύλληψη του FBI….«ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ».
*Ο Χρίστος Χ. Λιάπης είναι Ψυχίατρος-Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών
Email: chliapis@yahoo.gr
