Αθήνα , Οκτώβριος 2014
Γράφει ο Θανάσης Κοσμόπουλος
Νομικός, LLM
Η πρόσφατη αλλαγή στην εκλογική νομοθεσία, με τον διπλασιασμό σχεδόν, των απαιτουμένων υποψηφίων για την κατάρτιση ψηφοδελτίων, οδήγησε τους επικεφαλής των συνδυασμών και τα επιτελεία τους, σε μια αγωνιώδη και πιεστική προσπάθεια για να εξασφαλίσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό προσώπων, προκειμένου να καλύψουν τις νέες αριθμητικές απαιτήσεις. Αποτέλεσμα είναι να παρουσιασθεί ένας τεράστιος αριθμός πολιτών, σε σχέση με παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις, οι οποίοι κατήλθαν, αποδεχόμενοι υποψηφιότητα, στον Αυτοδιοικητικό, Περιφερειακό και Ευρωπαϊκό εκλογικό στίβο.
Προϋπόθεση και αναγκαία συνθήκη για την κατάρτιση των συνδυασμών, παραμένει πάντοτε η σωστή και ουσιαστική επιλογική διαδικασία εκ μέρους των αρμοδίων προς τούτο στελεχών, προκειμένου να «κλείσουν» ελκυστικά και ενδιαφέροντα ψηφοδέλτια σε σύντομο χρόνο, τα οποία τελικώς να προσελκύουν τους ψηφοφόρους.
Πολλοί αναρωτιούνται – και εγώ μαζί τους – πως γίνεται κάθε φορά να βλέπουμε σημαντικό αριθμό υποψηφίων, για την ανάληψη σοβαρών διοικητικών αξιωμάτων, να προέρχονται σε μεγάλο βαθμό (σε μεγαλύτερο από τον αναμενόμενο θα έλεγα) από τον χώρο του θεάματος, του αθλητισμού και γενικά τον καλλιτεχνικό τομέα.
Χωρίς να αποκλείεται η πιθανότητα κάποιος που δραστηριοποιείται επαγγελματικά σε αυτούς τους τομείς, να έχει και τις απαιτούμενες για το αξίωμα που διεκδικεί δεξιότητες, στην πλειονότητα των περιπτώσεων – κακά τα ψέματα – το μοναδικό ή έστω το κύριο προσόν που κομίζει στο ψηφοδέλτιο ένας τέτοιος υποψήφιος, είναι η υψηλή αναγνωρισιμότητα.
Γιατί άραγε η αναγνωρισιμότητα, μικρή ή μεγάλη, έχει τόση σημασία στην πολιτική ; Και πως στην πράξη αυτή οδηγεί από μόνη της στην επιτυχία έναν υποψήφιο αυτής της κατηγορίας ;
Η απάντηση είναι πολυεδρική και πολύπτυχη. Από παλαιά τόσο οι ψυχολόγοι όσο και οι σοβαροί αναλυτές του τομέα της Διοίκησης Επιχειρήσεων είχαν εντοπίσει το ζήτημα του “Halo Effect” ή του «συνδρόμου της αντανακλαστικής μεταφοράς» όπως το έχω ονομάσει σε μια προσπάθεια απόδοσης του όρου στα Ελληνικά.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει την μεταφορά (ή αντανάκλαση) υπεραξίας και θετικών συναισθημάτων για ένα χαρακτηριστικό ενός ατόμου (όπως η ευχάριστη εμφάνιση, η αθλητική ή η καλλιτεχνική επιτυχία), σε ένα άλλο, ενδεχομένως άσχετο, χαρακτηριστικό (όπως η διοικητική απόδοση, η πολιτική ικανότητα κλπ).
Πιο απλά κάποιος που είναι ευχάριστος ηθοποιός ή επιτυχημένος τραγουδιστής ή αθλητής, υποσυνείδητα, και όντας γνωστός για αυτήν του την ιδιότητα, ψυχολογικώς επιλέγεται για μια πολιτική ή διοικητική θέση για την οποία κατά κανόνα ούτε τη γνώση ούτε την εμπειρία μπορεί να παρουσιάσει με αξιόπιστα τεκμήρια.
Το ίδιο συμβαίνει και με άλλους επαγγελματικούς χώρους όπως επί παραδείγματι με την επιλογή ενός πολύ επιτυχημένου Νομικού ή Ιατρού για την άσκηση Διοίκησης στην οποία μερικές φορές – ω της εκπλήξεως – αποτυγχάνει παταγωδώς και αδικαιολογήτως.
Το γεγονός ότι κάποιος έχει μια επιτυχημένη επαγγελματική πορεία σε έναν τομέα δεν σημαίνει αυτοδικαίως ότι θα έχει και τα προσόντα που απαιτεί μια πολιτική ή διοικητική θέση.
Θυμάμαι παλαιότερα, από την θητεία μου ως Προέδρου ΔΣ και Διοικητού του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής Δαφνί, περιπτώσεις εξαιρετικών Ιατρών που στα διευθυντικά τους καθήκοντα στην κλινική τους είχαν τραγική απόδοση, την ίδια στιγμή που άλλοι αντίστοιχοι Διευθυντές Ιατροί είχαν εξαιρετικές διευθυντικές αποδόσεις παράλληλα με την Ιατρική τους αριστεία.
Συνεπώς θα πρέπει να γίνεται η αξιολόγηση των υποψηφίων αποκλειστικώς με βάση τις ικανότητές τους για την διεκδικούμενη θέση. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι έχουμε όλοι μας συν-αποδεχθεί και συν-ομολογήσει ποιες είναι οι απαιτήσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για ένα συγκεκριμένο Δημόσιο αξίωμα. Αυτή η συναποδοχή με τη σειρά της προϋποθέτει την σε βάθος γνώση των αρμοδιοτήτων και την ανάλυση της ειδικής αποστολής που έχει ο κατέχων ένα Δημόσιο αξίωμα, ώστε στην συνέχεια πάντοτε «Λογικά» (κατά Αριστοτέλη) να εξετάσουμε εάν ο υποψήφιος με τα προσόντα Α καλύπτει της προϋποθέσεις της θέσεως Β.
Στην Ελληνική πραγματικότητα, συχνά, εμείς οι ψηφοφόροι, όχι μόνο δεν γνωρίζουμε τα ουσιαστικά προσόντα του υποψηφίου Α, συχνότερα δεν γνωρίζουμε καν τις απαιτήσεις και την περιγραφή της θέσεως εργασίας Β, ώστε να συγκρίνουμε και να κρίνουμε αν ο Α υποψήφιος καλύπτει της απαιτήσεις της Β θέσεως. Εξίσωση με δύο αγνώστους λοιπόν!! Πολύ φοβούμαι όμως πως όχι μόνον οι ψηφοφόροι αλλά ούτε και αρκετοί εκ των υποψηφίων γνωρίζουν ποια τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες της θέσεως που διεκδικούν.
Το Halo effect παρουσιάζεται επίσης και σε περιπτώσεις οικογενειακών ή άλλων δεσμών αίματος. Περισσότερο αυτό συμβαίνει στις λιγότερο ανεπτυγμένες πολιτικά χώρες και λιγότερο στις υπόλοιπες. Αυτό σημαίνει ότι αν ο πατέρας, θείος, αδελφός είναι ένας επιτυχημένος πολιτικός, αυτομάτως και όλοι οι απόγονοι ή συγγενείς του τεκμαίρονται ως τουλάχιστον το ίδιο (η και περισσότερο ) ικανοί για το λειτούργημα. Σχεδόν ως να αποδεχόμαστε εκ του πλαγίου την κληρονομική διαδοχή. Η πραγματικότητα βέβαια είναι σκληρή και κατά κανόνα διαψεύδει το συλλογισμό. Προς πείσμα της Λογικής όμως επικρατεί κατά κράτος η ψυχολογία, το «όνομα», η «οικογένεια» και έτσι βλέπουμε να διαιωνίζονται πρόσωπα, κληρονομικώ δικαίω, και να διαδέχονται το ένα το άλλο κατά γενεές.
Ας μην έχουμε όμως ενοχές υπανάπτυξης. Το φαινόμενο παρουσιάζεται ακόμα και σε σοβαρές Πολυεθνικές επιχειρηματικές εταιρείες όπου ένας προϊστάμενος με άριστη απόδοση σε ένα τμήμα επιλέγεται για να αναλάβει ένα (η και ένα) άλλο στο οποίο αποτυγχάνει μεγαλοπρεπώς απλά και μόνο επειδή η ανώτατη διοίκηση τον επέλεξε επηρεασμένη από την άριστη πορεία που είχε να επιδείξει μέχρι εκείνη τη στιγμή στον τομέα που ήταν υπεύθυνος. Κλασσική περίπτωση Halo effect.
Ας ελπίσουμε ότι το φαινόμενο με την πάροδο του χρόνου και των γενεών θα περιορισθεί μέχρι να εκλείψει. Σε αντίθετη περίπτωση θα συνεχίσουμε να βλέπουμε στην πολιτική Arnold Schwarzenegger, πρώτα πατέρα και μετά υιό Bush, πρώτα Κύριο και μετά Κυρία Clinton, για να μην μιλήσω για τις ελληνικές πολιτικές «οικογένειες» και τους τηλεοπτικούς, δημοσιογραφικούς και άλλους αστέρες των τεχνών, των αθλημάτων και των θεαμάτων. Προσοχή όμως ! υπάρχουν και ορισμένοι ελάχιστοι που αξίζουν σε αυτές τις κατηγορίες και δεν θα πρέπει να τους ισοπεδώσουμε με τον οδοστρωτήρα της γενίκευσης.
