Γράφει ο Ανδρέας Μπανούτσος (Αναλυτής Διεθνών Σχέσεων με ειδικότητα σε θέματα Ασφαλείας)
Στο σημερινό μας άρθρο θα εξετάσουμε αν και κατά πόσον η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης με την υποστήριξη ορισμένων Αραβικών κρατών κατά των Τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους (IS-ISIS) και του Μετώπου Αλ-Νούσρα στη Συρία και το Ιράκ είναι συμβατή με το Διεθνές Δίκαιο και τη Θεωρία του Δίκαιου Πολέμου.
Σύμφωνα με τη Θεωρία του Δίκαιου Πολέμου (Just War Theory) για να χαρακτηριστεί ένας πόλεμος δίκαιος ως προς τη κήρυξη και διεξαγωγή του θα πρέπει να πληροί ορισμένα κριτήρια: δίκαια υπόθεση, νόμιμη δικαιοδοσία, καλές προθέσεις, πιθανότητα επιτυχίας, έσχατο μέσο και αναλογικότητα. Ας δούμε όμως συνοπτικά τι σημαίνουν τα προαναφερθέντα κριτήρια και ας εξετάσουμε αν η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης πληροί τα κριτήρια αυτά.
(α) Δίκαια Υπόθεση ( Just cause): Το κριτήριο της δίκαιης υπόθεσης βρίσκεται στον πυρήνα της Θεωρίας του Δίκαιου Πολέμου. Ένας πόλεμος είναι επιτρεπτός μόνον όταν υπηρετεί το Δίκαιο. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο κάθε κράτος το οποίο κηρύσσει πόλεμο για λόγους άλλους εκτός της αυτοάμυνας διαπράττει το έγκλημα του επιθετικού πολέμου. Ωστόσο υπάρχει ο κίνδυνος η αρχή της αυτοάμυνας να ερμηνευτεί διασταλτικά και τελικά να οδηγήσει στη κήρυξη και διεξαγωγή προληπτικού πολέμου όπως έπραξαν οι ΗΠΑ και η συμμαχία των προθύμων το 2003 με τον πόλεμο κατά του Σαντάμ Χουσείν στο Ιράκ. Ειδικότερα σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ ο προληπτικός πόλεμος ως πράξη αυτοάμυνας δικαιολογείται μόνον όταν ο κίνδυνος επίθεσης από την πλευρά του αντιπάλου ( στη περίπτωσή μας τους Τζιχαντιστές) είναι άμεσος. Οι ΗΠΑ ισχυρίστηκαν, προκειμένου να νομιμοποιήσουν τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς κατά των Τζιχαντιστών, ότι οι Τζιχαντιστές σχεδίαζαν να εκτελέσουν άμεσα τρομοκρατικές επιθέσεις σε Αμερικανικό έδαφος. Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει είναι ότι αν οι Τζιχαντιστές σχεδίαζαν κάτι τέτοιο θα το είχαν πράξει ανεξάρτητα από το εάν αποφάσιζε τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς το Πεντάγωνο γιατί προφανώς για να πραγματοποιηθεί μια τέτοια επίθεση θα έπρεπε πυρήνες Τζιχαντιστών να βρίσκονται ήδη σε Αμερικανικό έδαφος. Το συμπέρασμα είναι ότι μάλλον προσχηματικά επικαλέστηκαν οι ΗΠΑ το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και επομένως η στρατιωτική τους επέμβαση δεν πληροί το κριτήριο της δίκαιης υπόθεσης.
(β) Νόμιμη Δικαιοδοσία (Legal Authority): Σύμφωνα με το κριτήριο αυτό, ο πόλεμος μπορεί να είναι δίκαιος μόνον αν έχει κηρυχθεί από μια κυρίαρχη κρατική αρχή η οποία συγκεντρώνει την εμπιστοσύνη του λαού της και δεν κυβερνά αυθαίρετα. Επομένως, μόνο οι νομίμως εκλεγμένες κυβερνήσεις έχουν το δικαίωμα της προσφυγής στη χρήση βίας και της κήρυξης πολέμου. Στην μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εποχή τη νομιμότητα μιας διεθνούς στρατιωτικής επέμβασης κατά ενός κράτους ή ενός μη κρατικού δρώντα (τρομοκρατική οργάνωση, εν προκειμένω το Ισλαμικό Κράτος και το Μέτωπο Αλ Νούσρα) για τη προστασία διωκόμενων πληθυσμών για ανθρωπιστικούς λόγους ( οι εθνοτικές και θρησκευτικές εκκαθαρίσεις που διαπράττουν οι Τζιχαντιστές εις βάρος Χριστιανών, Ασσυρίων, Γεζίντι κλπ) μπορεί να εγκριθεί μόνο με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (με ομόφωνη απόφαση των μονίμων μελών του). Συμπερασματικά η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης κατά των Τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Νούσρα δεν πληροί το κριτήριο της νόμιμης δικαιοδοσίας γιατί δεν υπάρχει προηγούμενη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
(γ) Καλές Προθέσεις (Right intentions): Ο πόλεμος θα πρέπει να διεξάγεται για λόγους δικαίου και όχι για λόγους στενά εννοούμενου εθνικού συμφέροντος. Στην υπό εξέταση περίπτωση, δηλαδή τη στρατιωτική επέμβαση της Δύσης κατά των Τζιχαντιστών υπάρχει η βάσιμη υποψία ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους προσχηματικά επιτίθενται κατά των Τζιχαντιστών (που οι ίδιοι δημιούργησαν και εξέθρεψαν) και πως πραγματικός τους στόχος είναι η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία (regime change). Ο στόχος αυτός με τη σειρά του εξυπηρετεί τα εθνικά και γεωπολιτικά τους συμφέροντα στη περιοχή της Μέσης Ανατολής όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας. Συμπερασματικά λοιπόν η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης κατά των Τζιχαντιστών στη Συρία και το Ιράκ δεν πληροί ούτε το κριτήριο των καλών προθέσεων.
(δ) Πιθανότητα επιτυχίας ( Probability of success): Το κριτήριο αυτό προβλέπει ότι η ανθρώπινη ζωή και οι οικονομικοί πόροι δεν πρέπει να θυσιάζονται για μάταιες υποθέσεις, οι οποίες δεν έχουν καμία πιθανότητα επιτυχίας. Η χρήση της στρατιωτικής ισχύος για να μπορεί να θεωρηθεί δίκαια, πρέπει να έχει κάποια λογική πιθανότητα επιτυχίας. Επανερχόμενοι στην αξιολόγηση της στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ και της Δύσης κατά των Τζιχαντιστών διαπιστώνουμε ότι οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί δεν έχουν σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας αναφορικά με το δεδηλωμένο στόχο που είναι η εξόντωση των Τζιχαντιστών. Αυτό που έχουν πετύχει μέχρι στιγμής οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί των ΗΠΑ και των συμμάχων τους είναι η καταστροφή κάποιων διυλιστηρίων στο έδαφος της Συρίας, η εξόντωση μερικών διάσπαρτων ομάδων Τζιχαντιστών και ο θάνατος πολλών αμάχων ως “παράπλευρη απώλεια”. Παραδόξως όμως δεν έχουν χτυπηθεί οι ελεγχόμενες από τους Τζιχαντιστές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Μοσούλης στο Βόρειο Ιράκ ( που είναι η κύρια πηγή εισοδήματος για εκείνους μέσω λαθραίων εξαγωγών πετρελαίου), εκεί που σχεδιάζεται να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν ως προτεκτοράτο των ΗΠΑ και ακόμα πιο περίεργο είναι ότι οι Αμερικανοί άρχισαν να βομβαρδίζουν τις ορδές των Τζιχαντιστών που πολιορκούν τη μαρτυρική πόλη Κομπανί των Κούρδων της Συρίας, μόλις προχθές (ύστερα από τη διεθνή κατακραυγή για τις φρικαλεότητες των Τζιχαντιστών). Σύμφωνα με τους περισσότερους στρατιωτικούς αναλυτές για να ηττηθούν οι Τζιχαντιστές απαιτούνται και χερσαίες επιχειρήσεις. Μήπως όμως αυτός είναι και ο τελικός στόχος; Η επαναφορά δηλαδή Αμερικανικών χερσαίων στρατευμάτων αυτή τη φορά όχι μόνο στο Ιράκ αλλά και στη Συρία; Ή οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιήσουν τις χερσαίες στρατιωτικές δυνάμεις της Νέο-Οθωμανικής Τουρκίας των Ερντογάν-Νταβούτογλου ως proxy (αντιπρόσωπο) για να επιτύχουν το επιθυμητό για εκείνες αποτέλεσμα; Και ποιο είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα; Η εξόντωση των Τζιχαντιστών που οι ίδιες εξόπλισαν και εκπαίδευσαν ή η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά τίθενται στη κρίση του αναγνώστη. Το συμπέρασμα πάντως όσον αφορά το κριτήριο της “πιθανότητας επιτυχίας” της στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ και της Δύσης είναι ότι δεν εκπληρώνεται ούτε αυτό το κριτήριο.
(ε) Έσχατο μέσο ( Last resort): Το κριτήριο αυτό απαιτεί όπως, πριν την προσφυγή στο πόλεμο, έχει καταβληθεί κάθε προσπάθεια επίλυσης της κρίσης με διαπραγματεύσεις και διαιτησία. Στην εξεταζόμενη περίπτωση διαπιστώνουμε απροθυμία εκ μέρους των ΗΠΑ και της Δύσης να διαβουλευτούν με τα υπόλοιπα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ( Ρωσία και Κίνα) προκειμένου να αναζητήσουν από κοινού μια αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση των Τζιχαντιστών. Συμπερασματικά, η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης στη Συρία και το Ιράκ με στόχο τους Τζιχαντιστές (;) δεν πληροί ούτε αυτό το κριτήριο.
(ζ) Αναλογικότητα ( Proportionality): Το κριτήριο της αναλογικότητας ασχολείται με το είδος της στρατιωτικής ισχύος το οποίο είναι ηθικά επιτρεπτό στον πόλεμο. Ο στόχος αυτού του κριτηρίου είναι να ελαχιστοποιήσει την καταστροφή και τις απώλειες (ειδικά των αμάχων). Η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης κατά των Τζιχαντιστών πληροί αυτό το κριτήριο; Κατά τη γνώμη μας δεν το πληροί και αυτό προκύπτει τόσο από τους θανάτους αμάχων από τους μέχρι στιγμής αεροπορικούς βομβαρδισμούς όσο και από τη μικρή πιθανότητα επίτευξης σταθερότητας και ασφάλειας στη περιοχή. Αν κρίνουμε και από τα αποτελέσματα της προηγούμενης στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003 με τη συμμαχία των προθύμων και το τι επακολούθησε σε όρους αστάθειας και απωλειών ανθρώπινων ζωών μάλλον δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι και για τα αποτελέσματα αυτής της επέμβασης.
Συμπερασματικά για όλους τους λόγους που αναλύσαμε η στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ και της Δύσης κατά των Τζιχαντιστών στη Συρία και το Ιράκ δεν μπορεί να θεωρηθεί συμβατή ούτε με το Διεθνές Δίκαιο ούτε και με τη θεωρία κήρυξης και διεξαγωγής Δίκαιου Πολέμου.
