Η έκθεση «Τελετουργίες για τον Νέο Κόσμο» μάς καλεί να γιορτάσουμε το τέρας μέσα και γύρω μας

Στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Τελετουργίες για τον Νέο Κόσμο» στο Teras Athens, η ομώνυμη ομαδική έκθεση σε επιμέλεια της Ελένης Ρήγα καταπιάνεται με το ρόλο του τέρατος στο τελετουργικό – αναπόσπαστο κομμάτι κάθε κοινωνίας σε κάθε εποχή – και τη διεκδίκηση του τερατουργήματος μέσα από τη μυθολογία, τη λαϊκή κουλτούρα, τις φεμινιστικές και queer πρακτικές. H έκθεση μέσα από τρεις θεματικές ενότητες (άτομο-οικογένεια-συλλογικότητα) μας ενθαρρύνει να γιορτάσουμε το τέρας μέσα μας και γύρω μας.

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες Εύα Γιαννακοπούλου, Ναταλία Μαντά, Μάρω Μιχαλακάκου, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Πάνος Προφήτης, Τζόνα Σαχπάζης, Πάνος Σκλαβενίτης, Πάνος Τσαγκάρης και Γιώργος Τσεριώνης.

Το έργο Grotesque figure #9 του Γιώργου Τσεριώνη συνδυάζει χαρακτηριστικά διαφορετικών ειδών και φύλων, κάνοντας αναφορά στον αταβισμό, μια τροποποίηση της βιολογικής δομής με αποτέλεσμα την επαναφορά ενός προγονικού χαρακτηριστικού, π.χ. ένα βρέφος με ουρά ή της επαναφοράς ενός τρόπου σκέψης και δράσης προηγούμενης εποχής.

Σε μια περίοδο παγκόσμιας οικολογικής και κοινωνικής κρίσης, η ανθρωπότητα στρέφει το βλέμμα ξανά στο τελετουργικό, μια ακολουθία ενεργειών που εκτελούνται σύμφωνα με μια καθορισμένη σειρά. Σύμφωνα με τον καθηγητή θρησκειολογίας Robert A. Segal, το τελετουργικό είναι κάτι που συμβαίνει στη ζωή όλων σε όλα τα μέρη σε όλους τους πολιτισμούς. Οι σύγχρονες κοινωνίες δεν διατηρούν πάντα την παραδοσιακή μορφή των τελετουργιών των αρχαϊκών και προβιομηχανικών εποχών. Ωστόσο, διατηρούν σημαντικά κοινωνικά γεγονότα για να εγκαινιάσουν ένα νέο κεφάλαιο ζωής ή το τέλος ενός ήδη υπάρχοντος, να σηματοδοτήσουν μεταβάσεις και να δημιουργήσουν ή να γιορτάσουν κοινωνικούς δεσμούς. Καθορίζοντας την αρχή και το τέλος των κοινωνικών φάσεων, οι τελετουργίες διαμορφώνουν τον τρόπο που κατανοούμε το χρόνο, τις σχέσεις και την αλλαγή.

Το έργο της Ναταλίας Μαντά, Death on a deer, διαπραγματεύεται με χιούμορ τον τρόπο που δαιμονοποιήθηκε η θέση της γυναίκας μέσα από την εργαλειοποίηση της σεξουαλικότητας, της σχέσης με την πνευματικότητα και της εκτεταμένης ιατρικής τους γνώση.

Το τέρας είναι βαθιά συνδεδεμένο με τις τελετουργίες και τους μύθους. Όπως γράφει ο συγγραφέας Ocean Vuong, η λέξη τέρας (monster) με προέλευση από τη λατινική ρίζα monstrum σήμαινε θεϊκός αγγελιοφόρος καταστροφής, λέξη που έπειτα, από τα αρχαία γαλλικά, κατέληξε να σημαίνει ζώο με μυριάδες προελεύσεις: κένταυρος, γρύπας, σάτυρος. Όταν είσαι τέρας, είσαι ένα σημάδι υβριδικό, ένας φάρος· ένα καταφύγιο και προμήνυμα συνάμα. Τα τέρατα αντιπροσωπεύουν συχνά τους βαθύτερους φόβους, τις σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης ψυχής, τις ανείπωτες επιθυμίες και την σύνδεση με το αρχέγονο χάος. Αμφισβητούν τους κοινωνικούς κανόνες και καταργούν τα όρια μεταξύ του γνωστού και του άγνωστου, του ανθρώπινου και του μη ανθρώπινου, του πραγματικού και του φανταστικού, του φυσικού και του κατασκευασμένου. Όταν το τέρας συνδυάζεται με την σωματική υπερβολή, τη μεταμφίεση, το χιούμορ και την ανατροπή στο πλαίσιο λαϊκών παραδόσεων όπως το καρναβάλι, ενδυναμώνει τις τοπικές κοινότητες και καλλιεργεί μια αίσθηση ενότητας. Επιπλέον, οι φεμινιστικές, ΛΟΑΤΚΙ+ και τρανς κοινότητες διαχρονικά οικειοποιούνται το τέρας, συνδυάζουν το τερατούργημα με την κουήρ ταυτότητα και την υβριδικότητα, διαταράσσοντας τις παραδοσιακές κατηγορίες και ανατρέποντας τις προκαταλήψεις.