Τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση το θέμα του εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου 1940, δηλαδή της αρχής του πολέμου και της εισόδου μας σε αυτόν. Επισημαίνεται συνήθως ότι οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης εορτάζουν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον Μάιο του 1945. Κατ’ επέκταση προτείνεται ότι θα ήταν ίσως καλύτερο να γίνουμε «φυσιολογικοί» και να εορτάζουμε μαζί με τους άλλους τον Μάιο. Το όλο θέμα διανθίζεται και με τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου που επίσης συνιστά την αρχή και όχι την ολοκλήρωση της ελληνικής Επαναστάσεως. Προφανώς, παραβλέπεται ότι και άλλοι λαοί εορτάζουν το ξεκίνημα μιας επαναστάσεως, όπως οι Γάλλοι την κατάληψη της Βαστίλλης την 14η Ιούλιου.
Του Άγγελου Μ. Συρίγου*
Πίσω από τις απόψεις περί του μάλλον άκαιρου εορτασμού της 28ης Οκτωβρίου, βρίσκεται η προσπάθεια να αποδομηθούν αυτά που θεωρούνται «καταστατικοί μύθοι» του ελληνικού έθνους. Η ιστορία είναι παλιά: μύθος το Ζάλογγο, υπό αμφισβήτηση η εθνική συνείδηση των Σουλιωτών επειδή πολλοί από αυτούς μιλούσαν αρβανίτικα, μύθος και η 25η Μαρτίου ως ορισμένη από τη Φιλική Εταιρεία ημέρα ενάρξεως της Επαναστάσεως στην κυρίως Ελλάδα. Η χρονική απόσταση διευκολύνει τέτοιους ισχυρισμούς. Κάτι που καθιερώθηκε ως εθνική εορτή το 1838, ενόσω ζούσαν όλοι οι αγωνιστές του 1821, αμφισβητείται με άνεση σχεδόν δύο αιώνες μετά.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η 28η Οκτωβρίου ενοχλεί διότι τα έχει όλα:
• Τονίζει μία κορυφαία ιστορική στιγμή του ελληνικού λαού στην οποία συμμετείχαν όλοι. Την απόφαση του δικτάτορα Μεταξά αποδέχθηκαν οι πάντες περιλαμβανομένου και του εγκλείστου στις φυλακές αρχηγού του ΚΚΕ Ζαχαριάδη.
• Σηματοδοτεί την πρώτη θριαμβική νίκη εις βάρος του άξονα.
• Αναδεικνύει τη βαθιά αγάπη για την πατρίδα ως τον βασικό παράγοντα που ενέπνευσε τους πολεμιστές και τους οδήγησε στη νίκη.
• Δημιουργεί ένα ηρωικό πάνθεον που αγγίζει κάθε σπίτι διότι το συγκροτούν οι παππούδες μας, οι Ελληνες της διπλανής πόρτας.
• Φωτίζει τη συλλογική πορεία του ελληνικού λαού, την επιβίωση και συνέχειά του.
Η 28η Οκτωβρίου κυρίως ενοχλεί διότι δεν μπορεί να προσπεραστεί ως μία κατασκευασμένη επέτειος, ένας εκ των υστέρων επινοημένος μύθος. Ο χρόνος δεν έχει αμβλύνει τη μνήμη. Ο εορτασμός της δεν ήταν απόφαση άνωθεν. Η 28η Οκτωβρίου κατέκτησε τη θέση της δίπλα στην 25η Μαρτίου εν μέσω της μαύρης Κατοχής. Ηδη, από την πρώτη επέτειο του ΟΧΙ, χιλιάδες λαού σκέπασαν το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη με λουλούδια. Τα επόμενα δύο χρόνια, το 1942 και 1943, οι Ελληνες τίμησαν την επέτειο με αίμα συγκρουόμενοι με τους κατακτητές όταν έβγαιναν με τις σημαίες στους δρόμους και κατέθεταν στεφάνια στη μνήμη των νεκρών αδελφών. Ο λαός επέβαλε τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Το κράτος ακολούθησε.
Παλαιότερα, το συγκεκαλυμμένο επιχείρημα κατά της 28ης Οκτωβρίου ήταν να μην εορτάζουμε κάτι που ήταν στενά συνδεδεμένο με το ΟΧΙ που είχε πει ένας δικτάτορας. Σταδιακά το επιχείρημα ατόνησε. Η 28η Οκτωβρίου όμως συνέχισε να ενοχλεί. Δεν προτάσσει το άτομο έναντι του συνόλου, ούτε εγκωμιάζει ατελεύτητα κοινωνικά δικαιώματα. Αντιθέτως, συγκροτεί συλλογική μνήμη μέσα από τον πατριωτισμό και την εθνική συνείδηση.
Το νέο εφεύρημα για την αμφισβήτηση της 28ης Οκτωβρίου είναι η ανάγκη του εορτασμού του τέλους του πολέμου μαζί με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Η απάντηση είναι απλή. Αλλες ημερομηνίες είναι αφορμές για αργίες και διακοπές. Δεν είναι ενοποιητικός σταθμός της κοινωνίας και του λαού μας. Η 28η Οκτωβρίου είναι η πρώτη νίκη των συμμάχων κατά του Αξονα. Και είναι η δική μας νίκη.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
