Για μια ακόμη φορά η κρίσιμη έκτακτη συνεδρίαση των Υπουργών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Παρασκευή, επιβεβαίωσε την απελπισμένη και συνεχιζόμενα αποτυχημένη προσπάθεια της Ευρώπης, να αποτελέσει μια πραγματικά ενωμένη και στρατηγικά υπολογίσιμη οντότητα, πρώτον όσο αφορά τα συμφέροντα της και στη συνέχεια στη διεθνή σκακιέρα.
Γράφει ο Δημήτρης Γ. Απόκης
Όπως, δυστυχώς, συμβαίνει πάντα, έτσι και την Παρασκευή, στη συνάντηση των Υπουργών Ενέργειας, ακούσαμε βαρύγδουπες δηλώσεις, περί αποφασιστικότητας αντιμετώπισης της κρίσης, αλλά στο δια ταύτα άνθρακας ο θησαυρός.
«Θα επικρατήσουμε», δήλωσε στους δημοσιογράφους η επίτροπος Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κάντρι Σίμσον, ακόμη και με «έναν δύσκολο χειμώνα μπροστά μας».
Αλήθεια;
Εκείνο, που στην πραγματικότητα, δεν μας είπε η συμπαθέστατη αξιωματούχος των Βρυξελών, είναι ότι αυτή η «γενναιότητα¨, είναι πολύ πιθανό πολύ σύντονα να μετατραπεί σε απελπισία. Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.
Η συνάντηση της Παρασκευής στις Βρυξέλλες επισφράγισε μια φρενήρη εβδομάδα κυβερνητικής δραστηριότητας στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, στην οποία κατέστη σαφές πόσο περίπλοκο είναι να σφυρηλατηθεί μια κοινή απάντηση στην ενεργειακή κρίση δεδομένου του εύρους των προκλήσεων.
Η επωδός ήταν ότι ο χρόνος τρέχει και απαιτείται άμεση δράση. Αυτό έγινε ακόμη πιο έντονο μετά την κίνηση της Μόσχας να διακόψει τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του αγωγού Nord Stream.
Αυτό πυροδότησε έναν άλλο γύρο μέτρων που επιβαρύνουν τους κρατικούς προϋπολογισμούς, καθώς οι κυβερνήσεις ανακοίνωσαν πρόσθετα μέτρα ενίσχυσης για να βοηθήσουν τους πολίτες, να πληρώσουν τους λογαριασμούς τους. Αναγκάστηκαν επίσης να αντιμετωπίσουν μια νέα οικονομική απειλή από την κρίση. Καθώς οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας φέρνουν ορισμένες επιχειρήσεις στη δύσκολη θέση να αγωνίζονται να βρουν αρκετά μετρητά για να ανταποκριθούν στις ανάγκες, με αποτέλεσμα οι κυβερνήσεις να ανακοινώσουν χρηματοδότηση ρευστότητας δισεκατομμυρίων ευρώ.
Στη συνάντηση της ΕΕ, η συναίνεση παρέμεινε άπιαστη και η αλληλεγγύη ελλειμματική, καθώς οι υπουργοί προσπάθησαν να συμφωνήσουν σε μέτρα για τη στήριξη των πολιτών και των επιχειρήσεων χωρίς να προκαλέσουν κατάρρευση της αγοράς ενέργειας.
Οι εντάσεις κορυφώθηκαν σχετικά με τις προτεινόμενες υποχρεωτικές περικοπές, στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας και οι γερμανικές εκκλήσεις για έναν μηχανισμό για τον επιμερισμό τυχόν πλεονάζουσας προσφοράς. Τα σχέδια για ένα ανώτατο όριο τιμών στο ρωσικό φυσικό αέριο αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό και ένα ανώτατο όριο σε όλο το εισαγόμενο φυσικό αέριο συζητήθηκε αντ ‘αυτού. Αλλά δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσαν να εφαρμοστούν χαμηλότερες τιμές.
Η διαφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών ενισχύθηκε από την αυξανόμενη αίσθηση ανησυχίας για τις οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις της κρίσης.
Στην Τσεχική Δημοκρατία, η οποία ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, ο υπουργός Δικαιοσύνης προειδοποίησε ότι το πολιτικό σύστημα απειλείται. Ο Υπουργός της Ουγγαρίας, έθεσε το φάσμα της μαζικής ανεργίας εάν βασικές βιομηχανικές εταιρείες αναγκαστούν να αναστείλουν ή να κλείσουν εντελώς την παραγωγή, δημιουργώντας ένα φαινόμενο ντόμινο.
Η μεγαλύτερη ανησυχία στη Γαλλία είναι για ένα πιθανό νέο κεφάλαιο παρόμοιο με το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων, το οποίο θα στοιχειώνει οποιαδήποτε κυβέρνηση για τις επόμενες δύο δεκαετίες, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν το σκεπτικό στην κυβέρνηση του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν.
Οτιδήποτε σχετίζεται με την αγοραστική δύναμη είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στη Γαλλία και απλά δεν έχει την πολυτέλεια να βρίσκεται σε μια κατάσταση όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ή το Βέλγιο, όπου οι λογαριασμοί ενέργειας έχουν διπλασιαστεί ή τριπλασιαστεί.
Η ενεργειακή κρίση είχε αρχίσει να διαμορφώνεται πριν από τη ν εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, που οδήγησε σε διαδοχικούς γύρους διεθνών κυρώσεων και μια απόφαση της ΕΕ να καταργήσει σταδιακά την εξάρτησή της από τον ρωσικό άνθρακα, το πετρέλαιο και, το πιο δύσκολο από όλα, το φυσικό αέριο.
Σύμφωνα με το Bloomberg Economics, η απόφαση της Ρωσίας να σταματήσει εντελώς τις ροές φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream θα αυξήσει τον λογαριασμό φυσικού αερίου της ευρωζώνης κατά επιπλέον 50 δισεκατομμύρια ευρώ, και αυτό θα προστεθεί στο πλήγμα των 460 δισεκατομμυρίων ευρώ από προηγούμενες αυξήσεις τιμών.
Συνολικά, η συμπίεση θα ασκήσει πίεση στο ΑΕΠ περίπου 2,2% ετησίως, που θα αυξηθεί έως και 4% εάν ο χειμώνας είναι ασυνήθιστα κρύος και υπάρξει διάσπαση στην ευρωπαϊκή ενότητα. Ακόμη και με την κυβερνητική στήριξη, η οικονομία εξακολουθεί να οδεύει προς ύφεση στο τέλος του έτους, σύμφωνα με έγκυρους οικονομικούς αναλυτές.
Παρόλα αυτά έχει σημειωθεί και κάποια πρόοδος. Πριν από την κρίση στην Ουκρανία, η Ευρώπη βασιζόταν στη Ρωσία για το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου. τώρα οι ροές των αγωγών αντιπροσωπεύουν μόνο το 9%, δήλωσε αυτή την εβδομάδα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Οι εισαγωγές ρεκόρ υγροποιημένου φυσικού αερίου από τη Νορβηγία, τις ΗΠΑ και το Κατάρ συνέβαλαν στην αντιστάθμιση του χάσματος, ενώ οι υποδομές LNG δημιουργούνται με ταχείς ρυθμούς.
Αλλά το LNG, δεν μπορεί να έρθει αρκετά σύντομα. Στις Βρυξέλλες γίνεται λόγος για τον κίνδυνο κοινωνικής αναταραχής. Οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν ήδη δεσμεύσει δισεκατομμύρια ευρώ και η ενεργειακή κρίση μπορεί να διαρκέσει χρόνια.
Μια μικρή ανακούφιση υπήρξε την εβδομάδα που πέρασε, με τις τιμές του φυσικού αερίου να μειώνονται, επεκτείνοντας την πτώση τους από τα ρεκόρ του Αυγούστου. Αλλά εξακολουθούν να είναι οκτώ φορές υψηλότερες από το κανονικό για την εποχή του χρόνου και εξαιρετικά ασταθείς. Αυτές οι άγριες διακυμάνσεις, προκαλούν τεράστια προβλήματα ρευστότητας στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, καθώς τους ζητείται να διαθέσουν μετρητά για να εγγυηθούν τις συναλλαγές τους.
Η κατάσταση στις αγορές ενέργειας βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη κάθε συνόδου των ηγετών της ΕΕ τις τελευταίες εβδομάδες. Η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε το περίγραμμα του σχεδίου έκτακτης ανάγκης της επιτροπής, αλλά οι λεπτομέρειες θα πρέπει να περιμένουν την ετήσια ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης στις 14 Σεπτεμβρίου. Η αξιοπιστία της εξαρτάται από την επιτυχία.
Για την Ευρώπη συνολικά, όμως, το θέμα είναι πλέον υπαρξιακό. Η ενεργειακή κρίση και οι επιπτώσεις στις οικονομίες και την καθημερινότητα των ευρωπαϊκών χωρών, τείνουν να τινάξουν στον αέρα, συνολικά, το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δυστυχώς, οι Βρυξέλλες, για μια ακόμη φορά, αποτυγχάνουν παταγωδώς να επιτελέσουν την αποστολή τους, ως ο βραχίονας διαμόρφωσης στρατηγικής αντιμετώπισης κρίσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για μια ακόμη φορά, όχι μόνο δεν είχαν σχέδιο πρόληψης της κρίσης. Καθημερινά αποδεικνύουν ότι δεν είναι σε θέση να διαμορφώσουν καν σχέδιο αντιμετώπισης της. Πολύ απλά, όχι μόνο τρέχουν πίσω από την κρίση, αλλά με τις κινήσεις που κάνουν την κάνουν και χειρότερη.
Και αυτοί που πληρώνουν το μάρμαρο και θα το πληρώσουν ακόμη πιο ακριβά τους επόμενους μήνες είναι το εγχείρημα της ενωμένης Ευρώπης και οι ευρωπαίοι πολίτες που καθημερινότητά τους θα μετατραπεί σε αγώνα επιβίωσης.
Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Αναλυτής Διεθνών Σχέσεων, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, Μέλος του The International Institute for Strategic Studies, και επί σειρά ετών Ανταποκριτής στην Washington DC, διαπιστευμένος στο Λευκό Οίκο, το Στέητ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο
