Η απόφαση της Κίνας να σταματήσει την εισαγωγή απορριμάτων για ανακύκλωση προκαλεί ήδη παγκόσμια αναστάτωση. Σε κρίση και αποδιοργάνωση βρίσκεται η αγορά της ανακύκλωσης πλαστικών, καθώς η απόφαση της Κίνας να σταµατήσει την εισαγωγή πλαστικών σκουπιδιών (σε ποσοστό περίπου 95%) έχει αρχίσει να δηµιουργεί σηµαντικά προβλήµατα στη διαχείριση, την επεξεργασία και την ανακύκλωση πλαστικού σε όλες τις µεγάλες οικονοµίες του πλανήτη.
Οι αποφάσεις που λαµβάνονται τόσο από τις εταιρείες συγκοµιδής όσο και από τις Αρχές των ΗΠΑ, της Ευρώπης και του Ηνωµένου Βασιλείου καταδεικνύουν ότι βρίσκονται σε πανικό, καθώς ο πλανήτης και τα οικοσυστήµατα υποφέρουν από τους τόνους πλαστικών απορριµµάτων που καταλήγουν στους ωκεανούς και στην τροφική αλυσίδα.
Σύµφωνα µε δηµοσιεύµατα, εκατοµµύρια µετρικοί τόνοι πλαστικών, που υποτίθεται ότι εξήχθησαν µε σκοπό την ανακύκλωσή τους, καταλήγουν σε χωµατερές στην Ταϊλάνδη (η οποία και αυτή εξαιτίας του τεράστιου όγκου πλαστικών που εισήχθησαν στο έδαφός της ανακοίνωσε ότι θα επιβάλει και αυτή απαγόρευση), στο Βιετνάµ, στη Μαλαισία και την Ιαπωνία και από εκεί προφανώς περνούν στο περιβάλλον µολύνοντας τα ποτάµια, το έδαφος, τους ωκεανούς και κατ’ επέκταση εµάς τους ίδιους.
Παράλληλα µε αυτό, βουνά από πλαστικές συσκευασίες έχουν αρχίσει να σχηµατίζονται σε περιοχές των ΗΠΑ αλλά και της Μεγάλης Βρετανίας, καθώς το κόστος επεξεργασίας και ανακύκλωσής τους εκτινάχθηκε στα ύψη, µε αποτέλεσµα σε πολλές περιπτώσεις την πλήρη αντιστροφή του µοντέλου της ανταποδοτικής ανακύκλωσης και της αντικατάστασής του από την αφαίµαξη των τοπικών Αρχών από τις εταιρείες που λειτουργούν στη «Δύση».
Για να γίνει καλύτερα κατανοητό το πρόβληµα, αξίζει να σηµειωθούν µερικά στοιχεία. Συνολικά από το 1950 που ξεκίνησε η µαζική παραγωγή πλαστικών µέχρι και σήµερα έχουν παραχθεί 8,3 δισεκατοµµύρια µετρικοί τόνοι πλαστικών υλικών και εάν η παραγωγή τους συνεχιστεί µε τον ίδιο ρυθµό, τότε µέχρι το 2050 ο συγκεκριµένος βιοµηχανικός κλάδος θα καταναλώνει το 20% της παγκόσµιας παραγωγής πετρελαίου, το οποίο αντιστοιχεί στο 15% του συνολικού ποσού που διατίθεται για την καταπολέµηση των εκποµπών άνθρακα στην ατµόσφαιρα.
Διπλασιασμός της παραγωγής
Σε αυτό το σηµείο σηµειώνεται πως ο ρυθµός παραγωγής πλαστικών µέσα στα επόµενα 20 χρόνια εκτιµάται ότι θα διπλασιαστεί, ενώ µέχρι το 2050 θα έχει τετραπλασιαστεί. Με τον τωρινό ρυθµό περίπου 12 εκατοµµύρια µετρικοί τόνοι πλαστικών καταλήγουν κάθε χρόνο στους ωκεανούς, ενώ µόλις το 50% του συνόλου των πλαστικών που παράγονται συλλέγονται για επεξεργασία.
Από το 1992 που άνοιξε την αγορά της µέχρι την επιβολή της απαγόρευσης των εισαγωγών η Κίνα είχε εισαγάγει περισσότερους από 106 εκατοµµύρια µετρικούς τόνους πλαστικών, δηλαδή περίπου το 50% των πλαστικών που έχουν συλλεχθεί από 123 χώρες. Ο µεγαλύτερος όγκος προέρχεται από µόλις 43 χώρες, ενώ στην κορυφή της λίστας µέχρι πρότινος βρίσκονταν οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Γερµανία, η Ιαπωνία και το Μεξικό.
Από την ακτογραµµή της Κίνας εκτιµάται ότι κάθε χρόνο, 1,5 εκατοµµύριο µετρικοί τόνοι µε 3,5 εκατοµµύρια µετρικοί τόνοι πλαστικών καταλήγουν στον ωκεανό. Μέχρι πριν από την απαγόρευση µόνο ο ποταµός Γιανγκτζέ µετέφερε στη θάλασσα 1,5 εκατοµµύριο τόνους πλαστικών κάθε χρόνο.
Οι εκτιμήσεις
Οι ειδικοί εκτιµούν ότι σε περίπτωση που η Κίνα δεν αρχίσει και πάλι τις εισαγωγές πλαστικών απορριµµάτων (βιοµηχανικών και από νοικοκυριά), τότε µέχρι το 2030 συνολικά 111 εκατοµµύρια µετρικοί τόνοι πλαστικών θα καταλήξουν σε άλλα σηµεία του πλανήτη. Ήδη φέτος οι ΗΠΑ (συνολικά παράγουν περίπου 250 εκατοµµύρια µετρικούς τόνους στερεών αποβλήτων τον χρόνο), σύµφωνα µε την Unearthed, το ερευνητικό σκέλος της Greenpeace, εξήγαγαν το 50% του συνόλου των πλαστικών σκουπιδιών τους στην Ταϊλάνδη, τη Μαλαισία και στο Βιετνάµ (και αυτό εξετάζει να επιβάλει απαγόρευση εισαγωγών πλαστικών).
Σηµαντικό µερίδιο εισήγαγαν, επίσης, η Τουρκία (η οποία εκτιµάται ότι ανακυκλώνει µόλις το 1% των δικών της πλαστικών απορριµµάτων και συγκαταλέγεται στη λίστα µε τους 20 µεγαλύτερους ρυπαντές των θαλασσών µε πλαστικά), αλλά και η Νότιος Κορέα. Πέρυσι η Αµερική είχε εξαγάγει το 70% των ανακυκλώσιµων πλαστικών της στην Κίνα, όµως µετά την απαγόρευση οι ΗΠΑ άρχισαν να εξάγουν τα απορρίµµατά τους σε χώρες που δεν έχουν κανένα ρυθµιστικό πλαίσιο το οποίο να διασφαλίζει ότι τα πλαστικά θα τύχουν επεξεργασίας µε έναν φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο. Παράλληλα µε αυτήν τους την απόφαση στις ΗΠΑ, δήµοι και κοινότητες αντιµετωπίζουν για πρώτη φορά φέτος τεράστιο πρόβληµα ως προς το κόστος της διαχείρισης και της ανακύκλωσης.
Η Μεγάλη Βρετανία
Αντίστοιχα στη Μεγάλη Βρετανία το θέµα της ανακύκλωσης πλαστικών έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις και µάλιστα το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει ανοίξει έρευνα για τις πρακτικές των εταιρειών που κάνουν εµπόριο και επεξεργασία πλαστικών απορριµµάτων.
Σύµφωνα µε τα στοιχεία που βλέπουν τις τελευταίες ηµέρες το φως της δηµοσιότητας, η Μεγάλη Βρετανία, εξαιτίας της κινεζικής πολιτικής, εξήγαγε εκατοντάδες χιλιάδες µετρικούς τόνους από τα πλαστικά της απορρίµµατα στη Μαλαισία, την Τουρκία και την Ταϊλάνδη. Οι εταιρείες που ερευνώνται από το υπουργείο αποκαλύφθηκε ότι, µεταξύ άλλων, στις επίσηµες καταγραφές των εξαγόµενων ποσοτήτων παρουσίασαν επί τούτω παραπάνω όγκο πλαστικών απορριµµάτων, ούτως ώστε να αυξήσουν παράνοµα το κέρδος τους, το οποίο ούτως ή άλλως φέτος είναι αυξηµένο. Αλλες, ενώ εξήγαν τα πλαστικά απορρίµµατα που είχαν αναλάβει, δεν διασφάλιζαν ότι όντως αυτά ανακυκλώνονται.
Οι εταιρείες εφάρµοζαν τέτοιες τακτικές την ώρα που το φετινό µπάτζετ των δήµων και των τοπικών Αρχών στη Μεγάλη Βρετανία για τη διαχείριση των σκουπιδιών είναι αυξηµένο κατά 5.657.000 ευρώ εξαιτίας της κινεζικής πολιτικής. Συνολικά η Μεγάλη Βρετανία παράγει κατ’ έτος 22 εκατοµµύρια τόνους σκουπιδιών, εκ των οποίων σηµαντικό µέρος είναι πλαστικά.
Από τους 22 εκατοµµύρια τόνους το 44% ανακυκλώνεται, όµως οι τελευταίες εξελίξεις αναµένεται να έχουν σηµαντικό αντίκτυπο στο ποσοστό αυτό, δεδοµένου του γεγονότος ότι η χώρα δεν διαθέτει υποδοµές για να µπορεί να επεξεργαστεί τόσο µεγάλο όγκο απορριµµάτων, και δη πλαστικών. Σε αυτό το πλαίσιο που διαµορφώνεται στην αγορά της ανακύκλωσης των πλαστικών απορριµµάτων µετά την κινεζική απόφαση, η ΕΕ, η οποία στο σύνολό της κάθε χρόνο παράγει 25 εκατοµµύρια τόνους τον χρόνο, εκ των οποίων ανακυκλώνεται µόλις το ένα τέταρτο, έλαβε µέσα στην εβδοµάδα µε ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο την απόφαση να απαγορεύσει πλήρως από την Ενωση πλαστικά είδη µιας χρήσης, όπως τα πλαστικά µαχαιροπίρουνα και πιάτα, οι µπατονέτες και τα καλαµάκια.
Εναλλακτικές λύσεις
Τι θα συμβεί με το πλαστικό που συλλέγουν αυτές οι χώρες μέσω των οικιακών συστημάτων ανακύκλωσης μόλις οι Κινέζοι αρνηθούν να το αποδεχτούν; Οι εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν δεν είναι και πολλές.
Τα πλαστικά που συλλέγονται για ανακύκλωση μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάκτηση ενέργειας, αλλά αυτό θα μπορούσε να συμβεί μέσω της διόλου «πράσινης» αποτέφρωσης. Θα μπορούσαν επίσης να πάνε στους χώρους υγειονομικής ταφής, γεγονός που θα αποτελούσε εξαιρετικά αρνητικό πισωγύρισμα.
Εναλλακτικά, τα υλικά μπορούν να αποθηκευτούν μέχρι να βρεθούν νέες αγορές. Ομως, αυτό εγκυμονεί κινδύνους, καθώς έχουν υπάρξει εκατοντάδες πυρκαγιές σε χώρους αποθήκευσης ανακυκλώσιμων υλικών.
Τα προβλήματα που θα προκύψουν στο άμεσο μάλλον από την απόφαση της Κίνας οφείλονται στην παγκόσμια κυριαρχία της χώρας στον τομέα της μεταποίησης και στον τρόπο με τον οποίο πολλές χώρες βασίστηκαν σε μία και μόνο αγορά για την επίλυση των προβλημάτων τους, όσον αφορά τα απόβλητα και την ανακύκλωση.
Και τα αδιέξοδα που θα προκύψουν ίσως προσφέρουν την ευκαιρία να βρούμε νέες λύσεις στο πρόβλημα των αποβλήτων, να αυξήσουμε το ποσοστό ανακυκλωμένου πλαστικού στα προϊόντα μας, να βελτιώσουμε την ποιότητα των ανακτηθέντων υλικών και να χρησιμοποιήσουμε το ανακυκλωμένο υλικό με νέους τρόπους.
Προτάσεις για την Ελλάδα
Η διοίκηση του Συνδέσμου Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων Ανακύκλωσης και Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων (ΣΕΠΑΝ), του συνδέσμου που εκπροσωπεί σχεδόν το σύνολο των ελληνικών και πολυεθνικών εταιρειών οι οποίες ασκούν βιομηχανική δραστηριότητα στον τομέα της ανακύκλωσης και αξιοποίησης αποβλήτων, θεωρεί πως η Ελλάδα έχει μια ευκαιρία να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ουσιαστικής ενίσχυσης της ανακύκλωσης, ενεργειακής αξιοποίησης αποβλήτων με σημαντικά οφέλη για την οικονομία και το περιβάλλον.
Ο πρόεδρος του συνδέσμου Δημήτρης Κονταξής υποστήριξε, πρόσφατα, σε παρουσίαση των προτάσεων του ΣΕΠΑΝ καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη και η σχετική διαβούλευση του κυβερνητικού σχεδιασμού, πως η κυκλική οικονομία «είναι πρότυπο οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης και όχι περιβαλλοντική ή κοινωνική πολιτική», που «προϋποθέτει την ανάπτυξη επενδύσεων που ενσωματώνουν προηγμένες τεχνολογίες, καινοτομίες και επιχειρηματικότητα, παράγοντες που συνυπάρχουν στον ιδιωτικό τομέα».
Όπως είπε, «το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας δεν προσφέρεται για ανάπτυξη κρατικών επιχειρηματικών δράσεων, επιδοτούμενων από τον κρατικό προϋπολογισμό με μονοπωλιακή στόχευση όπως στα παλαιά γνωστά και αποτυχημένα μοντέλα διαχείρισης αποβλήτων, φυσικών και ενεργειακών πόρων». Ωστόσο, «ο ρόλος του κράτους είναι σημαντικός, δεδομένου ότι ρυθμίζει και ελέγχει την αγορά καθώς και ως προς την παροχή κινήτρων για την υλοποίηση των προϋποθέσεων για την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας».
Για την ουσιαστική ενίσχυση της ανακύκλωσης στον ΣΕΠΑΝ υποστηρίζουν πως μπορεί να θεσμοθετηθεί ένας «δείκτης ανακυκλωσιμότητας», ανάλογα με τη δυνατότητα ανακύκλωσης/αξιοποίησης κάθε προϊόντος. Η πολιτεία μπορεί να πριμοδοτεί τα προϊόντα που ανακυκλώνονται πιο εύκολα με την επιβολή κλιμακούμενου τέλους ανακύκλωσης στους παραγωγούς προϊόντων που δεν είναι φιλικά προς την ανακύκλωση.
Η διοίκηση του ΣΕΠΑΝ στηρίζει επίσης και την άποψη σύμφωνα με την οποία η οικονομική ενίσχυση (από το δημόσιο), όπου υφίσταται, να δίνεται στον αξιοποιητή (δηλαδή σ’ αυτόν που επεξεργάζεται τα προς ανακύκλωση/αξιοποίηση προϊόντα π.χ. συσκευασίες) και όχι στον συλλέκτη όπως ισχύει σήμερα. Ετσι θεωρεί πως «διασφαλίζεται η ολοκλήρωση του «κύκλου διαχείρισης» του αποβλήτου και ταυτόχρονα να διασφαλίζεται η αξιοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών εντός της χώρας μας».
Στην ουσία «φωτογραφίζει» περιπτώσεις όπου συλλέγονται από τους κάδους απορριμμάτων (ή βιομηχανίες) υλικά τα οποία είτε εξάγονταν στην Κίνα (όπως συνέβαινε μέχρι πρόσφατα) είτε σε άλλες αγορές, χωρίς ουσιαστικά να ανακυκλώνονται ή αξιοποιούνται στην Ελλάδα.
Στον σύνδεσμο ζητούν και «τη συνεπή εφαρμογή του ΗΜΑ (Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων) για την αντικειμενική καταγραφή και τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων ανακύκλωσης». Ετσι θεωρούν πως θα αντιμετωπιστούν και φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ επιχειρήσεων που πραγματικά επενδύουν στην προστασία του περιβάλλοντος και διαφόρων αετονύχηδων. Η δράση των τελευταίων επανήλθε προ ημερών στην επικαιρότητα, όταν έγινε γνωστό πως στη χωματερή της Φυλής εντοπίστηκαν επίπεδα χρωμίου δεκαπλάσια του επιτρεπόμενου λόγω της παράνομης εναπόθεσης βιομηχανικών αποβλήτων.
