Του Ιωάννη Π. Χουντή *
Το think-tank Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης πραγματοποίησε πριν μία βδομάδα εκδήλωση στην Θεσσαλονίκη, παρουσία της Γεν. Προξένου των ΗΠΑ στην Θεσσαλονίκη, Rebecca Fong εκδήλωση για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και το Σχέδιο Μάρσαλ.
Αφορμή αποτέλεσε η συγγραφή ενός σημαντικού πονήματος από τον κ. Αλέξανδρο Κωστόπουλο, υπό τον τίτλο ”Γέφυρες Συνεργασίας: Σχέδιο Μάρσαλ και Ελλάδα”. Πρόκειται για μία αξιέπαινη και αρκετά σημαντική πρωτοβουλία καθώς στην Ελλάδα αντιμετωπίζουμε ένα συλλογικό έλλειμμα ιστορικών γνώσεων ακόμη και για τα πλέον βασικά ιστορικά στοιχεία της πορείας μας -πολλώ δε μάλλον για γεγονότα πολύ σημαντικά αλλά ελάχιστα γνωστά στο ευρύ κοινό. Υπό τούτο το πρίσμα η ανάλυση σε ιστορικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο του Σχεδίου Μάρσαλ στο βιβλίο του κ.Κωστόπουλου είναι κρίσιμη και αποτελεί μία εξαιρετική βάση για την σημερινή εκδήλωση.
Στην εικόνα αναρχικών που προσπαθούν να γκρεμίσουν το άγαλμα του Προέδρου Τρούμαν στην Αθήνα πριν μία εβδομάδα θα μπορούσαμε να απαντήσουμε με μία καθ΄ υπερβολή διατύπωση: κανονικά σε κάθε κεντρική πλατεία στην Ελλάδα θα έπρεπε να υπάρχει ένα άγαλμα του στρατηγού Μάρσαλ και του Προέδρου Τρούμαν και αρκετές κεντρικές οδοί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη να φέρουν το όνομά του.
Φυσικά όχι μόνο δεν βλέπουμε κάτι τέτοιο έστω και σε πολύ μικρότερο ποσοστό αλλά διαπιστώνουμε μία παντελή άγνοια την Ελλήνων για το ιστορικό βάθος και την ποιότητα των σχέσεων της Ελλάδος με τις Ηνωμένες Πολιτείες καθώς και για το Σχέδιο Μάρσαλ στην ολότητά του.
Το μέλλον της Ελλάδας στον πυρήνα του δυτικού κόσμου καθορίστηκε πραγματικά την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου του 1947, όταν ο Αμερικανός Υπουργούς Μάρσαλ επ’ αφορμής της αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Harvard ανέλυσε το ”σχέδιο” του για την πολιτική και οικονομική ανοικοδόμηση της Γηραιάς Ηπείρου μετά τον καταστροφικό Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Θα μπορούσαμε να ορίσουμε το σχέδιο ως το πιο επιτυχημένο σύγχρονο πρόγραμμα ξενικής οικονομικής βοήθειας μεγάλης κλίμακος πέρα από τη δεδομένη φύση του ως εργαλείου οικονομικής διπλωματίας των ΗΠΑ. Ήταν ο καθοριστικός προάγγελος μίας καρποφόρας έναρξης της Ευρω-Ατλαντικής συνεργασίας, που οδήγησε -εκτός των άλλων- και στην συγκρότηση του ΝΑΤΟ.
Τελικά, εν τούτοις, λειτούργησε πλήρως το Σχέδιο Μάρσαλ; Ο συγγραφέας αποδίδει το περιορισμένο εύρος της κοινωνικοοικονομικής ανασυγκρότησης σε δύο παράγοντες: στα δομικά προβλήματα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης και στις συνέπειες της έντασης που απέρρεε από την εμφυλιοπολεμική συνθήκη. Έτσι, την ίδια στιγμή που στη Δυτική Ευρώπη η δομική προσαρμογή προσανατολιζόταν κυρίως στην βιομηχανική και
οικονομική ομαλοποίηση κι ανάπτυξη, «οι θεμελιώδεις σκοποί βοήθειας προς την Ελλάδα ήταν η θωράκιση της εθνικής ασφάλειας, η συγκράτηση του πληθωρισμού, η επίτευξη οικονομικής σταθερότητας και η κοινωνική ενθάρρυνση για την αντιμετώπιση των κομμουνιστικών πιέσεων» (σελ.76) κόσμο, θέτοντας παράλληλα τις βάσεις για την θεαματική ανάπτυξη των δεκαετιών του ’50 και του ’60.
Παρά την θετική συνεισφορά του Σχεδίου στην Ελλάδα αναπτύχθηκε τις περασμένες αρκετές δεκαετίες ένα ιδεολογικό ρεύμα το οποίο θα μπορούσαμε συνοπτικά να ονομάσουμε ”αντι-αμερικανισμός”. Φυσικά το ρεύμα αυτό σε πολιτιστικό και πολιτικό επίπεδο ανάγεται στις πρώιμες στιγμές του νεοελληνικού κράτους και έχει ως βάση του την αντίθεση στις πολιτικές -κυρίως- της Μεγάλης Βρετανίας, ως προστάτιδας δυνάμεως του νεοσύστατου κρατιδίου.
Φυσικά από εκεί και πέρα ο φανατισμός και οι φαντασιοπληξίες προχώρησαν, έλαβαν σάρκα και οστά και στηρίχθηκαν από την ελληνική κομμουνιστική -και μη- αριστερά. Ποιος ξεχνά τα «λαϊκά δικαστήρια» εναντίον του Προέδρου Κλίντον την δεκαετία του 90, όπου συμμετείχε και ο σημερινός Υπουργός Δικαιοσύνης; Ποιος μπορεί να λησμονήσει τον έντονο αντι-αμερικανισμός του Ανδρέα Παπανδρέου στην πρώτη περίοδο σοσιαλιστικής εξόρμησης του ΠΑΣΟΚ την δεκαετία του 80; Ακόμη και σήμερα, πραγματοποιούνται πορείες από το Κ.Κ.Ε. Ας θυμηθούμε τις σχετικές εικόνες της περασμένης εβδομάδος.
Το στοίχημα, τελικά, αφορά το σήμερα. Αφορά τον δυτικό προσανατολισμό της Ελλάδας σε μία κρίσιμη στιγμή της Ιστορικής της πορείας. Αφορά, επί της ουσίας, την διαμάχη ανάμεσα στις προκαταλήψεις και τις φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Σε αυτό το πλαίσιο η ευρωατλαντική συμμαχία πρέπει να ενισχυθεί και η Ελλάδα οφείλει να διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο στα Βαλκάνια. Η συνεργασία μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες να είναι διαρκής και για αυτό είναι πολύ σημαντική η φετινή Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης με τιμώμενη Χώρα τις Η.Π.Α. Πρέπει οι Έλληνες να καταλάβουν τα οφέλη από την πολυδύναμη συνεργασία με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Και να μην παρασύρονται από διάφορες ασυναρτησίες και προπαγάνδες χειρίστου είδους και ποιότητας.
Τελικά θέλουμε να είμαστε κομμάτι και αναπόσπαστο τμήμα της Δύσης ή θέλουμε να χαθούμε στα βάθη της Ανατολής; Θέλουμε να είμαστε το ανατολικότερο άκρο της Ευρώπης ή το δυτικότερο άκρο της Ανατολής; Ας απαντήσει ο καθένας σε αυτό το δίλημμα.
Ο Ιωάννης Π. Χουντής είναι Πρόεδρος του Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών ‘’Κέντρο Αστικής Μεταρρύθμισης’’ (www.keasm.gr) και Κλασικός Φιλόλογος
