Ο πανικός και ο φόβος εξαπλώθηκαν ανάμεσα στους αντιφρονούντες μετά την αναγκαστική προσγείωση αεροπλάνου και τη σύλληψη ενός επιβαίνοντος δημοσιογράφου. Την Κυριακή, 23 Μάϊου η πτήση της Ryanair από την Αθήνα και με προορισμό το Βίλνιους, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, διακόπηκε απότομα την ώρα που διέσχιζε τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας.
Η κυβέρνηση του Αλεξάντερ Λουκασένκο, που παραμένει στην εξουσία παρά τις εκτεταμένες διαδηλώσεις και μια αμφιλεγόμενη εκλογική αναμέτρηση, διέταξε την άμεση προσγείωση στο Μινσκ χρησιμοποιώντας ως πρόφαση την απειλή βόμβας, κάτι για το οποίο ενημέρωσαν Λευκορώσοι πράκτορες των υπηρεσιών ασφαλείας. Η παράτολμη αυτή πράξη πυροδότησε μια κρίση στα ζητήματα ασφάλειας εντός της Ευρώπης καθώς οι Λευκορωσικές αρχές έστειλαν ένα πλήρως εξοπλισμένο μαχητικό τζετ (MiG-29) για να αναχαιτίσει το επιβατικό αεροσκάφος.
Αυτή η άνευ προηγουμένου κίνηση, που Ευρωπαίοι αξιωματούχοι χαρακτήρισαν ως αεροπειρατεία, είχε ως στόχο τη σύλληψη ενός και μόνο ατόμου, του Ρομάν Προτασέβιτς, έναν αντιφρονούντα από την Λευκορωσία και σταθερό αγκάθι για την παράταξη του Λουκασένκο. Ο Προτασέβιτς απομακρύνθηκε από το αεροπλάνο, μαζί με άλλους Λευκορώσους και Ρώσους πολίτες. Το Βίλνιους αποτελεί ένα κέντρο αντίστασης στην αρχηγία του Λουκασένκο, με τη Λιθουανία να απορρίπτει τη νομιμότητα του και να παρέχει υποστήριξη και προστασία στους εξόριστους πολίτες.
Την ώρα που άρχιζε το επεισόδιο, βρισκόμουν ήδη στο Βίλνιους για συνέντευξη με την Λευκορώσο αρχηγό της αντιπολίτευσης, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια. Η ίδια δήλωσε στο Foreign Policy: «Απαιτούμε πρόσκληση για διερεύνηση του περιστατικού και να κινηθεί η διαδικασία αναστολής της ιδιότητας μέλους της Λευκορωσίας [και έρευνα] από τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO). Φτάνουν οι δηλώσεις. Είναι προφανές πως οι Λευκορώσοι περιμένουν αποφασιστικές δράσεις και βοήθεια από τη διεθνή κοινότητα. Πλέον, για κανένα άτομο σε όλο τον κόσμο δεν είναι εγγυημένη η ασφάλεια σε πτήση στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας».
Η αντιπολίτευση παλεύει να συνειδητοποιήσει το τι έχει συμβεί και έχει κυριευτεί από φόβο. Σύμβουλος της Τιχανόφσκαγια δήλωσε πως πλέον όλα δείχνουν πως οι πράκτορες του Λουκασένκο είναι ικανοί να τους βρουν οπουδήποτε. Αν δεν δράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενδέχεται να μην υπάρχει καταφύγιο για την πολιορκημένη δημοκρατική αντιπολίτευση. Οι εξόριστοι περιγράφουν με μελανά χρώματα τη χώρα τους, συγκρίνοντάς τη με τη Σομαλία (γνωστή για την πειρατεία) ή την απομονωμένη και δολοφονική κατάσταση στη Βόρεια Κορέα.
Ο εξόριστος δημοσιογράφος Προτασέβιτς, 26 ετών, μαζί με άλλους ανεξάρτητους δημοσιογράφους συμμετείχαν στο κανάλι NEXTA, το οποίο παίζει κομβικό ρόλο στην αντιπολίτευση. Ο δημοσιογράφος και η σύντροφός του, πριν επιβιβαστούν στο αεροπλάνο είχαν ανταλλάξει μηνύματα με συναδέλφους τους και ανέφεραν πως τους παρακολουθούσαν ύποπτα πρόσωπα και είχαν προσπαθήσει να φωτογραφήσουν τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα. Συνεπιβάτες ανέφεραν πως τον είδαν να δίνει το κινητό και το λαπ τοπ του στη σύντροφό του και να της λέει πως θα τον εκτελούσαν.
Το περιστατικό έχει μεταμορφώσει ραγδαία την κατάσταση και έχει αναγκάσει τους διπλωμάτες να έρθουν αντιμέτωποι με μια κατάσταση που θα προτιμούσαν να ξεχαστεί διακριτικά.
Στην Ευρώπη, μεγάλος αριθμός αξιωματούχων βρίσκεται σε συζητήσεις για το αν ο εναέριος χώρος της Λευκορωσίας θα πρέπει να αποκλειστεί από πτήσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η πρώτη χώρα που εξέδωσε σχετικές οδηγίες και ακύρωσε τα δικαιώματα πτήσης της αεροπορικής εταιρείας της Λευκορωσίας Belavia.
Απόδοση από άρθρο του Βλάντισλαβ Ντειβιντζόν για το foreignpolicy.com
