Το ανθρακωρυχείο της Κολούμπαρα στη Σερβία δεν κλείνει ποτέ – 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το χρόνο, οι εκσκαφείς εργάζονται όλο το εικοσιτετράωρο, ροκανίζοντας το έδαφος για την εξόρυξη του ορυκτού καυσίμου.
Παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου απομακρύνεται από τη χρήση του άνθρακα λόγω της ρύπανσης που τον συνοδεύει, η Σερβία συνεχίζει να βασίζεται σε αυτόν, εξαρτώμενη από τον άνθρακα για περίπου το 70% της ενέργειάς της.
Το καύσιμο εξασφαλίζει χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και παρέχει χιλιάδες θέσεις εργασίας στο υπό ανάπτυξη βαλκανικό κράτος.
Εκτός από τον άνθρακα, το ένα τέταρτο της ηλεκτρικής ενέργειας της Σερβίας προέρχεται από υδροηλεκτρικούς σταθμούς, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ο άνθρακας που εξορύσσεται στην Κολούμπαρα φέρεται να τροφοδοτεί αρκετούς σταθμούς για την παραγωγή της μισής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας, ενώ περισσότεροι από 11.000 εργαζόμενοι απασχολούνται για την εξόρυξη 26 έως 27 εκατομμυρίων τόνων άνθρακα κάθε χρόνο.
Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας είναι σημαντικά χαμηλότερες στη Σερβία από ό,τι σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Για παράδειγμα τον Ιούνιο, η κιλοβατώρα κόστιζε 0,096 ευρώ, το ένα τρίτο του μέσου όρου των 0,289 ευρώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο λαϊκιστής πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς αναφέρει συχνά τις χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια των ομιλιών του.
Ωστόσο, η Σερβία δέχεται πιέσεις από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) να αυξήσει τις τιμές και φέτος είχε τρεις αυξήσεις των τιμολογίων.
«Οι συνεχιζόμενες αυξήσεις των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου συνέβαλαν στη μείωση των δημοσιονομικών επιδοτήσεων και θα είναι κρίσιμες για τη χρηματοδότηση βασικών ενεργειακών επενδύσεων τα επόμενα χρόνια», ανέφερε το ΔΝΤ σε δελτίο τύπου τον Ιούνιο.
«Το θείο δώρο»
Η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα πρόκειται να αποτελέσει βασικό θέμα συζήτησης στη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) του 2023 στο Ντουμπάι τον επόμενο μήνα.
Σε μέρη όμως όπως η Σερβία, τα οποία βασίζονται στον άνθρακα εδώ και δεκαετίες και διαθέτουν περιορισμένους πόρους για τις επενδύσεις που απαιτούνται για τη μετάβαση σε πιο πράσινες εναλλακτικές λύσεις, η απεξάρτηση από την πηγή ενέργειας εξακολουθεί να μοιάζει ένα μακρινό σχέδιο.
«Για χρόνια, ο άνθρακας θεωρούνταν ένα είδος θείου δώρου στην ενεργειακή μας παραγωγή», δήλωσε στο AFP η Χριστίνα Βόϊβοντιτς του Ινστιτούτου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και Περιβαλλοντικής Ρύθμισης (RERI).
Η Σερβία υιοθέτησε το σχέδιο μείωσης των εκπομπών (NERP) το 2020 και δεσμεύτηκε να «απεξαρτηθεί» πλήρως από τον άνθρακα έως το 2050. Όμως, το μερίδιο του άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή δεν έχει αλλάξει πολύ από τότε.
«Η χώρα δεν έχει καμία πραγματική πρόθεση να εγκαταλείψει τον άνθρακα. Υπάρχουν σχέδια και στρατηγικές που εκπονούνται, αλλά όταν πρόκειται να εγκαταλείψει του άνθρακα, οι αποφάσεις δεν υπάρχουν», δήλωσε η Βόϊβοντιτς.
Είπε ότι η Σερβία υποσχέθηκε επίσης να μειώσει τη χρήση άνθρακα έως και κατά το ένα τέταρτο έως το 2030.
«Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει 5%. Θα μπορούσε να σημαίνει και 20%. Δεν ξέρουμε τίποτα γι’ αυτό», δήλωσε η δικηγόρος, το ινστιτούτο της οποίας πέτυχε πέρυσι να αναγνωριστεί από δικαστήριο του Βελιγραδίου ο επιβλαβής ρόλος των θερμοηλεκτρικών σταθμών στην υγεία.
Το δικαστήριο διέταξε επίσης την ΕΠΣ, την κρατική εταιρεία ηλεκτρισμού, να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του θείου (SO2) λόγω της απειλής που αποτελούν για την υγεία και το περιβάλλον.
Η ρύπανση
Το 2022, οι εκπομπές SO2 από τον άνθρακα ήταν πέντε έως έξι φορές υψηλότερες από το επιτρεπόμενο όριο για όλους τους θερμοηλεκτρικούς σταθμούς της χώρας, ανάλογα με την πηγή.
«Δεν έχουμε τίποτα εναντίον της μετάβασης σε πράσινες μορφές ενέργειας, οι οποίες είναι καλύτερες για την υγεία και το περιβάλλον και οι οποίες θα παρέχουν επίσης καλύτερες συνθήκες εργασίας για τους ανθρακωρύχους», δήλωσε ο Βλάντιμιρ Ραντοσάβλιεβιτς, αντιπρόεδρος των Ενωμένων Συνδικάτων της Σερβίας -Σλόγκα, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον τομέα της βιομηχανίας.
Ωστόσο, «ο τομέας της ενέργειας απασχολεί μεγάλο αριθμό ανθρώπων εδώ, ειδικά στα μεγάλα ορυχεία, και η εγκατάλειψη της εξόρυξης άνθρακα θα οδηγούσε σε πολλές απολύσεις», είπε.
Ο πρόεδρος της Σερβίας Βούτσιτς δήλωσε το 2021 ότι η χώρα «δεν θα εγκαταλείψει» τις ενεργειακές της δυνατότητες και υποσχέθηκε στους ανθρακωρύχους ότι θα έχουν θέσεις εργασίας τουλάχιστον για τις επόμενες τρεις δεκαετίες.
Προς το παρόν, δεν υπάρχουν απολύσεις στον ορίζοντα, και η Σερβία πρόκειται να ανοίξει μια νέα μονάδα στον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα στο Κοστόλατς τους επόμενους μήνες, χάρη στην κινεζική χρηματοδότηση, καθώς και μια επέκταση στο ανθρακωρυχείο του Ντρμνο.
Δεν είναι σαφές πότε θα ανοίξει η νέα μονάδα που ονομάστηκε «Β3».
Ωστόσο, η Βόϊβοντιτς δήλωσε ότι η οργάνωσή της έμαθε ότι οι δοκιμές βρίσκονται σε εξέλιξη από τον Ιανουάριο.
«Το πληροφορηθήκαμε πριν από λίγες ημέρες όταν οι κάτοικοι τηλεφώνησαν για να μας πουν ότι ανησυχούσαν εξαιρετικά επειδή έβλεπαν μαύρο καπνό να βγαίνει από την καμινάδα. Ζητήσαμε έγγραφα και ανακαλύψαμε ότι διεξάγονται δοκιμές».
Το Β3 είναι εξοπλισμένο με μονάδα αποθείωσης, αλλά «τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους: ακόμη και με αυτήν, οι εκπομπές είναι υψηλότερες» από τις δεσμεύσεις της Σερβίας, λέει η ίδια.
Στην Κολούμπαρα, γίνεται λόγος για πιθανή μετακίνηση του ορυχείου και των υποδομών γύρω από αυτό.
«Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν γνωρίζουμε αν η Σερβία σχεδιάζει να επεκτείνει περαιτέρω τα ορυχεία της», δήλωσε η Βόιβοντιτς.
«Το Υπουργείο Οικοδομών σχεδιάζει νέες εγκαταστάσεις, το Υπουργείο Μεταλλείων και Ενέργειας λέει ότι δεν είναι δυνατόν και το Υπουργείο Περιβάλλοντος δεν έχει να πει τίποτα. Επομένως, δεν γνωρίζουμε ποια είναι τα σχέδια».
Πηγή: AFP
