Παρά τις προειδοποιήσεις, παρά το γεγονός ότι γνώριζαν ότι θα υπήρχε έντονη αστυνομική παρουσία και ότι η παρουσία τους θα μπορούσε να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις – ακόμη και βίαιη επέμβαση από τις αστυνομικές δυνάμεις – χιλιάδες άνθρωποι προσήλθαν για να αποτίσουν τα σέβη τους στον πιο σφοδρό επικριτή του Πούτιν.
Της Mary Dejevsky
Σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και την Αμερική, χιλιάδες άνθρωποι καταθέτουν λουλούδια στη μνήμη του ανθρώπου που θεωρήθηκε από πολλούς ως ο ηγέτης της αντι-Πούτιν αντιπολίτευσης της Ρωσίας και η ελπίδα, που τώρα έχει σβήσει, για το μέλλον της.
Στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης συμμετέχουν πολιτικοί και ακτιβιστές, Ρώσοι ομογενείς και εξόριστοι – και πολλοί άλλοι που λαχταρούν την αλλαγή στη Ρωσία, ή απλά συγκλονίζονται από την απώλεια κάποιου που έγινε μάρτυρας για τον σκοπό του.
Αυτό ήταν αναμενόμενο, αφού η υποτυπώδης πλέον ομάδα εκστρατείας του Αντρέι Ναβάλνι κάλεσε όσους δεν είχαν άλλο τρόπο να τον τιμήσουν, να καταθέσουν λουλούδια σε σημείο της επιλογής τους στις 7 μ.μ., ώρα Μόσχας, την ημέρα της κηδείας του.
Μη αναμενόμενος – και στην πραγματικότητα αρκετά εντυπωσιακός – ήταν ο αριθμός των Ρώσων, στη Ρωσία, που ανταποκρίθηκαν στην έκκληση να καταθέσουν λουλούδια. Το πιο εξαιρετικό από όλα, όμως, ήταν το πόσοι Ρώσοι πήγαν στην κηδεία και την ταφή στη Μόσχα, παρά τις προειδοποιήσεις, παρά το γεγονός ότι γνώριζαν ότι θα υπήρχε ισχυρή αστυνομική παρουσία και ότι, τουλάχιστον, η παρουσία τους θα μπορούσε να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στις προοπτικές τους. Αυτό ίσχυε ακόμη και χωρίς την πιθανότητα βίαιης επέμβασης των αστυνομικών δυνάμεων.
Στην πραγματικότητα, μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός ανθρώπων έγινε δεκτός στην εκκλησία, όπου είχε μπλοκαριστεί το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας – γεγονός που περιόρισε τα σχέδια της ομάδας Navalny για ζωντανή μετάδοση – ενώ οι αρχές είχαν υψώσει φράχτες σε όλο το μήκος του τεράστιου νεκροταφείου για να περιορίσουν την πρόσβαση όσων ήθελαν να συμμετάσχουν στην τελετή.
Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ωστόσο, πολλοί κατάφεραν να μπουν. Ο τάφος βρισκόταν κοντά στην είσοδο και ήταν ορατός από το δρόμο. Ένα βρετανικό τηλεοπτικό συνεργείο – που επαινέθηκε από τους live-streamers του Ναβάλνι για το εγχείρημά του – κατάφερε να περάσει την κάμερά του μέσα από τα κάγκελα του νεκροταφείου και να καταγράψει το κλείσιμο του φέρετρου και τους ήχους της επιλεγμένης μουσικής, η οποία περιελάμβανε το “My Way”.
Για πολλές ώρες, ακόμη και ημέρες, ήταν σχεδόν συγκλονιστικό το πόσες πτυχές της σημερινής Ρωσίας παρουσιάζονταν ταυτόχρονα, διατρέχοντας το φάσμα από τις πανάρχαιες ρωσικές ορθόδοξες τελετές κηδείας, μέσω των διαβολικά εφευρετικών αποθαρρύνσεων που χαρακτήριζαν τη σοβιετική εποχή, μέχρι την ωμή πολιτική του σήμερα, η οποία ξαφνικά ξεπήδησε μέσα από τη λογοκρισία που επιβλήθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Καθώς χτυπούσαν οι καμπάνες για την κηδεία, το πλήθος των χιλιάδων ανθρώπων κούνησε τα λουλούδια του στον αέρα και φώναζε το όνομα του Ναβάλνι. Αλλά όχι μόνο το όνομά του. “Δεν φοβήθηκες. Δεν φοβόμαστε”, ήταν από τα πρώτα συνθήματα, ενώ ακολούθησαν τα “Η Ρωσία θα είναι ελεύθερη” και “Δεν θα ξεχάσουμε”.
Καθώς γίνονταν όλο και πιο τολμηροί, ακούστηκε το τραγούδι που συνόδευσε τις διαδηλώσεις του 2012 κατά της επιστροφής του Βλαντίμιρ Πούτιν στην προεδρία – “Ρωσία χωρίς Πούτιν” – τις διαδηλώσεις δρόμου οι οποίες συνδέθηκαν για πρώτη φορά με τον Ναβάλνι.
Υπήρχε επίσης μια μικρή δόση από το “Όχι στον πόλεμο”, το οποίο οι παρουσιαστές της ζωντανής μετάδοσης επεσήμαναν ότι ακούγεται (στα ρωσικά) αρκετά σαν το “Ναβάλνι”.
Οι κηδείες μπορεί να αποτελέσουν βαθύτατα πολιτικές εκδηλώσεις, με τη δυνατότητα να απειλήσουν την εδραιωμένη εξουσία. Το μνημόσυνο του μεταρρυθμιστή Κινέζου ηγέτη, Hu Yaobang, προκάλεσε τις φοιτητικές διαμαρτυρίες που κατέληξαν στη στρατιωτική επίθεση στην πλατεία Τιενανμέν.
Η κηδεία του Σοβιετικού πυρηνικού επιστήμονα και αγωνιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Αντρέι Ζαχάρωφ, έδωσε νέα ώθηση στο τελικά επιτυχημένο κίνημα για την κατάργηση του άρθρου 6 του σοβιετικού συντάγματος που εγγυόταν τον “ηγετικό ρόλο” του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Και μην ξεχνάτε την κηδεία της πριγκίπισσας Νταϊάνα – τα χαλιά από λουλούδια και το πρωτοφανές χειροκρότημα του πλήθους που συγκεντρώθηκε έξω από το Αβαείο του Ουέστμινστερ για την ομιλία του αδελφού της, Τσαρλς Σπένσερ, η οποία μπορούσε να ακουστεί και να γίνει κατανοητή από το εκκλησίασμα που βρισκόταν μέσα.
Ενώ το θρησκευτικό τελετουργικό είναι οικείο στους περισσότερους Ρώσους, πολλοί μη Ρώσοι κάποιας ηλικίας θα γνωρίζουν επίσης κάτι από την υποβλητική ποιότητα μιας ρωσικής κηδείας από τις εναρκτήριες σκηνές της ταινίας του David Lean για τον Δόκτορα Ζιβάγκο του Boris Pasternak.
Η θλιβερή πομπή σε ένα χειμωνιάτικο τοπίο από την εκκλησία στο νεκροταφείο με τις στοιχειωμένες νότες των ορθόδοξων νεκρικών ψαλμών που μεταφέρονται από τον άνεμο. Η κηδεία του Ναβάλνι, ενός νέου τύπου αγωνιστή με ρωσική εθνικιστική διάθεση, θα αντανακλούσε πάντα και τα δύο στοιχεία.
Και οι αρχές ήταν πιστές στη φόρμα τους εκ των προτέρων. Είχαν στήσει κάθε πιθανό εμπόδιο στο δρόμο της οικογένειας και του προεκλογικού επιτελείου του Ναβάλνι, όπως ακριβώς ήξεραν να κάνουν οι Σοβιετικοί προκάτοχοί τους.
Καθυστέρησαν να απελευθερώσουν τη σορό του από το νεκροτομείο του νοσοκομείου όπου είχε μεταφερθεί από το στρατόπεδο φυλακής του στην Αρκτική. Η γενναία μητέρα του – από το καλούπι των σκληρών γυναικών που είχαν ακολουθήσει τους άνδρες τους στη σιβηρική εξορία – ξεκίνησε νομικές διαδικασίες. Αψήφησε τις προειδοποιήσεις να κρατήσει την κηδεία ιδιωτική και επέμεινε να γίνει στη Μόσχα. Υπήρξε δυσκολία να βρεθεί χώρος για την κηδεία και να μισθωθεί νεκροφόρα.
Η πρόσβαση στην κηδεία έγινε όσο πιο δύσκολη και εκφοβιστική γινόταν – και όμως, τελικά, η κηδεία και η ταφή έγιναν ούτως ή άλλως. Μεγάλο μέρος της διαδικασίας μεταδόθηκε σε ζωντανή σύνδεση και ήταν έτσι προσβάσιμο στη Ρωσία και σε όλο τον κόσμο. Εκείνη την ημέρα, όπως φάνηκε, οι αρχές ήταν έτοιμες να φτάσουν μέχρι εδώ, αλλά όχι παραπέρα – αν και μένει να δούμε πώς θα αποφασίσουν να προχωρήσουν τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες.
Αν, όπως είναι πιθανό, ο τάφος του Ναβάλνι γίνει τώρα τόπος προσκυνήματος, τουλάχιστον για μερικές εβδομάδες, πόσο ανεκτικό θα είναι το Κρεμλίνο; Πιθανότατα όχι πολύ. Ο Ναβάλνι ξεσήκωσε την αντίσταση στη Ρωσία και άφησε μια κληρονομιά για να δουλέψουν άλλοι. Το αν είναι η χήρα του, η Γιούλια, που θα αναλάβει τον αγώνα του, όπως έχει δεσμευτεί να κάνει, ή άλλοι, δεν έχει σχεδόν καμία σημασία σε αυτό το σημείο.
Αυτό που είδαμε είναι μια χώρα που ακροβατεί ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της, με σχεδόν τόσες αντιφάσεις και αβεβαιότητες όσες υπήρχαν τα λίγα χρόνια πριν από τη σοβιετική κατάρρευση. Αλλά δεν είναι μια χώρα χωρίς ελπίδα ή μια χώρα της οποίας ο μοναδικός φορέας της ελπίδας έχει πεθάνει.
Οι χιλιάδες που συγκεντρώθηκαν στη χιονισμένη Μόσχα για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους να πουν αντίο, αντιτίθενται στην εκδοχή μιας μονολιθικής Ρωσίας που έχει σφραγιστεί στο πλαίσιο της συμμόρφωσης και των Ρώσων ως λαού χωρίς δικό του πνεύμα, ποικιλία ή σκοπό, πέρα από τις ντιρεκτίβες που εκδίδονται μέσα από τα τείχη του Κρεμλίνου.
Πηγή : Independent
