Οι θερμοκρασίες σε όλο τον κόσμο αυξάνονται, αλλά είναι ακόμη στο χέρι μας να μετριάσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής – πριν να είναι πολύ αργά
Του Λόρδου Deben
Η κλιματική αλλαγή προκαλεί ολοένα και περισσότερο παγκόσμιες διαταραχές. Τα ανθρώπινα όντα αναζητούν εκ φύσεως τη βεβαιότητα και οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν από καιρό θεωρήσει δεδομένες τις σχετικές βεβαιότητες του καιρού. Αυτή η παραδοχή στηρίζει τα πάντα, από την ασφάλιση, την ασφάλεια των τροφίμων, το παγκόσμιο εμπόριο και τον μαζικό τουρισμό.
Ταξιδεύουμε και κάνουμε εμπόριο σαν να είναι δεδομένη αυτή η βεβαιότητα, και ασφαλιζόμαστε για την περίπτωση που μια φορά στα εκατό χρόνια δεν είναι. Πράγματι, ολόκληρο το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας μας εξαρτάται από το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις μπορούν να περιορίσουν τους κινδύνους τους και να περιορίσουν την κλήση των κεφαλαίων τους. Η ασφάλιση και η εταιρεία περιορισμένης ευθύνης είναι οι απαραίτητοι αρωγοί του καπιταλισμού.
Ωστόσο, καθώς κάθε έτος είναι θερμότερο από το προηγούμενο- καθώς οι πυρκαγιές διαλύουν ολόκληρα έθνη και ακολουθούνται από πλημμύρες και τυφώνες απαράμιλλης δύναμης και έκτασης- και καθώς κανένα μέρος του κόσμου δεν γλιτώνει από ακραία καιρικά φαινόμενα, το ασφαλιστικό μοντέλο απειλείται θεμελιωδώς και η ικανότητα περιορισμού του κινδύνου υπονομεύεται.
Από τους μεμονωμένους ιδιοκτήτες κατοικιών, που δεν μπορούν πλέον να ασφαλίσουν έναντι πλημμυρών, μέχρι τις μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις που δεν μπορούν να προστατεύσουν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού τους, ένας θερμαινόμενος κόσμος διαταράσσει το ίδιο το σύστημα που μας έχει φέρει απαράμιλλη ευημερία και ευκαιρίες. Και κάθε χρόνο αυτό γίνεται χειρότερο και πιο εκτεταμένο.
Το 2023 ήταν η θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ. Ο Καναδάς βίωσε τη χειρότερη περίοδο πυρκαγιάς και υπήρξαν καταστροφικές πυρκαγιές στη Χαβάη, τη Μεσόγειο, την κεντρική Αμαζονία και τη Χιλή. Η σφοδρότητα και η εξάπλωση αυξάνονται με γοργούς ρυθμούς – και μαζί με αυτό, οι έμμεσες επιπτώσεις.
Οι άνθρωποι που δεν έχουν νερό για τα παιδιά τους εισβάλλουν στους γείτονές τους που έχουν. Τα πρωτοφανή επίπεδα ζέστης ωθούν άνδρες και γυναίκες να μετακομίσουν – όχι για μια καλύτερη ζωή, αλλά απλώς για να μπορέσουν να ζήσουν. Η μετανάστευση που είναι ήδη ένα τοξικό ζήτημα σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική επισκιάζεται όταν η ζέστη γίνεται ανυπόφορη, οι κρατικές δομές καταρρέουν και ολόκληρα έθνη όπως το Μπαγκλαντές κατακλύζονται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Οι αριθμοί των ατόμων που θα μετακινηθούν θα είναι διαφορετικής τάξης σε έναν κόσμο όπου τα πλούσια έθνη έχουν ήδη αποδειχθεί ανίκανα να αντιμετωπίσουν τη μετανάστευση. Δεν έχουν δει τίποτα ακόμα!
Ωστόσο, δεν πρόκειται μόνο για μια ανθρώπινη καταστροφή. Συντηρούμαστε από ένα περιβάλλον που μπορεί κάλλιστα να είναι μοναδικό. Αιώνες αστρονομικής έρευνας δεν έχουν αποκαλύψει άλλον κόσμο ικανό να διατηρήσει τη ζωή όπως την ξέρουμε. Φαίνεται ότι ο πλανήτης Γη είναι ένα σπάνιο φαινόμενο που μπορεί κάλλιστα να εξαρτάται από κάποιες λεπτές ισορροπίες.
Κάποτε ήταν πολύ θερμή για να υποστηρίξει τη ζωή, και ήταν η εμφάνιση των δέντρων και των θάμνων που σταδιακά απομάκρυναν τον άνθρακα από την ατμόσφαιρα και επέτρεψαν την εμφάνιση των ψαριών και των ερπετών, των εντόμων και των θηλαστικών, και τελικά των ανθρώπων. Αυτά τα δέντρα που αποσυντέθηκαν κατέθεσαν αυτόν τον άνθρακα για να γίνει, κατά τη διάρκεια χιλιετιών, άνθρακας, πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Εδώ και 200 χρόνια βάζουμε αυτόν τον άνθρακα πίσω στην ατμόσφαιρα, οπότε δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αντιστρέψαμε την ψύξη και αυξήσαμε τη ζέστη.
Και, αν η διαδικασία συνεχιστεί, δεν ξέρουμε τι θα προκύψει. Ήδη, η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει αλλάξει την ενεργειακή ισορροπία της γης με πρωτοφανείς ροές θερμότητας στους ωκεανούς, στους πάγους, στα εδάφη και στην ατμόσφαιρα. Ο ρυθμός αυτός έχει διπλασιαστεί σε λιγότερο από 50 χρόνια και, καθώς τα λιωμένα καλύμματα πάγου μεταφέρουν περισσότερο νερό προς το κέντρο της υδρόγειου, επιβραδύνεται η περιστροφή του πλανήτη και επιμηκύνεται η διάρκεια των ημερών μας.
Σχεδόν ανεπαίσθητο προς το παρόν, αλλά, αν επιτρέψουμε την αύξηση του φαινομένου, θα μπορούσε να αρχίσει να αντισταθμίζει την έλξη του φεγγαριού, από την οποία εξαρτάται η σχετική σταθερότητα του κλίματος. Η απόλυτη κλίμακα αυτού που συμβαίνει σημαίνει ότι τα ωκεάνια ρεύματα, όπως το ρεύμα του Κόλπου, θα μπορούσαν να αλλάξουν εντελώς και μαζί τους τα καιρικά φαινόμενα που ελέγχουν.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες προσπάθησαν να πείσουν τον κόσμο να διατηρήσει την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμό. Ο,τιδήποτε περισσότερο και δεν μπορούμε πραγματικά να πούμε τι κατακλυσμιαίες αλλαγές θα συνέβαιναν. Παρόλο που μπορούμε να πάμε περισσότερα από ένα εκατομμύριο χρόνια πίσω και να εντοπίσουμε τις θερμοκρασίες και την περιεκτικότητα του αέρα σε άνθρακα αναλύοντας τα στρώματα πάγου, δεν μπορούμε να βρούμε καμία ανάλογη αύξηση της θερμοκρασίας.
Η άμπωτη και η ροή θερμών και ψυχρών περιόδων συνεχίζεται όπως συνέβαινε πάντα, αλλά τίποτα δεν έχει σχέση με την παγκόσμια θέρμανση που αυξάνεται επίμονα από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Αυτό είναι εντελώς πρωτοφανές, ανθρωπογενές και ήδη πολύ κοντά σε επίπεδα που είναι πιθανό να είναι καταστροφικά.
Έτσι, καθώς οι αμερικανικές πόλεις πέφτουν έξω λόγω πυρκαγιών, η Κίνα παλεύει με την επίμονη ξηρασία, η Ελλάδα δίνει μάχη για να προστατεύσει τα μνημεία της από τις φλόγες, ο Νίγηρας φουσκώνει με θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών και ακόμη και η Ανατολική Αγγλία χαρακτηρίζεται επίσημα ως ημίξηρη περιοχή – ο κόσμος έχει μια επιλογή.
Αν αυτό έχουμε με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό, θα εξακολουθήσουμε να παραμένουμε προσκολλημένοι στη συνήθη πρακτική μέχρι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς να επιφέρει αποτελέσματα που δύσκολα τολμάμε να σκεφτούμε; Ή μήπως η ανθρωπότητα στέκεται στο ύψος των περιστάσεων και αντιμετωπίζει την παγκόσμια απειλή με μια παγκόσμια απάντηση, δημιουργώντας μια νέα βιομηχανική επανάσταση στην οποία οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα τροφοδοτούν μια κοινωνία που δεν θα κοστίζει στη Γη, αλλά θα οικοδομεί έναν καθαρότερο, πιο πράσινο και πιο δίκαιο κόσμο;
Πρόκειται για τη θεμελιώδη πρόκληση της ανθρώπινης κατάστασης. Μπορούμε να φτάσουμε στα ύψη ή να εξαφανιστούμε στα βάθη. Έχουμε την επιλογή.
