Με αφορμή την επέτειο-ορόσημο της Συμμαχίας, ο ιστορικός Sten Rynning λέει ότι το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας μπορεί να εξαρτηθεί από το αν θα μπορέσει να πείσει τρεις σταθερά ουδέτερες χώρες να υπογράψουν
Τι παράξενος κόσμος είναι αυτός. Για περισσότερο από δύο χρόνια, αν όχι αρκετά περισσότερο, η Ρωσία επιτίθεται ανελέητα και βάναυσα στην ευρωπαϊκή τάξη ασφάλειας… και τι κάνει το ΝΑΤΟ; Η ισχυρότερη συμμαχία του κόσμου – που γιορτάζει την 75η επέτειό της – προειδοποιεί τους επιτιθέμενους να μην προχωρήσουν άλλο.
Γιατί τόσο δειλή; Το ΝΑΤΟ έχει επίσης επιλέξει να μην ακυρώσει, αλλά απλώς να παγώσει τη συμφωνία εταιρικής σχέσης του 1997 με τη Ρωσία, ενώ παράλληλα αποδεικνύεται απρόθυμο να χορηγήσει στην Ουκρανία την ιδιότητα του μέλους της Συμμαχίας.
Σίγουρα, το ΝΑΤΟ θέλει να κρατήσει τα πράγματα υπό έλεγχο. Είναι πολύ καλύτερο να αιμορραγεί σταδιακά η Ρωσία παρά να κερδίσει άμεσα η Ουκρανία, αν αυτό αποτρέπει μια στριμωγμένη Ρωσία από το να κάνει κάτι παράλογο με τα πυρηνικά της όπλα.
Αλλά το ΝΑΤΟ δεν έχει σχεδόν καθόλου τον έλεγχο. Η βοήθεια προς την Ουκρανία προέρχεται κυρίως από χώρες που έχουν συγκεντρωθεί σε έναν μεγάλο συνασπισμό και είναι πολύ λίγη. Το ΝΑΤΟ βρίσκεται στο παρασκήνιο, προετοιμαζόμενο να “υπερασπιστεί και να αποτρέψει” το ενδεχόμενο ρωσικής επίθεσης εναντίον του ίδιου του ΝΑΤΟ. Το περασμένο Σαββατοκύριακο, οι πρεσβευτές του Ηνωμένου Βασιλείου από την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία – τα τρία κράτη της Βαλτικής που υπήρξαν οι πρώτες χώρες οι οποίες κήρυξαν την ανεξαρτησία τους από τη Σοβιετική Ένωση – έγραψαν ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να είναι έτοιμο για την περίπτωση που ο Πούτιν εξαπολύσει έναν “υπαρξιακό” πόλεμο εναντίον τους και περιέγραψαν πώς η Ρωσία θα μπορούσε να “γυρίσει γρήγορα” από την Ουκρανία για να εισβάλει στους δυτικούς γείτονές της.
Δεν υπάρχει τίποτα κακό με την άμυνα και την αποτροπή. Το ΝΑΤΟ πρέπει να είναι σε θέση να υπερασπιστεί τη Βαλτική και άλλους συμμάχους της πρώτης γραμμής. Και το ΝΑΤΟ δικαίως παίρνει σοβαρά το θέμα, απαιτώντας μεγαλύτερο αντίκρισμα για τα χρήματά του – περισσότερες δυνάμεις αντίδρασης και ισχύ προβολής – από τους απρόθυμους Ευρωπαίους συμμάχους.
Ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ντέιβιντ Κάμερον το ανέφερε στη διάσκεψη του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, όταν προέτρεψε τους συμμάχους να “εντείνουν και να δαπανήσουν περισσότερα” για την άμυνα. Και όμως, η πρόταση του ΓΓ του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ για τη δημιουργία ενός πενταετούς ταμείου, συνολικού ύψους 100 δισ. ευρώ, για τη στήριξη του στρατού της Ουκρανίας, έτυχε στην καλύτερη περίπτωση χλιαρής ανταπόκρισης. Είναι σαφές ότι κάτι πρέπει να αλλάξει.
Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα ασχοληθούν με αυτή την αλλαγή στη Σύνοδο Κορυφής του Ιουλίου στην Ουάσινγκτον. Θα μιλήσουν για περισσότερες δυνάμεις, περισσότερα χρήματα για την άμυνα, μια πιο ισορροπημένη συμμαχία (που σημαίνει περισσότερη δουλειά για τους Ευρωπαίους) και πιο ουσιαστικές συνεργασίες στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Αυτό είναι ήδη ένα γεμάτο inbox για έναν οργανισμό που διανύει το 75ο έτος της ζωής του.
Αλλά δεν είναι η καρδιά του θέματος, που είναι η συνεχιζόμενη ένοπλη επιθετικότητα της Ρωσίας και το γεγονός ότι η Ουκρανία υποφέρει για λογαριασμό της ηπείρου.
Η έμφαση του ΝΑΤΟ στο να κρατάει το οχυρό ενώ η Ρωσία περιφέρεται τριγύρω είναι αποκαλυπτική – και ανησυχητική. Από την ίδρυσή της στις 4 Απριλίου 1949, η διατλαντική συμμαχία αυξήθηκε από 12 ιδρυτικά μέλη σε 32 συμμάχους. Αλλά αντί το μέγεθος να αποτελεί ένδειξη δύναμης, το ΝΑΤΟ δίνει την εντύπωση ότι έχει κουραστεί, σε σημείο που μπορεί να υπερασπιστεί και να αποτρέψει αλλά όχι να ανταγωνιστεί και να εξαναγκάσει. Σίγουρα σε αυτό βασίζεται η Ρωσία. Και καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες διστάζουν, οι Ευρωπαίοι διαφωνούν και η Ουκρανία αγωνίζεται, αυτό μπορεί να μην είναι ένα παράξενο στοίχημα.
Για όλους αυτούς τους λόγους, το ΝΑΤΟ θα πρέπει τώρα να βγει μπροστά και να τολμήσει να εμπλακεί. Για αρχή, θα πρέπει να ανακαλέσει πλήρως τη συμφωνία εταιρικής σχέσης του 1997 με τη Ρωσία, αποκαλώντας τον ηπειρωτικό αναθεωρητισμό του Πούτιν ως αυτό που είναι – μια προσβολή. Θα πρέπει να οικοδομήσει την εμπρόσθια άμυνά του και να κάνει περισσότερα για να ενθαρρύνει και να κατευθύνει τη στρατιωτική βοήθεια των συμμάχων προς την Ουκρανία. Θα πρέπει να συνδέσει απερίφραστα την υπόσχεση για ηπειρωτικό έλεγχο των εξοπλισμών και διάλογο με την αποκήρυξη του ιμπεριαλισμού από τη Ρωσία. Και τέλος, θα πρέπει να προσφέρει στην Ουκρανία έναν σαφή οδικό χάρτη για την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Δεδομένου του μεταβαλλόμενου γεωπολιτικού τοπίου, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να φροντίσει τα κενά του. Χάρη στην εισβολή στην Ουκρανία, η οποία έπεισε τη Φινλανδία και τη Σουηδία να υπογράψουν, η σκανδιναβική περιοχή δεν έχει πλέον τέτοιες στρατηγικές τρύπες στον φράχτη. Ωστόσο, τα δυτικά Βαλκάνια έχουν.
Ο σερβικός εθνικισμός απομακρύνει το Κοσσυφοπέδιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και καθιστά τη Σερβία περιφερειακό παράγοντα ανοιχτό στη ρωσική και κινεζική επιρροή. Η Μολδαβία είναι ένα άλλο ευαίσθητο σημείο, δεδομένης της παρουσίας της Ρωσίας στην αποσχιστική Υπερδνειστερία.
Το ΝΑΤΟ πρέπει να εμποδίσει τη Ρωσία να χρησιμοποιήσει αυτές τις χώρες εναντίον τουι. Το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να το κάνει αυτό από μόνο του, αλλά μπορεί και πρέπει να προσφέρει ηγεσία. Ίσως η επόμενη διεύρυνσή του θα πρέπει να ξεκινήσει με την Ουκρανία και τη Μολδαβία και να επεκταθεί στη συνέχεια στα δυτικά Βαλκάνια. Και τότε, ίσως μια μέρα, οι ουδέτεροι της Δύσης -όπως η Ιρλανδία, η Αυστρία και η Ελβετία- να σκεφτούν πόσο εξαρτώνται και αυτοί από την ασφάλεια της ηπείρου. Το γεγονός ότι οι Ελβετοί τερμάτισαν πέντε αιώνες ουδετερότητας στις ευρωπαϊκές συγκρούσεις για να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία για την εισβολή της στην Ουκρανία απέδειξε ότι το ξεπάγωμα, αν αυτή είναι η σωστή λέξη, είναι δυνατό.
