Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος*
Ο χριστιανικός και βυζαντινός χαρακτήρας της Βορείου Ηπείρου
Έντονος υπήρξε και ο χριστιανικός χαρακτήρα της Ηπείρου, που τεκμηριώνει την ηθική ενότητα και την αδιάσπαστη αλληλουχία της, με τον χριστιανικό χαρακτήρα της υπόλοιπης Ελλάδας. Τον χριστιανισμό στα άγια χώματα της Ηπείρου, κήρυξε ο απόστολος των Εθνών Παύλος, ενώ πλήθος μαρτύρων του αγιολογίου της Ορθοδοξίας μας, ήραν την καταγωγή τους από την Βόρειο Ήπειρο. Όπως καταγράφει στις μαρτυρίες του, ο απόστολος Παύλος διέμεινε έναν ολόκληρο χειμώνα στην Νικόπολη, η οποία αποτέλεσε και το ορμητήριο των ιεραποστολικών του παρεμβάσεων, σε όλο φάσμα της Ηπείρου, της Ιλλυρίας και της Δαλματίας.
Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια πλήθος μαρτύρων καταγόμενοι από την ιστορική Βόρειο Ήπειρο, μαρτύρησαν για το ήθος της ορθοδοξίας. Είναι καταγεγραμμένοι ιστορικά οι θάνατοι – μαρτυρίες του επισκόπου Δυρραχίου Αγίου Αστείου (98 μ.Χ), του επισκόπου Αυλώνος Ελευθερίου (120 μ.Χ.), και του επισκόπου Φοινίκης Αγίου Δονάτου το 250 μ.Χ.
Η ορθοδοξία ως λατρευτικό δόγμα, αλλά και πολιτισμικά συνάμα ήθος, γνώρισε σημαντική ακμή στον χώρο της Βορείου και Νοτίου Ηπείρου. Από τι αρχές του 4ου αιώνος, αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της υπήρξαν, η σπουδαία και προηγμένη διοικητική της οργάνωση, αλλά και η υψηλού ήθους και φρονήματος θρησκευτική ευλάβεια των κατοίκων της. Σύνδρομη και διαπλαστική, εξάλλου, αυτής της εκτίμησης ήταν και η καίρια συμμετοχή επισκόπων τόσο από την Βόρειο όσο και από την Νότιο Ήπειρο στις καθοριστικές για την πορεία της Ορθοδοξίας οικουμενικές συνόδους. Επι αυτοκρατορίας Μεγάλου Κωνσταντίνου και Διοκλητιανού, η Ήπειρος διαιρέθη διοικητικά στην Παλαιά Ήπειρο με πρωτεύουσα την Νικόπολη και στην Νέα Ήπειρο με πρωτεύουσα το Δυρράχιο.
Αλλά σημαντική ακμή και πρόοδο γνώρισαν και οι τέχνες στα χρόνια της βυζαντινής και υστεροβυζαντινής περιόδου. Αγιογραφίες, ψηφιδωτά, ναοδομία και άλλα πολιτισμικά στοιχεία βυζαντινής τέχνης, ήταν σε έξαρση. Χαρακτηριστικά ήταν τα βυζαντινά αριστουργήματα των παλαιοχριστιανικών βασιλικών εκκλησιών στην Αμαντία, στο Βουθρωτό, την Βύλλιδα και το Μεσαπλίκ, που ήταν εσωτερικά επενδυμένες με υψηλής αισθητικής ψηφιδωτά. Στο χρονικό φάσμα της μεταβυζαντινής περιόδου, κατασκευάζονται σπουδαίοι ναοί στο Λάμποβο, στο Ζερβάτι, στο Μεσοπόταμο Αγίων Σαράντα, στη Δούβιανη Αργυροκάστρου, στο Μπεράτι και στην περιοχή της Κορυτσάς, ήτοι Μπομποστίτσα, Μοσχόπολη, Κοκαμιά, Μπόρια.
Στη φωτογραφία ο Άγιος Δονάτος, επίσκοπος Φοινίκης, από τις κορυφαίες φυσιογνωμίες της Ορθοδοξίας, στο χώρο της Βορείου Ηπείρου. Συνεχίζεται …
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος είναι Α΄ Αναπληρωματικός Δημοτικός Σύμβουλος Αθηναίων.
