Γράφει ο Γεράσιμος Ταυρωπός
Πολλοί -σχεδόν όλοι- ανέμεναν ότι οι αρνητικές για την ΕΕ επιπτώσεις από την επικράτηση του Leave στο βρετανικό δημοψήφισμα θα ήταν πολύ σοβαρές. Ελάχιστοι όμως φαντάζονταν ότι η πρώτη σοβαρή απειλή θα ήταν ο κίνδυνος να καταρρεύσει το ιταλικό τραπεζικό σύστημα! Κι όμως, μόλις δύο βδομάδες ύστερα από το Brexit, είμαστε αντιμέτωποι με αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο.
Όμως, ποια είναι η σχέση μεταξύ Brexit και κρίσης στις ιταλικές τράπεζες; Η απάντηση είναι απλή και εξόχως… πολιτική: αναβαθμίζοντας το πολιτικό ρίσκο, δηλαδή υποβαθμίζοντας τις προοπτικές, όχι απλώς της Ιταλίας αλλά και της ίδιας της ΕΕ, το Brexit υποβάθμισε επίσης την ασφάλεια των πολιτικών εγγυήσεων που παρέχει η ΕΕ στις οικονομίες των κρατών-μελών, επομένως και στο τραπεζικό τους σύστημα. και όταν ο πολιτικός εγγυητής (η ΕΕ) χάνει την αξιοπιστία του, οι αγορές γίνονται νευρικές, παύουν να νιώθουν ασφαλείς και… επιτίθενται.
Τα προβλήματα του ιταλικού τραπεζικού συστήματος δεν είναι τωρινά και προέκυψαν ασφαλώς ξαφνικά τη βδομάδα ύστερα από το βρετανικό δημοψήφισμα. Το πρόβλημα είναι χρόνιο. Όπως δείχνει και το γράφημα που παραθέτουμε, τα μη εξυπηρετούμενα («κόκκινα») δάνεια των ιταλικών τραπεζών ανέρχονται σε 15% του συνόλου. Σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό για τις ελληνικές τράπεζες, είναι «μικρό». Αλλά αυτή η σκέψη κινείται στα όρια της τυπικής λογικής, διότι:
Πρώτο, αυτό το 15% είναι ο μέσος όρος, που σημαίνει ότι για ένα τμήμα των ελληνικών τραπεζών το ποσοστό είναι μεγαλύτερο ή και πολύ μεγαλύτερο. Δεύτερο και κυριότερο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει ανακεφαλαιωθεί… μερικές φορές και είναι υπό την εγγύηση ενός μνημονιακού χρηματοδοτικού προγράμματος.
Για το ιταλικό τραπεζικό σύστημα η μόνη «εγγύηση» ήταν η ισχύς της ιταλικής οικονομίας αλλά κυρίως το πολιτικό κύρος της ΕΕ. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Standard & Poors (S&P), ο οίκος αξιολόγησης που έχει το μεγαλύτερο κύρος στις αγορές, αμέσως ύστερα από το βρετανικό δημοψήφισμα υποβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση πρώτα της Βρετανίας (από ΑΑΑ σε ΑΑ) και ύστερα της ΕΕ (επίσης από ΑΑΑ σε ΑΑ). Οι συνέπειες ήταν άμεσες: φυγή από τα ομόλογα της περιφέρειας, αύξηση των spread των ομολόγων της περιφέρειας και… φυγή κεφαλαίων από τις ιταλικές τράπεζες – και όχι μόνο: πτώση είχαν επίσης οι τιμές των μετοχών και βρετανικών, γαλλικών και γερμανικών τραπεζών.
Σε έναν κόσμο όπου τα θεμελιώδη μεγέθη πάσχουν «εξ ορισμού» και που οι χρηματιστηριακές και γενικότερα οι χρηματο-οικονομικές «φούσκες» είναι… υπερμεγέθεις, αυτό που σώζει την κατάσταση είναι μόνο η ισχύς και το κύρος των πολιτικών εγγυητών. Όταν αυτό αδυνατίζει, τα πράγματα μπορούν να γίνουν πολύ άσχημα – και για το ιταλικό τραπεζικό σύστημα είναι ήδη πολύ άσχημα…
Όμως αυτό δεν είναι το μόνο πολιτικό πρόβλημα. Η κρίση των ιταλικών τραπεζών πυροδοτείται και από ένα δεύτερο, επίσης εξόχως πολιτικό πρόβλημα, που αφορά την «αρχιτεκτονική» της ευρωπαϊκής ενοποίησης: το πλαίσιο της τραπεζικής «ενοποίησης». Βάσει των αποφάσεων που ισχύουν, ύστερα από την 1/1/2016, σε περίπτωση που ευρωπαϊκή τράπεζα χρειαστεί στήριξη, ενεργοποιείται η διαδικασία του bail in: πρώτα «πληρώνουν» οι μέτοχοι, οι ομολογιούχοι και οι καταθέτες και ύστερα (αν τα προηγούμενα δεν είναι αρκετά) έρχεται η στήριξη από το Δημόσιο.
Αν εφαρμοστεί το bail in στις ιταλικές τράπεζες, τότε τα 360 δισ. ευρώ των «κόκκινων» δανείων τους θα γίνουν μια «πυρηνική βόμβα» που θα καταστρέψει όχι μόνο την ιταλική οικονομία αλλά και το ευρωπαϊκό και διεθνές τραπεζικό σύστημα! Αν δεν εφαρμοστεί, δηλαδή παρακαμφθεί για να υπάρξει κρατική στήριξη χωρίς bail in, τότε θα καταρρεύσει η ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση – οπότε και η δυναμική «ξηλώματος του πουλόβερ» ύστερα από το Brexit καθίσταται αυτονόητη. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Κι όπως είναι αυτονόητο, η Ιταλία προτιμά των «γκρεμό» της κρατικής στήριξης ενώ η Γερμανία το «ρέμα» του bail in. Ανάμεσά τους στέκεται η Κομισιόν που προσπαθεί να τετραγωνίσει τον κύκλο…
Υπ’ αυτούς τους όρους, το πρόβλημα είναι πραγματικά δυσεπίλυτο, γεγονός που αντιλαμβάνονται οι αγορές και γι’ αυτό επιμένουν στις επιθέσεις στις ιταλικές τράπεζες.
Για τις ελληνικές τράπεζες, πρώτα το ίδιο το Brexit και ύστερα το ξέσπασμα της κρίσης των ιταλικών τραπεζών, αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο. Οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών έχουν χάσει όλα τα κέρδη της περιόδου από τον Ιανουάριο του 2016 μέχρι και τις αρχές Ιουνίου – ένα δείγμα των τεράστιων προβλημάτων, που απειλούν όχι μόνο το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αλλά και την ελληνική οικονομία εν συνόλω με καταστροφή.
Αλλά αυτό το τελευταίο, απαιτεί ξεχωριστή πραγμάτευση…
«Κόκκινα» δάνεια
(% του συνόλου των δανείων)
