Επισημαίνει ο Δημήτρης Α. Γιαννακόπουλος
Άλλο πράγμα είναι η εφημερίδα και άλλο η τηλεόραση. Άλλο η κριτική και άλλο η προπαγάνδα, ασφαλώς! Άλλο το σχόλιο, άλλο η ανάλυση και άλλο η είδηση. Και μη νομίζεις, αναγνώστη μου, πως το περιεχόμενο του μηνύματος εξαρτάται από τον δημοσιογράφο-παρουσιαστή ειδήσεων! Το μήνυμα εξαρτάται από την ιδεολογική δομή (: με την πλέον γενική έννοια), ή καλύτερα από τη διαλογική και μη-διαλογική [discursive και non-discursive (: υλική, οικονομική)] δομή της τηλεόρασης που αφορά κυρίως στις τεχνολογικές, γνωστικές και κοινωνικές προδιαγραφές του κάθε καναλιού.
Αν ο δημοσιογράφος-παρουσιαστής ασκεί κριτική όχι απλώς στο συμβάν που πρόκειται να παρασταθεί ως γεγονός /μήνυμα στην οθόνη, για να παραχθεί είδηση, αλλά σε αυτή καθ’ εαυτή τη discursive και non-discursive διάσταση του Μέσου που στην πραγματικότητα συνθέτει την είδηση, τότε είναι «πρόβλημα» για το κανάλι… γενικώς μια προβληματική περίπτωση προς αποκλεισμό μέχρι εξαφανίσεως!
Μόνον που αν θέλεις να παράγεις ειδήσεις ή/και να είσαι φορέας ειδήσεων στη τηλεόραση και να διατηρείς ταυτόχρονα τον αυτοσεβασμό σου και την επαγγελματική σου αξιοπρέπεια ως δημοσιογράφος, θα πρέπει να αναπτύξεις ένα διαρκώς εξελισσόμενο και αναθεωρούμενο με επιστημονικά και ηθικά κριτήρια σύστημα κριτικής, το οποίο θα εστιάζει κυρίως στην ιδεολογικοποιμένη παράσταση του ίδιου του καναλιού όπου δουλεύεις. Στη discursive και non-discursive διάσταση του Μέσου που αποτελεί Μήνυμα για τη κοινωνία, με άλλα λόγια.
Άρα, για να κάνεις τη δουλειά σου, με κοινωνική ευθύνη ασφαλώς, θα πρέπει να μεταβληθείς σε πρόβλημα για το κανάλι σου, στο βαθμό που το ίδιο δεν έχει την ικανότητα /στρουκτούρα να προβληματοποιεί πολιτικώς και διαρκώς αυτή καθ’ εαυτή την υπόστασή του στη κοινωνία. Και δεν έχει σημασία αν το κανάλι είναι ιδιωτικό η δημόσιο…. καμία απολύτως σημασία, στο ζήτημα της κριτικής αντιμετώπισης (: προβληματοποίησης) της σημειολογίας στη καθημερινή ζωή, η οποία παράγεται σε κρίσιμο βαθμό από τη μορφή των ειδήσεων.
Τα γράφω όσο πιο περιεκτικά μπορώ, για να «απαντήσω» στις σαχλαμάρες περί «λογοκρισίας» ή «σεβασμού της δημοσιογραφικής δεοντολογίας», τις οποίες διαβάζω ως δήθεν έκφραση αγωνίας για το καθεστώς της «ελευθερίας της έκφρασης» και «κριτικής στην εξουσία» στη σημερινή Ελλάδα, υπό την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα.
Πρόκειται περί υποκρισίας καί από τις δύο πλευρές που εμφανίζονται σήμερα αντίπαλες στο ζήτημα. Αν οι Αρχές Δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ, ελάμβαναν καταστατικό χαρακτήρα κατά την παραγωγή των ειδήσεων στη τηλεόραση, είναι βέβαιον πως αποκλείεται να έβλεπες έστω και μια «εκπομπή ειδήσεων» από αυτές που γνωρίζεις, στο πλαίσιο της σημερινής discursive και non-discursive διάστασης των καναλιών. Η διάσταση αυτή αποσκοπεί στη κυριαρχία μιας μορφής θορύβου από ειδησεογραφικού χαρακτήρα «βόμβες» και σκανδαλιστικές προστριβές προσώπων, δια των οποίων αυτό που ισοπεδώνεται είναι ο τηλεθεατής: η κριτική ικανότητα του αποδέκτη του μηνύματος, δηλαδή. Το μήνυμα είναι ενιαίο σε όλα τα κανάλια που παράγουν «εκπομπές ειδήσεων»: Δες τις ειδήσεις Μου για να απολαύσεις τη ναρκωτική παθητικότητά σου, τη δολοφονία του μυαλού σου, μέσω ενός μάρκετινγκ που δεν διαφοροποιεί τις ειδήσεις ως προϊόντα, από το μάρκετινγκ που αφορά σε οποιοδήποτε άλλο καταναλωτικό αγαθό ή εταιρεία, όπως αυτό λαμβάνει δημιουργικά χαρακτηριστικά δια των κοινών εμπορικών διαφημίσεων!
Αν πεις, δεν θέλω να σκοτώσω τον τηλεθεατή (μου), θα πρέπει να τα «μαζέψεις» από το κανάλι. Η μόνη λύση για να μην αποχωρήσεις – ακολουθώντας τον δικό μου δρόμο – είναι να αποδεχτεί η διοίκηση του καναλιού μια μορφή εναλλακτικής ενημέρωσης, δια της οποίας κατά την παραγωγή των ειδήσεων θα κρίνεται εμμέσως η ίδια η discursive και non-discursive διάσταση του επιμέρους μηνύματος. Η είδηση, δηλαδή, να περιέχει και να παρουσιάζει καί τη κριτική στη δομή που μεταβάλει ένα συμβάν σε γεγονός, παρακινώντας τον τηλεθεατή να την αμφισβητήσει. Έτσι, η είδηση ποτέ δεν θα ελάμβανε μυθοπλαστικά χαρακτηριστικά και ποτέ δεν θα παρουσιαζόταν ως αντικειμενικό γεγονός. Θα ήταν απλώς η υποκειμενική παράσταση ενός συμβάντος από διαφανής και ρητές πηγές, στο πλαίσιο μιας σημειωτικής διαδικασίας που θα προκαλούσε τη κρίση, τη δημιουργική ευαισθητοποίηση, την αφύπνιση του αποδέκτη-τηλεθεατή.
Είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί αυτό στη σημερινή Ελλάδα, όπου τα κανάλια μιμούνται, συνήθως πρόχειρα, τις ευτελέστερες αμερικανικές ειδησεογραφικές παραγωγές; Ούτε εύκολο, ούτε δύσκολο! Απαιτείται εγκατάλειψη του κυρίαρχου ιδεολογήματος που αφορά στις τηλεοπτικές ειδήσεις, απροκατάληπτη, συστηματοποιημένη, κριτικού χαρακτήρα γνώση της discursive και non-discursive δομής του Μέσου και ριζική μεταβολή στη δημοσιογραφική και σκηνοθετική κουλτούρα που έχει εμπεδωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, χωρίς ασφαλώς να επιστρέψουμε στις προπαγανδιστικές «ρίζες» της πρώτης περιόδου της ελληνικής τηλεόρασης.
Εδώ είναι μάλλον η κατάλληλη στιγμή να σου πω ένα «μυστικό»: Και η ψευδαίσθηση των τηλεοπτικών ειδήσεων με κριτική κτίζεται και με προπαγάνδα καταστρέφεται! Αν η ΕΣΗΕΑ δεν ήθελε να προστατεύσει τον τρέχοντα μύθο της ελληνικής τηλεόρασης, δεν θα τιμωρούσε προχθές κάποια μέλη της που έκαναν «κουρέλι» τη «δεοντολογία της». Αντίθετα θα τους τιμούσε και επιβράβευε – όπως έχουν πράξει άλλοι φορείς «δημοσίου συμφέροντος» – έτσι ώστε να καταστραφεί η ψευδαίσθηση των τηλεοπτικών ειδήσεων – ως μη-προπαγανδιστική παράσταση γεγονότων – στη συνείδηση των ελλήνων. Μεγάλο «δώρο» στα κανάλια προσέφερε με την απόφασή της αυτή η ΕΣΗΕΑ, αλλά πού μυαλό και γνώση για να το καταλάβουν καναλάρχες, πολιτικά ζόμπι και παρατρεχάμενοι!
Η ΕΣΗΕΑ υπηρετεί έναν μύθο, τον οποίο οι «τιμωρημένοι», μεταξύ πολλών άλλων συναδέλφων τους, βάλθηκαν να καταστρέψουν μέσα από το ηλίθιο πάθος τους να κάνουν ένα ακόμη μαρκετίστικο σόου υπέρ του «ναι», κατά το φαιδρό και απατηλό δημοψήφισμα! Γιατί το λέω «ηλίθιο»; Λάθος κάνω! Τίποτε ηλίθιο δεν χαρακτηρίζει αυτό το «πάθος». Ηλίθιοι είμαστε όσοι αρνηθήκαμε με πείσμα και πάθος τέτοιας ευτελούς μορφής ειδησεογραφικά σόου, όπως και τα αμιγώς προπαγανδιστικά – τα στρατευμένα, όπως τα λένε! Βλέπεις, η σύζευξη της προσωπικής ηθικής με την πολιτική πάντα ήταν με πολιτικώς ορθούς όρους μορφή ηλιθιότητας. Αν δεν συμβάλεις στην παραγωγή ηλίθιων ανθρώπων και παθητικών μαζών είσαι εσύ ο ηλίθιος! Ευχαριστώ… το έχω ήδη σημειώσει!…
