Στις 29 Οκτωβρίου, η Τουρκία γιορτάζει την 100ή επέτειο από τη γέννηση της σύγχρονης δημοκρατίας της.
Πριν από έναν αιώνα, ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ ανακήρυξε το καθεστώς της χώρας ως δημοκρατία μετά την κατάρρευση της 600ετούς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η οποία στο απόγειο της δύναμής της κυβερνούσε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής, της βόρειας Αφρικής και της ανατολικής Ευρώπης.
Η αυτοκρατορία είχε αρχίσει να καταρρέει στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν αναφέρθηκε ευρέως ως ο «άρρωστος άνθρωπος της Ευρώπης».
Ο Ατατούρκ εξελέγη πρόεδρος το 1923 και υπηρέτησε σε αυτόν τον ρόλο μέχρι τον θάνατό του το 1938.
Θεωρούμενος ως εθνικός ήρωας, ο Ατατούρκ, το όνομα του οποίου σημαίνει «πατέρας των Τούρκων»- ηγήθηκε μιας εκστρατείας εκσυγχρονισμού στο κουρασμένο από τον πόλεμο έθνος.
Οι σαρωτικές μεταρρυθμίσεις του περιλάμβαναν την προώθηση της κοσμικότητας, ένα νέο αλφάβητο και την κατάργηση του οθωμανικού φέσιου – καλύμματος υπέρ της ένδυσης δυτικού τύπου.
Λατινικό αλφάβητο
Η οθωμανική τουρκική γραφή – μια έκδοση βασισμένη στην αραβική γραφή – αντικαταστάθηκε το 1928 από το λατινικό αλφάβητο.
Η χρήση ενός τουρκικού αλφαβήτου 29 γραμμάτων βοήθησε στη βελτίωση των ποσοστών αλφαβητισμού στα πρώτα χρόνια της δημοκρατίας.
Ο Ατατούρκ συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό στην εθνική εκστρατεία για τη διδασκαλία του νέου αλφαβήτου και διέσχισε τη χώρα για να το παρουσιάσει, πόλη προς πόλη.
Μια ευρέως διαδεδομένη ασπρόμαυρη φωτογραφία τον δείχνει να στέκεται δίπλα σε έναν μαυροπίνακα, διδάσκοντας τα νέα γράμματα κατά τη διάρκεια μιας από τις στάσεις του.
Εκκοσμίκευση της Τουρκίας
Το 1928, η Τουρκία τροποποίησε το σύνταγμά της, αφαιρώντας μια διάταξη που όριζε ότι «η θρησκεία του κράτους είναι το Ισλάμ».
Η νέα δημοκρατία απέρριψε την υποταγή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη θρησκεία. Οι σουλτάνοι που είχαν επεκτείνει την αυτοκρατορία το είχαν κάνει στο όνομα του Ισλάμ και κατείχαν τον τίτλο του χαλίφη.
Μετά την κατάργηση του χαλιφάτου στις 3 Μαρτίου 1924, ο Ατατούρκ σφυρηλάτησε ένα σύστημα διακυβέρνησης που βασιζόταν στον αυστηρό διαχωρισμό μεταξύ τζαμιού και κράτους.
Αυτή η μεταρρύθμιση, γνωστή ως κεμαλική κοσμικότητα, χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τον στρατό ως πρόσχημα για την απομάκρυνση κυβερνήσεων που θεωρήθηκαν ισλαμιστικές.
Το δημοκρατικό κράτος δημιούργησε αντ’ αυτού ένα τμήμα θρησκευτικών υποθέσεων, γνωστό ως Diyanet – θέτοντας τον ισλαμικό κλήρο υπό κυβερνητικό έλεγχο.
Η σύγχρονη Τουρκία είναι ένα επίσημα κοσμικό και κυρίως μουσουλμανικό κράτος.
Δικαιώματα των γυναικών
Η σύγχρονη δημοκρατία μεταμόρφωσε δραστικά τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Οι Τουρκάλες έλαβαν το πλήρες δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές το 1934, νωρίτερα από ό,τι στη Γαλλία ή την Ελβετία.
Οι μεταρρυθμίσεις επιδίωξαν να σπάσουν τον παραδοσιακό ρόλο των γυναικών στην κοινωνία και τις ώθησαν να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, να εισέλθουν σε πανεπιστήμια και να ασκήσουν επαγγέλματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που κυριαρχούνταν από τους άνδρες.
Ο Ατατούρκ είπε ότι οι γυναίκες «θα περπατούσαν μαζί με τους άνδρες στην κοινωνική ζωή για να αλληλοϋποστηρίζονται».
Εκατό χρόνια μετά, η Τουρκία παραμένει μια πατριαρχική κοινωνία, αλλά οι γυναίκες συμμετέχουν ενεργά στη δημόσια ζωή. Ωστόσο, εξακολουθούν να μην εκπροσωπούνται επαρκώς στην πολιτική και μπορεί να αντιμετωπίζουν εκτεταμένες διακρίσεις.
Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει συχνά παροτρύνει τις γυναίκες να κάνουν «τουλάχιστον τρία παιδιά» και έχει πει ότι η απόρριψη της μητρότητας σημαίνει παραίτηση από την ανθρωπότητα.
Κώδικας ενδυμασίας
Η δημοκρατία εισήγαγε έναν νέο ενδυματολογικό κώδικα το 1925 στο πλαίσιο της προσπάθειας εκσυγχρονισμού, απαγορεύοντας στους άνδρες να φορούν το παραδοσιακό καπέλο φέσι και ενθαρρύνοντάς τους να υιοθετήσουν ρούχα δυτικού τύπου.
Όσοι αρνούνταν να συμμορφωθούν συνελήφθησαν και, σε ορισμένες από τις πιο ακραίες περιπτώσεις, εκτελέστηκαν. Περίπου 100 άτομα αντιμετώπισαν την ποινή του θανάτου επειδή δεν συμμορφώθηκαν με τον νέο ενδυματολογικό κώδικα.
Η μεταρρύθμιση θεωρήθηκε ως μια επιδεικτική ρήξη με το Ισλάμ και ένα ορατό σημάδι για να δείξει σε όσους υποστήριζαν την κοινωνική επανάσταση του Ατατούρκ.
Ο πρώτος πρόεδρος της δημοκρατίας εθεάθη συχνά ντυμένος με κοστούμι δυτικού τύπου.
Η Άγκυρα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα
Η Άγκυρα, που βρίσκεται στην καρδιά της Ανατολίας, ανακηρύχθηκε το 1923 επίσημη πρωτεύουσα, αντικαθιστώντας την Κωνσταντινούπολη μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Ατατούρκ εγκαταστάθηκε στην Άγκυρα κατά τη διάρκεια του πολέμου της ανεξαρτησίας εναντίον του Οθωμανού σουλτάνου και των δυνάμεων εισβολής και η πόλη θεωρήθηκε σχετικά ασφαλής και μακριά από πιθανές απειλές.
Η Άγκυρα, η οποία είχε πληθυσμό περίπου 35.000 κατοίκους το 1924, φιλοξενεί σήμερα 5,7 εκατομμύρια ανθρώπους. Στεγάζει το κοινοβούλιο και τα κρατικά ιδρύματα και φιλοξενεί πολλούς από τους δημόσιους υπαλλήλους της χώρας.
Πηγή: AFP
