Γράφει η Μαρία Αντωνίου*
Υπό την πίεση της ανάγκης για δραστική μείωση των ωρών διδασκαλίας και κατά συνέπεια των προσλήψεων, οι προτάσεις περί εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης που κατατέθηκαν πρόσφατα από το Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, οδηγούν πρακτικά στην κατάργηση της διδασκαλίας της Αντιγόνης του Σοφοκλή.
Τα βασικά επιχειρήματα είναι δύο. Από την μία, τα αρχαία ελληνικά, όπως πολλάκις κάποιοι φρόντισαν να αναπαράγουν είναι μια “νεκρή γλώσσα” και από την άλλη, ας το παραδεχτούμε, το μόνο πράγμα που ίσως θυμόμαστε οι περισσότεροι από την Αντιγόνη, είναι η φράση ”Άνδρα μοι έννεπε μούσα…”.
Πατώντας λοιπόν στα δύο αυτά επιχειρήματα και με γνώμονα ότι η Αριστερή Κυβέρνηση της χώρας είναι ανιστόρητη… στο βωμό της οικονομίας ας κόψουμε την Αντιγόνη από τα μαθήματα διδασκαλίας. Εξάλλου, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι το σύγχρονο σχολείο οφείλει να έρθει πιο κοντά στις ανάγκες του σήμερα και να περιοριστεί η επαφή με το παρελθόν.
Αχρείαστο βάρος στους ώμους των μαθητών είναι η μάθηση της αρχαίας τραγωδίας. Οι μαθητές θα πρέπει να εστιάσουν στο να προετοιμαστούν για το πιο άδικο και μη αποδοτικό σύστημα που πέρασε ποτέ, τις πανελλήνιες!
Νέοι χωρίς καμία κριτική σκέψη, μαθαίνουν απλά να παπαγαλίζουν και όχι να αποκρυπτογραφούν, να αναπτύσσουν και να αναλύουν σαν ελεύθερα σκεπτόμενα όντα.
Φυσικά και η παραπάνω εκδοχή είναι λάθος. Στο γυμνάσιο και στο Λύκειο οι μαθητές δεν καλούνται να διδαχτούν τα αρχαία ελληνικά όπως διδάσκονται μία ξένη γλώσσα. Σίγουρα είναι δύσκολο σε αυτή την ηλικία οι μαθητές να κατανοήσουν την διδασκαλία τους. Ωστόσο, η διδασκαλία αυτών είναι το μέσο για να έρθουν σε επαφή με έργα που αποτελούν θησαυρούς παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας και μαρτυρούν την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους.
Επιπλέον, αλήθεια τι σημαίνει σύγχρονη προσέγγιση;
Με το σύγχρονο τρόπο σκέψης που κάποιοι προσπαθούν να εγκαθιδρύσουν τότε μπορεί κάποιος κάλλιστα να υποστηρίξει ότι η Ακρόπολη δεν είναι τίποτα άλλο από ένα κτήριο που μπάζει από παντού και δεν είναι σε θέση να στεγάσει ούτε μία οικογένεια στη σήμερον εποχή καλύπτοντας τις βασικές της ανάγκες. Μάλιστα, εντύπωση μου προκαλεί το γεγονός ότι κανένας δεν έχει προτείνει ακόμα να την γκρεμίσουμε και στη θέση της να φτιάξουμε ένα πεντάστερο σύγχρονο ξενοδοχείο.
Σας σόκαρα; Γιατί;
Είναι ακριβώς ο ίδιος τρόπος προσέγγισης που κάποιοι κάνουν για τα αρχαία ελληνικά και την Αντιγόνη. Μόνο που η Αντιγόνη δεν είναι κτήριο για να το καταδαφίσουμε… είναι απλές λέξεις οι οποίες κινδυνέουν να διαγραφούν για πάντα από το Αρμόδιο Υπουργείο και μάλιστα χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις από εμάς τους ίδιους, από εμάς τους πολίτες!
Βέβαια να σας πω ότι, όταν ο Σοφοκλής έγραφε την Αντιγόνη, μιλούσε για ακριβώς το αντίθετο από εκείνο στο οποίο στόχευαν οι συνταγματάρχες. Για την αντίδραση και την αντίσταση στον Ηγεμόνα! Για την ανάγκη η ηθική να μην υποταχθεί στον άδικο νόμο. Για το πώς ο πολίτης μπορεί να αψηφήσει και να αντιταχθεί στις επιταγές των τυράννων όταν νιώθει ότι του κουρελιάζουν το δικό του ηθικό σύστημα αξιών. Όπως ακριβώς η Αντιγόνη αψηφά τον Κρέοντα και κηδεύει τον αδελφό της.
Ο Σοφοκλής έγραψε την Αντιγόνη από αντίδραση για την εξορία του Θεμιστοκλή, ήρωα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας. Με το έργο του αυτό επεξεργάζεται την ηθική υποχρέωση για τήρηση των ηθικών νόμων ακόμα και αυτό συνεπάγεται αντίσταση κατά των ανρθρώπινων νόμων με τίμημα τον θάνατο. Ο Κρέοντας είναι ο παντοκράτορας τύραννος που επιμένει να τιμωρεί όποιον καταπατά τους νόμους και εδώ έρχεται η Αντιγόνη που αψηφά τις εντολές του και κήδεψε τον αδερφό της.
Η Αντιγόνη αποτελεί ένα μάθημα πολιτισμού, ηθικής και συνέπειας απέναντι στο καθήκον! Αυτό είναι το κεντρικό νόημα. Είναι ένα μάθημα διδασκαλίας με πλούσια τροφή για το μυαλό των αυριανών πολιτών.
Η κατάργηση τέτοιων έργων δεν αποτελεί πρόοδο. Αντιθέτως αποτελεί αναχρονιστική πρακτική με στόχο ο πολίτης να μην έρθει σε επαφή με πράγματα και ερεθίσματα που θα τον αφυπνίσουν και θα του δημιουργήσουν αίσθημα αμφισβήτησης απέναντι στους εξουσιάζοντες. Άλλωστε αυτός είναι ο φόβος της ”Αριστερής Δημοκρατίας” στην Ελλάδα του σήμερα… και είναι τόσο μεγάλος ο φόβος που αποφάσισε να θυσιάσει οτιδήποτε μας κάνει πιο ελεύθερους και ηθικά σκεπτόμενους και ενεργούς πολίτες.
Άραγε εμείς θα αντιδράσουμε απέναντι στον σύγχρονο Κρέοντα; Θα αποτελέσουμε μια Αντιγόνη του σύγχρονου κόσμου;
*Η Μαρίας Αντωνίου είναι Πολιτικός Επιστήμονας.
