Η κλιματική κρίση, η πανδημία και τώρα οι μεγάλοι σεισμοί στην Τουρκία και στη Συρία μάς υπενθυμίζουν συνεχώς ότι ουδεμία χώρα μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της μεγάλες φυσικές καταστροφές και τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις τους – από τον μαζικό θάνατο και τη διάλυση κτιρίων και υποδομών έως την ακρίβεια, τη μαζική μετανάστευση και τα πολιτικά ρήγματα που προκαλούν.
Tου Νίκου Κωνσταντάρα *
Ο πόλεμος στην Ουκρανία εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία, καθώς το ενδεχόμενο ρωσικής νίκης θα μετέδιδε τον ιό της επιθετικότητας και της αυθαιρεσίας σε όλο τον πλανήτη. Γι’ αυτό, χώρες που αισθάνονται ότι απειλούνται πολύ περισσότερο από την ανεξαρτησία της Ουκρανίας έσπευσαν στο πλευρό της. Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε διχάλα στην πορεία της· καλείται να επιλέξει μεταξύ της αναγκαίας συνεργασίας για το συλλογικό καλό ή της αυταπάτης της αυτάρκειας και αυτονομίας.
Οι σεισμοί έπληξαν την Τουρκία με τη δύναμη παραβολής. Φέρνουν στον νου στίχο του Σέλεϊ στο ποίημα «Οζυμανδίας», όπου, στη βάση θρυμματισμένου αγάλματος, ταξιδιώτης αντικρίζει τις λέξεις: «Δέστε τα έργα μου, ω ισχυροί, και νιώστε απελπισία!». Ο «βασιλεύς των βασιλέων» ήθελε τα έργα του να προκαλούν θαυμασμό σε νεότερες γενιές. Ομως, αυτό που αισθάνεται ο ταξιδιώτης είναι το ανόητο της ματαιοδοξίας. Ο Ερντογάν ταυτίστηκε με φαραωνικά έργα, πρόβαλε την παντοδυναμία του εντός και εκτός Τουρκίας. Τώρα, υπό την πίεση του χειμαζόμενου λαού του, αναγκάζεται να δεχθεί βοήθεια και από χώρες με τις οποίες καλλιεργούσε ένταση. (Παραμένει αμφίβολο ότι θα κατανοήσει πως η συνεργασία είναι αναγκαία και στο εσωτερικό με τους πολιτικούς αντιπάλους του.) Ο αυταρχισμός και ο εθνικισμός φθάνουν στα όριά τους. Το μέλλον του Ερντογάν και της Τουρκίας θα εξαρτηθεί από το εάν αυτός αποδεχθεί την πραγματικότητα και αλλάξει πολιτική ή εάν επιμείνει στις συγκρούσεις.
Το ίδιο δίλημμα αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Είναι σαφής πλέον η ανεπάρκεια του «Συστήματος της Βεστφαλίας», που εδραιώθηκε το 1648 για να θέσει τέρμα στους θρησκευτικούς πολέμους που συγκλόνιζαν την Ευρώπη. Μπορεί τα σύνορα να παραμένουν «ιερά», όμως, οι χώρες καλούνται να δεχθούν τη «μειωμένη κυριαρχία» για χάρη της ουσιαστικής συνεργασίας προς έναν κοινό στόχο: την επιβίωση και την ευημερία των λαών τους.
*Ο Νίκος Κωνσταντάρας είναι δημοσιογράφος, διευθυντής σύνταξης της Καθημερινής και διευθυντής της αγγλικής έκδοσης της εφημερίδας Καθημερινή. Έχει εργαστεί ως ανταποκριτής στο Associated Press. Έχει Master of Arts και BA Honors στα Αρχαία Ελληνικά από το University of the Witwatersrand, της Νότιας Αφρικής. Επίσης, είναι κάτοχος BA από το University of the Witwatersrand της Νότιας Αφρικής στην αγγλική φιλολογία.
