Γράφει ο Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς*
Ιδιαίτερη συζήτηση γίνεται ξανά, μετά και την νίκη του κεντρογενή Εμ. Μακρόν στην Γαλλία και την συμμαχία του με κεντρώους και μη, περί της ύπαρξης ή μη του Kεντρώου Χώρου και στην Ευρώπη και την Ελλάδα.
Ένας θολός και αμφιλεγόμενος πολιτικός όρος που αν και χρησιμοποιήθηκε ευρέως την τελευταία 20ετία από την Νέα Δημοκρατία και τα εκάστοτε παρακλάδια της, μα και κόμματα όπως το ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, Ένωση Κεντρώων, δεν έχει πείσει καθαρά περί της ορθότητάς ύπαρξης του.
Ο όρος δεν είναι παλίος. Κατά Αριστοτέλη, το απόλυτο κέντρο, η τέλεια ισορροπία, η χρυσή τομή, αποτελεί το αρμονικό και αισθητικά βέλτιστο μέσο σημείο μεταξύ δύο άκρων.
Από πολλές πλευρές, η ίδια η έννοια του κεντρώου χώρου δεν είναι ικανοποιητική ως χαρακτηρισμός μιας πολιτικής στάσης. Παραπέμπει στην έλλειψη συγκεκριμένων αρχών, στην απουσία προγράμματος, στη ροπή προς μεσοβέζικες λύσεις στα διάφορα προβλήματα. Και αντιπροσωπεύει στη συνείδηση πολλών πολιτών και δικαιολογημένα την ενσάρκωση του ιδεολογικού ερμαφροδιτισμού.
Ο Πολιτικός Χάρτης
Η συνηθισμένη άποψη για την πολιτική τοποθέτηση – δηλαδή ο νοητός χάρτης που χρησιμοποιούμε σχεδόν όλοι, αναφορικά με τις πολιτικές πεποιθήσεις – συνίσταται στον μονοδιάστατο άξονα αριστεράς – κέντρου – δεξιάς.
Όταν εμπλουτίζεται, ο άξονας αναπαριστάται πάνω-κάτω ως εξής:
άκρα αριστερά – αναρχισμός – κομμουνισμός – σοσιαλισμός – οικολογία – σοσιαλδημοκρατία – φιλελευθερισμός – νεο-φιλελευθερισμός – συντηρητισμός – φασισμός – εθνικοσοσιαλισμός – άκρα δεξιά.
Το φάσμα αυτό είναι προβληματικό. Και αυτό διότι δεν παρέχει τη δυνατότητα τοποθέτησης για μεγάλες ομάδες πολιτών που δεν εμπίπτουν συνειδητά στην αριστερά, το κέντρο ή την δεξιά. Στην πραγματικότητα, αποκλείει όλους τους πολίτες που δεν θεωρούν πως οι χαρακτηρισμοί αριστερός, δεξιός περιγράφουν τις πεποιθήσεις τους.
Πέραν τούτου, το μοντέλο αριστεράς-δεξιάς είναι εξ ορισμού ανεπαρκές. Το φάσμα αυτό υπονοεί πως, αν κάποιος υπερβαίνει τα εσκαμμένα κάποια πολιτική ιδεολογία, καταλήγει στον φασισμό ή τον αναρχισμό… ή και στα δύο. Ακολουθώντας τη συντηρητική ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε στο φασισμό.
Αντίστοιχα, ακολουθώντας την οικολογία ως ιδεολογία πέρα από το λογικό της άκρο, καταλήγουμε θεωρητικά στον αναρχισμό. Η εκλογίκευση αυτή είναι ασυνεπής και επιπλέον παραβλέπει τεράστιες φιλοσοφικές διαφορές μεταξύ π.χ. του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού ή του συντηρητισμού και του φασισμού.
Επίσης, η ευθεία αριστεράς – δεξιάς δεν παρέχει χρήσιμες πληροφορίες για τις διαφορές μεταξύ των πολιτικών κατηγοριοποιήσεων. Δεν μας εξηγεί πχ ποιες είναι οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των rightwing: φιλελεύθερων, συντηρητικών κλπ.
D. Nolan
Πιστεύω πως μια πολύ πιο ακριβέστερη αναπαράσταση του πολιτικού τοπίου δίδεται μέσω του πολιτικού χάρτη του μοντέλου του κ. D. Nolan.
Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον David Nolan, σε άρθρο του με τίτλο Ταξινόμηση και Ανάλυση των Οικονομικοπολιτικών Συστημάτων στα 70s. Στο The Individualist, του μηνιαίου περιοδικού της Ένωσης για την Ατομική Ελευθερία, Society for Individual Liberty, SIL.
Το Διάγραμμα D. Nolan
Οι Φιλελεύθεροι, υποστηρίζουν την ελευθερία και το δικαίωμα επιλογής τόσο σε προσωπικά όσο και οικονομικά ζητήματα. Πιστεύουν πως μοναδικός σκοπός της κυβέρνησης είναι η προστασία των πολιτών από τη βία και τη διαφθορά. Τιμούν την ατομική ευθύνη και δείχνουν ανοχή απέναντι στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ποικιλομορφία.
Οι Αριστεροί, γενικά ενστερνίζονται το δικαίωμα της επιλογής σε προσωπικά ζητήματα, αλλά υποστηρίζουν την ύπαρξη ενός μεγάλου κέντρου λήψης αποφάσεων για οικονομικά ζητήματα. Αναμένουν από την κυβέρνηση να βοηθά τους μη προνομιούχους, στο όνομα της ισονομίας. Οι αριστεροί δείχνουν ανοχή στην κοινωνική ποικιλομορφία, αλλά επιδιώκουν τη απόλυτη οικονομική ισότητα.
Οι Δεξιοί, προτιμούν το δικαίωμα της επιλογής αναφορικά με τα οικονομικά ζητήματα, αλλά επιζητούν επίσημα πρότυπα για τα προσωπικά ζητήματα. Τείνουν να υποστηρίζουν την ελεύθερη αγορά, αλλά συχνά ζητούν από την κυβέρνηση να προστατεύσει την κοινωνία από κατ’ αυτούς απειλές για τα ήθη ή τον παραδοσιακό οικογενειακό ιστό. Αγαπάνε την θρησκεία και τα ήθη/έθιμα.
Οι Απολυταρχικοί, επιθυμούν από την κυβέρνηση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στους πολίτες και την κοινωνία. Υποστηρίζουν τον απόλυτα κεντρικό σχεδιασμό και συχνά αμφισβητούν τη σημασία της ελευθερίας και του δικαιώματος στην επιλογή. Στο κατώτατο τμήμα του πίνακα, οι αριστεροί απολυταρχικοί καλούνται κομμουνιστές, ενώ οι απολυταρχικοί της δεξιάς ονομάζονται γενικά φασίστες. Τα άκρα ενώνονται.
Ο Κεντρώος Χώρος
Αντιστοιχεί στους πολίτες που προτιμούν τον επιλεκτικό κρατικό παρεμβατισμό και εστιάζουν στις πρακτικές λύσεις για τα τρέχοντα προβλήματα. Αντιμετωπίζουν τα πολιτικά ζητήματα με διαλλακτικότητα. Πιστεύουν πως η κυβέρνηση αποτελεί ένα αποδεκτό μέσο ελέγχου της υπερβολικής ελευθερίας. Χαρακτηρίζονται δε, από ήπιο και μετριοπαθή πολιτικό λόγο και αστική συμπεριφορά.
Φυσικά, οι αναφορές διαφόρων πολιτικών αναλυτών στο Κεντρώο Χώρο δεν σημαίνει ότι ταυτίζονται πάντα με την ανωτέρω θεώρηση, όπως αντίστοιχα, με τελείως διαφορετικό τρόπο ορίζουν κάποιοι τον φιλελευθερισμό ή τον σοσιαλισμό. Αυτό που πραγματικά έχει αξία, πριν κάποιος αναφερθεί σε συγκεκριμένες πολιτικές ταμπέλες είναι να βρίσκεται σε θέση να τις ορίσει τουλάχιστον.
Δεν υπάρχει λοιπόν οριοθετημένος πολιτικά κεντρώος χώρος. Υπάρχουν οι μετριοπαθείς πολίτες. Οι νοικοκυραίοι. Που δεν αρέσκονται σε ακρότητες και φανατισμούς. Κι αυτοί δίνουν την νίκη στις εκλογές. Τα πολιτικά τους πιστεύω βέβαια μεταβάλλονται. Από εποχή σε εποχή. Δεν είναι όμως ποτέ δεξιοί η αριστεροί με την παραδοσιακή έννοια του όρου. Είναι θεσμικοί, εκτιμούν την τάξη, μα και την πρόοδο.
Μπορεί να είναι οικονομικά φιλελεύθεροι, να νοιάζονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και συμφωνούν σε μέτρα εκσυγχρονισμού του κράτους και της οικονομίας. Είναι πατριώτες με την σύγχρονη έννοια του όρου και θέλουν να βλέπουν το τόπο να προκόβει. Επίσης δεν γουστάρουν και πολύ-πολύ τον λαϊκισμό. Είναι, μπορεί να πει κανείς, ρομαντικοί ρεαλιστές. Πολλά κόμματα τους διεκδικούν, ελάχιστα τους έχουν.
*Ο Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς είναι Επικοινωνιολόγος, blogger και Μεταπτυχιακός Φοιτητής Διεθνών Σπουδών, Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διπλωματίας στο ΠΑΜΑΚ.
ΠΗΓΕΣ: Υλικό από βιβλίο του κ. Α. Heywwod. Υλικό από αφιέρωμα στον κ. D. Nolan. Υλικό από βιβλίο του κ. Ηλία Ι. Κουσκουβέλη. Υλικό από άρθρα του κ. Γ. Αναστασόπουλο. Υλικό από διαλέξεις του κ. Ι. Κωνσταντινίδη. Υλικό από βιβλίο του κ. Θ. Πελαγίδη. Υλικό από άρθρα του κ. Δ. Δημητράκου
