Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής
Μία προσπάθεια να πάψουν οι εθνοτικές διαφορές μεταξύ των Σκοπίων και της Βουλγαρίας έκανε ο Ζάεφ πριν από λίγες μέρες όταν υπέγραψε με τον Βούλγαρο ομόλογο του, το σύμφωνο «καλής γειτονίας» μεταξύ των δύο κρατών. Τι πετυχαίνει όμως ο Σκοπιανός Πρωθυπουργός με την συμφωνία αυτή. Και ποια είναι η σύνδεση της συμφωνίας με την «εξέγερση του Ίλιντεν».
Ο Σκοπιανός Πρωθυπουργός υπέγραψε το σύμφωνο καλής γειτονίας με την Βουλγαρία προκειμένου να κλείσει το «μέτωπο» με την δεύτερη και να κερδίσει ακόμα ένα σύμμαχο. Μάλιστα κατά την διάρκεια συζήτησης στο κοινοβούλιο ο Ζάεφ συμπεριέλαβε στον παραπάνω συλλογισμό πως η Σόφια πλέον υποστηρίζει την ένταξη της ΠΓΔΜ στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ χωρίς την προϋπόθεση της επίλυσης του ονόματος.
Στην ουσία με την συμφωνία αυτή ο Ζάεφ αποκτά ένα ισχυρό σύμμαχο για τα συμφέροντα του κρατιδίου και βάζει τέλος στην επί πολλά έτη εθνικιστική κόντρα μεταξύ των δύο βαλκανικών κρατών, ενώ δυσκολεύει και την Ελλάδα ως προς το θέμα της ονομασίας.
Τα χρόνια της κόντρας ΠΓΔΜ και Βουλγαρίας
Παρότι η Σόφια αναγνώρισε το 1992 πρώτη αυτή την ΠΓΔΜ με την συνταγματική της ονομασία, επέμενε να μην αναγνωρίζει την ύπαρξη «μακεδονικού έθνους» και «μακεδονικής γλώσσας», ενώ τις σχέσεις των δυο χωρών σκίαζαν επιμέρους διαφωνίες γύρω από ιστορικά και γεγονότα και πρόσωπα.
Η Σόφια κατά καιρούς κατήγγειλε τα Σκόπια για «αλυτρωτισμό» και «επιθετικό εθνικισμό» και μάλιστα απειλούσε ότι, εάν συνεχίσουν τέτοιες πολιτικές, θα εμποδίσει την πορεία της ΠΓΔΜ προς την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Πάραυτα, όλα αυτά τα χρόνια μονογράφονταν επιμέρους συμφωνίες, που όμως δεν κυρώνονταν από τα κοινοβούλια λόγω της διαφοράς στο θέμα της γλώσσας.
Η συμφωνία
Καταρχήν η συμφωνία «καλής γειτονίας» μεταξύ των δύο πλευρών συμφωνήθηκε από κοινού να υπογραφεί μία στη «μακεδονική γλώσσα», σύμφωνα με το «μακεδονικό σύνταγμα» και μία στη βουλγαρική γλώσσα, σύμφωνα με το βουλγαρικό σύνταγμα».
Η συμφωνία μεταξύ Σκοπίων και Βουλγαρίας προβλέπει στήριξη των ευρω-ατλαντικών επιδιώξεων της ΠΓΔΜ εκ μέρους της Βουλγαρίας, συνεργασία σε διμερές και πολυμερές επίπεδο, αναβάθμιση των συγκοινωνιακών συνδέσεων και των επικοινωνιών, απλούστευση των τελωνειακών και συνοριακών διαδικασιών, κατανομή κονδυλίων για περιφερειακά και διασυνοριακά έργα υποδομής, καθώς και διευκόλυνση των επαφών μεταξύ των πολιτών των δύο χωρών.
Οικονομικά οφέλη για τις δύο χώρες
Φυσικά ο «γάμος» Βουλγαρίας και ΠΓΔΜ περιλαμβάνει και μία σειρά από οικονομικά οφέλη και για τις δύο χώρες. Οι συνυπογράφοντες πρόκειται από εδώ και πέρα να συνεργάζονται πάνω στην ενέργεια και στις μεταφορές.
Κατόπιν του συμφώνου Φιλίας οι υπουργοί Μεταφορών και Ενέργειας των δύο χωρών υπέγραψαν μνημόνια συμφωνίας για την ολοκλήρωση της κατασκευής σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Σόφιας και Σκοπίων καθώς και για αγωγό που συνδέει τα συστήματα μεταφοράς φυσικού αερίου της Βουλγαρίας και της ΠΓΔΜ με την ΕΕ.
Μάλιστα την προηγούμενη εβδομάδα η βουλγαρική κυβέρνηση ενέκρινε το μνημόνιο συμφωνίας με την ΠΓΔΜ για την οικοδόμηση νέου αγωγού αερίου μεταξύ των δύο χωρών. Σύμφωνα με το μνημόνιο, η Βουλγαρία και η ΠΓΔΜ θα συγκροτήσουν μια ομάδα εργασίας η οποία εντός 6 μηνών από την έναρξη ισχύος του εγγράφου θα διεξάγει μελέτη για την υλοποίηση του έργου.
Ο σιδηρόδρομος μεταξύ των Σκοπίων και της Σόφιας είναι μέρος του πανευρωπαϊκού διαδρόμου μεταφορών. Συνδέει την ακτή της Αδριατικής με την ακτή της Μαύρης Θάλασσας μέσω της Αλβανίας, της Μακεδονίας και της Βουλγαρίας. Η συνθήκη πρέπει να επικυρωθεί από τα κοινοβούλια της Βουλγαρίας και της πΓΔΜ για να τεθεί σε ισχύ.
Τι είναι η «εξέγερση του Ίλιντεν»
Η επέτειος της εξέγερσης του Ίλιντεν είναι μία κατά κύριο λόγο αντιφατική επέτειος, καθώς για μεν τους Σκοπιανούς, αφορά την αφετηρία του «μακεδονισμού», ενώ για τους Βούλγαρους, αφορά την έναρξη του αγώνα του Βουλγαρικού μεγαλοϊδεατισμού και εθνικής ολοκλήρωσης.
Η Εξέγερση του Ίλιντεν (Εξέγερση του Προφήτη Ηλία Μεταμορφώσεως) αναφέρεται στην επανάσταση που οργανώθηκε-υλοποιήθηκε στο έδαφος της «Παιονίας» από την αυτονομιστική οργάνωση «Εσωτερική Μακεδονο-Αδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση» τον Αύγουστο 1903 ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Σήμερα αυτή η επανάσταση γιορτάζεται στα Σκόπια ως εθνική επέτειος και για πολλούς στη χώρα θεωρείται η αρχή της σλαβομακεδονικής εθνογέννησης, ενώ την υιοθετεί και η Βουλγαρία.
Ονομάστηκε έτσι από την ημέρα που ξεκίνησε, την ημέρα του Προφήτη Ηλία, στις 2 Αυγούστου 1903, με το γρηγοριανό ημερολόγιο, στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου και συγκεκριμένα στους καζάδες Αχρίδας, Πρέσπας, Κιτσόβου, Μοναστηρίου, Φλώρινας, Καστοριάς και Καϊλαρίων, όπου σημειώθηκε και η πιο έντονη και εντυπωσιακή σε αποτελέσματα δράση, στα βόρεια διαμερίσματα του Βιλαετίου της Θεσσαλονίκης, που γειτόνευαν με τη βουλγαρική ηγεμονία και σε ορισμένες περιοχές του Βιλαετίου της Αδριανούπολης, κυρίως στην περιοχή των Σαράντα Εκκλησιών.
Το 1897 δημιουργήθηκε η Σλαβόφωνη Εσωτερική Μακεδονο-Αδριανουπολιτική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΑΕΟ) ώστε να οργανώσει και να προκαλέσει μια εξέγερση, με την υπόσχεση αυτοδιάθεσης και αυτονομίας στον τοπικό πληθυσμό. Αρχική επιδίωξη της ήταν έπειτα από την αυτονόμηση της Μακεδονίας και της Θράκης, να ενταχθούν οι δυο περιοχές στο Βουλγαρικό Βασίλειο, όπως έγινε στην περίπτωση της Ανατολικής Ρωμηλίας όταν- με την Συνθήκη του Βερολίνου (1878)- η περιοχή αυτονομήθηκε και αργότερα, με πραξικόπημα ενάντια στην οθωμανική αρχή, προσαρτήθηκε στην Βουλγαρία.
Η οργάνωση, που άλλαζε διάφορα ονόματα πριν και μετά την εξέγερση, ξεκίνησε κυρίως ως βουλγαρομακεδόνικη υποστηρίζοντας την ιδέα της αυτόνομης Μακεδονίας αλλά και των περιοχών της Αδριανούπολης με την Θράκη που ανήκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία και την προστασία της Βουλγαρικής εθνικής ταυτότητας.
Σύντομα στην οργάνωση αυτή δημιουργήθηκαν δύο ρεύματα. Το ένα, οι Αυτονομιστές, υποστήριζε την αυτονόμηση της Μακεδονίας ως υπόσχεση για την διαφύλαξη της υπόσχεσης της αυτονομίας και αυτοδιάθεσης της περιοχής, ενώ η άλλη ομάδα, που δημιουργήθηκε από μέλη του Ανώτατου Μακεδονικού Κομιτάτου (ВМОК), μιας οργάνωσης που ιδρύθηκε το 1894 στην Σόφια, υποστήριζε την άμεση προσχώρηση στην Βουλγαρία. Η επιλογή της ημέρας του Προφήτη Ηλία, ήρθε ύστερα από μια σειρά πολλών αναβολών, ώστε να οργανωθεί με τον κατάλληλο τρόπο και με την συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού.
Οι διεθνείς αντιδράσεις
Η συμφωνία Βουλγαρίας ΠΓΔΜ έγινε αποδεκτή με θέρμη από την διεθνή κοινότητα. Η Ύπατη Εκπρόσωπος αρμόδια για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι και ο αρμόδιος για τη διεύρυνση της ΕΕ Επίτροπος, Γιοχάνες Χαν, σε κοινή τους δήλωσή τους αναφέρουν μεταξύ άλλων πως η υπογραφείσα συμφωνία «καταδεικνύει την αποφασιστικότητα των δύο πλευρών για υπέρβαση των διμερών ζητημάτων και αποτελεί έμπνευση για όλη την περιοχή».
Στο ίδιο πνεύμα ο Γερμανός ΥΠΕΞ, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, χαρακτηρίζει «ιστορική» την συμφωνία. «Είμαι πεπεισμένος ότι η νέα Κυβέρνηση στα Σκόπια θα συνεχίσει να εφαρμόζει αυτή την εποικοδομητική συνεργασία, κατά συνέπεια, με όλους τους γείτονες. Επίσης, χαιρετίζω τις προσπάθειες της νέας Κυβέρνησης, μετά από μία πολυετή στασιμότητα, να ξεκινήσει τώρα επιτέλους την υλοποίηση των άμεσα αναγκαίων για την προσέγγιση της ΕΕ μεταρρυθμίσεων», αναφέρει μεταξύ άλλων σε γραπτή δήλωσή του.
