Με την εκτόξευση σχεδόν 200 βαλλιστικών πυραύλων κατά του εβραϊκού κράτους την 1η Οκτωβρίου, το ιρανικό καθεστώς βύθισε τη Μέση Ανατολή σε μια νέα πραγματικότητα. Ο επίφοβος περιφερειακός πόλεμος δεν ήταν ποτέ τόσο κοντά.
Του Corentin Pennarguear
Η σκιά του κρέμεται πάνω από τη Μέση Ανατολή από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Με κάθε βίαιη στρατιωτική επέμβαση, κάθε πύρινη ομιλία. Συνεχώς υπήρχε ο φόβος της “κλιμάκωσης”, αλλά τώρα έρχεται ο περιφερειακός πόλεμος. Θα μπορούσε να είχε ξεκινήσει στα σοβαρά την 1η Οκτωβρίου, όταν, τα ξημερώματα, ο ισραηλινός στρατός εξαπέλυσε χερσαίες επιδρομές στο νότιο Λίβανο για ένα απρόβλεπτο αντάρτικο με τη Χεζμπολάχ, στο οποίο το Ισραήλ έχασε τους πρώτους του στρατιώτες την επόμενη κιόλας μέρα. Στη συνέχεια, την ίδια Τρίτη, δύο Παλαιστίνιοι άνοιξαν πυρ εναντίον πλήθους στο Τελ Αβίβ, σκοτώνοντας οκτώ ανθρώπους, μια οδυνηρή υπενθύμιση της εσωτερικής απειλής που στοιχειώνει το εβραϊκό κράτος.
Η νέα διάσταση αυτού του πολέμου επιβεβαιώθηκε το βράδυ, όταν το Ιράν εκτόξευσε σχεδόν 200 βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ από το έδαφός του. Αυτή δεν είναι πλέον απλώς μια εποχή για κλιμάκωση. “Στο Ισραήλ, η αίσθηση που επικρατεί είναι ότι το Ιράν δεν μας αφήνει άλλη επιλογή από το να του επιτεθούμε στο έδαφός του”, επισημαίνει ο Yonatan Freeman, ειδικός στις διεθνείς σχέσεις στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. “Το Ιράν φαίνεται να έχει αποδυναμωθεί από τις βαριές απώλειες που υπέστησαν η Χεζμπολάχ και η Χαμάς, οπότε τώρα είναι μια καλή στιγμή να το χτυπήσουμε λίγο πιο σκληρά πριν ανακτήσει τις δυνάμεις του και μπορέσει να ανασυγκροτήσει τις πολιτοφυλακές του”. Το ισραηλινό στρατιωτικό και πολιτικό κατεστημένο δεν υπόσχεται τίποτα διαφορετικό.
Μια «πιθανώς καταστροφική» ισραηλινή απάντηση θα έρθει
Τον Απρίλιο, η Τεχεράνη έκανε το πρώτο βήμα στέλνοντας εκατοντάδες πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη από το έδαφός της προς το Ισραήλ. Αλλά η επίθεση, η οποία ήταν ευρέως αναμενόμενη και σχεδιασμένη να προκαλέσει ελάχιστες ζημιές, προκάλεσε μόνο μια περιορισμένη απάντηση από το εβραϊκό κράτος. Αυτή τη φορά, το Ιράν άλλαξε την κατάσταση. “Αυτή η αεροπορική-βαλλιστική επίθεση ήταν πολύ πιο μαζική από ό,τι πριν από έξι μήνες”, λέει ο David Khalfa, ειδικός στο Ισραήλ στο Fondation Jean-Jaurès και συγγραφέας του βιβλίου Israel-Palestine, Année zéro (εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Le bord de l’eau, κυκλοφορεί στις 18 Οκτωβρίου). “Περίπου 200 βαλλιστικοί πύραυλοι εκτοξεύθηκαν (έναντι 110 τον περασμένο Απρίλιο) και χρειάστηκαν περίπου δώδεκα λεπτά για να διανύσουν τα 2.000 χιλιόμετρα που χωρίζουν το Ιράν και το Ισραήλ. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι είναι πολύ ταχύτεροι από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν κυρίως στην πρώτη επίθεση και μετέφεραν πολύ μεγαλύτερα εκρηκτικά φορτία. Η φύση των στόχων έχει επίσης αλλάξει: δεν στοχοθετήθηκαν μόνο στρατιωτικές βάσεις, αλλά και σπίτια πολιτών και το διεθνές αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν. Πρόκειται για μια κλιμάκωση που δεν είναι πλέον πραγματικά ελεγχόμενη, από την ισραηλινή άποψη, και η οποία θα θέσει σε κίνηση μια απάντηση που θα είναι πιθανότατα καταστροφική”.
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έδωσε τον τόνο μόλις έληξε ο συναγερμός στο Ισραήλ, καθώς συγκέντρωσε το υπουργικό του συμβούλιο μπροστά στις κάμερες. “Το Ιράν έκανε ένα τεράστιο λάθος και θα πληρώσει το τίμημα”, ανακοίνωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τον πόλεμο στη Γάζα και τον Λίβανο. Το καθεστώς των μουλάδων μπαίνει άμεσα στο στόχαστρο, μετά από χρόνια υπόγειου και πληρεξούσιου πολέμου. Σύμφωνα με πηγές ασφαλείας, ο ισραηλινός στρατός θα μπορούσε να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, στις στρατιωτικές υποδομές ή στις πετρελαιοπηγές τις επόμενες ημέρες. Η Τεχεράνη φοβάται επίσης μεμονωμένες δολοφονίες ανώτερων μελών του καθεστώτος, σε έναν ελιγμό πανομοιότυπο με τον αποκεφαλισμό του αρχηγείου της Χεζμπολάχ.
Σε κάθε περίπτωση, η Τεχεράνη δεν μπορεί να μείνει χωρίς απάντηση. Ο φαύλος κύκλος έχει τεθεί σε κίνηση. “Το ιρανικό καθεστώς, το οποίο μπορεί να διοικείται από φανατικούς, αλλά όχι από ανόητους, έχει εκτιμήσει κακώς τον κίνδυνο”, λέει ο David Khalfa. Από τις 7 Οκτωβρίου, οι Ιρανοί έχουν υποτιμήσει την αποφασιστικότητα του Ισραήλ να ανατρέψει τα δεδομένα και να ξεφύγει από την ισορροπία του τρόμου που η Τεχεράνη και οι περιφερειακοί ισλαμιστές υποστηρικτές της ήθελαν να του επιβάλουν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Στην Ιερουσαλήμ, τα «γεράκια» επιμένουν ότι πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία για να απαλλαγούμε από την απειλή της Ισλαμικής Δημοκρατίας ή τουλάχιστον από το πυρηνικό της πρόγραμμα.
Το Ισραήλ και ο πειρασμός μιας νέας περιφερειακής τάξης
Ωστόσο, ένας ανοιχτός περιφερειακός πόλεμος θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος για το εβραϊκό κράτος, που ήδη μάχεται σε πολλά μέτωπα και είναι εξαντλημένο μετά από ένα χρόνο πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας. “Το Ισραήλ, όλο και πιο ενθαρρυμένο, σχεδιάζει να αντιμετωπίσει το Ιράν σε όλα τα μέτωπα της Μέσης Ανατολής προκειμένου να δημιουργήσει μια νέα περιφερειακή τάξη”, επισημαίνει ο Julien Barnes-Dacey, διευθυντής του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. “Αλλά αυτή η ψευδαίσθηση είναι επικίνδυνη: παρά τις σημερινές αδυναμίες του Ιράν, μια τέτοια στρατηγική θα γινόταν αντιληπτή ως υπαρξιακή απειλή από την Τεχεράνη και τους συμμάχους της, η οποία θα προκαλούσε έναν περιφερειακό πόλεμο και θα μπορούσε επίσης να επισπεύσει τη στρατιωτικοποίηση του πυρηνικού της προγράμματος”. Οι στρατιωτικές επιτυχίες βραχυπρόθεσμα θα μπορούσαν να επιταχύνουν μια καταστροφή μεσοπρόθεσμα.
Το ζήτημα των πόρων τίθεται επίσης για το εβραϊκό κράτος, το οποίο, παρά τους 160.000 στρατιώτες και τους 400.000 εφέδρους του, υφίσταται την πρώτη απώλεια ζωής στο Λίβανο εδώ και είκοσι χρόνια. “Ο ισραηλινός στρατός μόλις ξεκίνησε ένα δεύτερο μέτωπο, το οποίο δεν θα είναι περίπατος, καθώς η Χεζμπολάχ παραμένει μια τρομερή πολιτοφυλακή παρά την αποδυνάμωσή της”, λέει ο David Khalfa. Μια περιφερειακή αντιπαράθεση θα σήμαινε επίσης ότι το Ισραήλ θα δεχόταν τακτικές εναέριες βαλλιστικές επιθέσεις και ότι το διεθνές αεροδρόμιό του θα έκλεινε. “Οι επιθέσεις κατά των πληρεξουσίων του Ιράν θα ήταν επίσης πολύ πιο συχνές και πολύ πιο μαζικές, παρόλο που το δίκτυο αυτό έχει αποδυναμωθεί”. Καθώς τιμούμε τους νεκρούς της 7ης Οκτωβρίου, ο αντίκτυπος τέτοιων επιχειρήσεων στο ηθικό της ισραηλινής κοινωνίας δεν μπορεί να υποτιμηθεί.
Οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές στις 5 Νοεμβρίου
Αλλά στην πραγματικότητα, κανείς στη διεθνή σκηνή δεν φαίνεται να είναι σε θέση να βάλει φρένο στον ολοκληρωτικό πόλεμο. Η απόφαση να πυροδοτηθεί μια περιφερειακή έκρηξη εξαρτάται αποκλειστικά από την Ιερουσαλήμ και την Τεχεράνη. Στην Ουάσιγκτον, όλη η προσοχή παραμένει στραμμένη στις προεδρικές εκλογές της 5ης Νοεμβρίου, για τις οποίες η αμερικανική εμπλοκή στη Μέση Ανατολή είναι βέβαιο ότι θα έχει συνέπειες.
Αποδυναμωμένη από έναν πρόεδρο που γερνάει και αποσύρεται, η κυβέρνηση Μπάιντεν δεν έχει άλλη επιλογή από το να στηρίξει τον ιστορικό της εταίρο, το Ισραήλ, και έχει τοποθετήσει δύο αεροπλανοφόρα στην περιοχή, αλλά δύσκολα μπορεί να εξαπολύσει έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια αυτής της προεκλογικής περιόδου. “Οι Ηνωμένες Πολιτείες διανύουν μια ευαίσθητη πολιτική περίοδο και δεν θα είναι διατεθειμένες να εξαπολύσουν επίθεση κατά του Ιράν, τουλάχιστον όχι επίσημα”, λέει ο Yonatan Freeman. “Θα εμπλακούν όμως πιο διακριτικά, ήδη με την κινητοποίηση για την αναχαίτιση των ιρανικών απειλών μετά την επικείμενη ισραηλινή επίθεση, αλλά και με την παροχή πληροφοριών στους Ισραηλινούς για τους στόχους που θα χτυπηθούν”. Η περιφερειακή έκρηξη θα μπορούσε στη συνέχεια να γίνει παγκόσμια.
