Ο Αλί Χαμενεΐ μπορεί να μπει στον πειρασμό να ανοίξει το πολιτικό παιχνίδι προκειμένου να αποφύγει μια ακόμη μαζική αποχή του ιρανικού λαού.
Του Georges Malbrunot
Πολλά ονόματα συζητούνται για να αναλάβουν την προεδρία της Ισλαμικής Δημοκρατίας σε λιγότερο από πενήντα ημέρες, για να αντικαταστήσουν τον Εμπραχίμ Ραΐσι, ο οποίος έχασε τη ζωή του σε συντριβή ελικοπτέρου στο βορειοδυτικό Ιράν την Κυριακή. Όλοι προέρχονται από το συντηρητικό στρατόπεδο, το οποίο κατά την εποχή του Ραϊσί απέρριψε τους μεταρρυθμιστές αντιπάλους του, τους υπέρμαχους του ανοίγματος του Ιράν στον κόσμο και μιας κάποιας πολιτικής και κοινωνικής φιλελευθεροποίησης.
Μοχάμαντ Μοχμπέρ
Πρώτος αντιπρόεδρος υπό τον Ραΐσι, είναι αυτός που, βάσει του Συντάγματος, είναι υπεύθυνος για την προσωρινή κυβέρνηση. Έχει το πλεονέκτημα της εμπιστοσύνης του Ανώτατου Οδηγού και κατόχου των πραγματικών εξουσιών, του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα στο εξαιρετικά περίπλοκο σύστημα εξουσίας του Ιράν: ο Ανώτατος Οδηγός, ο οποίος είναι 85 ετών και με κακή υγεία, θέλει να έχει έναν σχετικά υπάκουο πρόεδρο υπό τις διαταγές του, κάτι που ήταν ο Ραΐσι, σε αντίθεση με τους προκατόχους του, τον μετριοπαθή Χασάν Ροχανί (2013-2021), τον λαϊκιστή Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ (2005-2013) και, πριν από αυτούς, τον μεταρρυθμιστή Μοχάμαντ Χατάμι μεταξύ 1997 και 2005.
Το κύριο προσόν του 68χρονου Μοχάμαντ Μοχμπέρ είναι ότι, για λογαριασμό του Ανώτατου Ηγέτη, φροντίζει τη Setad, έναν πλούσιο όμιλο που έχει αναπτυχθεί σε συνεργασία με τους πανίσχυρους Φρουρούς της Επανάστασης, οι οποίοι κυριαρχούν σήμερα σε μεγάλο μέρος της οικονομίας και της ασφάλειας του Ιράν. Λιγότερο συντηρητικός από τον Ραϊσί, χωρίς ούτε χάρισμα ούτε δημοτικότητα, ο Μοχάμαντ Μοχμπέρ θα πρέπει ωστόσο να κερδίσει την άλλη κυρίαρχη δύναμη στην ιρανική πολιτική: τους κληρικούς.
Μοχάμαντ Μπάγκερ Γκαλιμπάφ
Μαζί με τον Μοχάμαντ Μοχμπέρ και τον επικεφαλής του δικαστικού σώματος, Γκολάμ-Χοσεΐν Μοχσενί Ετζέι, ο σημερινός πρόεδρος του Κοινοβουλίου είναι μέλος της επιτροπής που είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία των προεδρικών εκλογών, οι οποίες θα διεξαχθούν στα τέλη Ιουνίου. Αποτυχημένος υποψήφιος για την προεδρία το 2005 και το 2013 και πρώην δήμαρχος της Τεχεράνης, “είναι πάνω απ’ όλα καθαρό προϊόν των Φρουρών της Επανάστασης”, λέει ειδικός που γνωρίζει το Ιράν.
“Οι Φρουροί της Επανάστασης προτιμούν έναν αδύναμο διάδοχο του Ραΐσι, ένα είδος μαριονέτας, παρά έναν ισχυρό ηγέτη”, αναλύει ο ερευνητής Αλί Αλφονέχ. Ενώ το Συμβούλιο των Φρουρών του Συντάγματος θα μπορούσε να απορρίψει τους υποψηφίους που κρίνονται ότι δεν συνάδουν με τα επαναστατικά και ισλαμικά ιδεώδη του καθεστώτος, θα είναι δύσκολο για αυτό να απορρίψει ένα βαρύ χαρτί της ιρανικής πολιτικής όπως ο Γκαλιμπάφ. Το προφίλ του ως “κηδεμόνα, αλλά ανοιχτού”, που είναι πιθανό να προσελκύσει ψηφοφόρους που κανονικά θα απείχαν, θα μπορούσε να επιτρέψει στην κυβέρνηση να ελπίζει ότι θα αποφύγει μια πολύ χαμηλή συμμετοχή, συνώνυμη με την απόρριψη των θεσμών της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Βαθιά κρίση νομιμότητας
Άλλα ονόματα υποψηφίων προτείνονται για να αντικαταστήσουν τον Εμπραχίμ Ραΐσι: ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας Χασάν Ροχανί, ο οποίος διαπραγματεύτηκε τη διεθνή πυρηνική συμφωνία του 2015 με τις μεγάλες δυνάμεις, ο Αλί Σαμχανί, πρώην επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, το οποίο έχει το πάνω χέρι στις στρατηγικές αποφάσεις, ο Μοχσέν Ρεζάι, πρώην επικεφαλής των Φρουρών της Επανάστασης, ακόμη και ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο λαϊκιστής πρόεδρος από το 2005 έως το 2013, ο οποίος είχε συχνά τεταμένες σχέσεις με τον Ανώτατο Ηγέτη. Σε αυτόν τον μακρύ κατάλογο θα πρέπει να προστεθεί ο Αλί Λαριτζανί, επίσης πρώην πρόεδρος του Κοινοβουλίου και αποτυχημένος υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2005, ο οποίος τώρα έχει προβλήματα με την κορυφή του ιρανικού κράτους.
Ποιος όμως θα καταφέρει να περάσει το φίλτρο του Συμβουλίου των Φυλάκων του Συντάγματος; Τον Μάρτιο, ο Χασάν Ροχανί εμποδίστηκε να θέσει υποψηφιότητα για τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων, το κληρικό όργανο που είναι υπεύθυνο για τον διορισμό του επόμενου Ανώτατου Ηγέτη. Σήμερα, φαίνεται απίθανο ο Αλί Χαμενεΐ, το περιβάλλον του και οι Φύλακες της Επανάστασης, που αναπόφευκτα θα έχουν τον λόγο τους, να υποστηρίξουν την υποψηφιότητα του Ροχανί, ενός ανθρώπου που ανήκει μεν στον στενό κύκλο, αλλά με μετριοπαθές προφίλ και υπέρ ενός ανοίγματος προς τη Δύση που δεν ανταποκρίνεται πλέον στην κατεύθυνση που έχει επιλέξει το Ιράν τα τελευταία χρόνια.
Από την πλευρά του, ο Αλί Σαμχανί έχει μια σειρά από προβλήματα, μεταξύ των οποίων αυτό του ότι φέρεται να “κάλυψε” έναν πρώην αναπληρωτή υπουργό Άμυνας, ο οποίος αποδείχθηκε κατάσκοπος που πληρωνόταν από την MI6, τη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών. Όσον αφορά τον Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ο Αλί Χαμενεΐ δεν επιθυμεί να έχει ξανά έναν τόσο ιδιόρρυθμο χαρακτήρα ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Θα υπάρξει μια έκπληξη της τελευταίας στιγμής, με τους μεταρρυθμιστές υποψηφίους να επιτρέπεται τελικά να θέσουν υποψηφιότητα, σε αντίθεση με την τελευταία ψηφοφορία του 2021; Σύμφωνα με τον γενικά καλά πληροφορημένο ειδησεογραφικό ιστότοπο Amwaj, ο Αλί Χαμενεΐ θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να ανοίξει το πολιτικό παιχνίδι, προκειμένου να αποφύγει άλλη μια μαζική αποχή των Ιρανών.
Η κυβέρνηση εξακολουθεί να αντιμετωπίζει μια βαθιά κρίση νομιμοποίησης: η πλειοψηφία των Ιρανών δεν πιστεύει πλέον στη δυνατότητα αλλαγής του “συστήματος”. Παρόλο που ο Ανώτατος Ηγέτης διαβεβαίωσε τους συμπατριώτες του, λίγο μετά τον γνωστό θάνατο του Εμπραχίμ Ραϊσί, ότι η σταθερότητα της χώρας τους δεν θα επηρεαστεί από αυτόν τον τραγικό θάνατο, η φωτιά εξακολουθεί να σιγοκαίει κάτω από τις στάχτες, μεταξύ των φοιτητών και ενός μεγάλου τμήματος της νεολαίας.
Πώς όμως επανακινητοποιείς έναν απογοητευμένο πληθυσμό, του οποίου η υπ’ αριθμόν ένα ανησυχία είναι η απασχόληση, ο πληθωρισμός και η επιβίωση; Αυτή είναι και η προτεραιότητα των κύριων κέντρων λήψης αποφάσεων; “Αν ο Χαμενεΐ καταφέρει να διαχειριστεί τις διαμάχες εξουσίας μεταξύ των κυρίαρχων ελίτ και αν οι Φρουροί της Επανάστασης παραμείνουν ενωμένοι, το καθεστώς θα μπορέσει να περιορίσει τυχόν νέες διαμαρτυρίες, να εντοπίσει τις ξένες απειλές και να προστατεύσει το πυρηνικό του πρόγραμμα προκειμένου να επιβιώσει” μετά την απώλεια του προέδρου Ραϊσί, επιμένει ο Αλί Αλφονέχ.
