Ο εκνευρισμός της Αλβανίας, της Βόρειας Μακεδονίας και της Βουλγαρίας για την προοπτική ταχείας ένταξης του Κιέβου στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναζωπυρώνει τις διπλωματικές εντάσεις στην περιοχή.
Της Αλεξίας Κεφαλά
Τα τελευταία χρόνια, η Αθήνα έχει εργαστεί σκληρά για τη διατήρηση σχέσεων καλής γειτονίας στην περιοχή: ενεργειακές συνεργασίες, εμπορικές συμφωνίες και διευθέτηση ιστορικών συγκρούσεων. Η προσπάθεια αυτή, στην οποία συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό το άνοιγμα των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ευρώπη, είχε αποδώσει καρπούς. Τις τελευταίες ημέρες, ωστόσο, έχει καταστεί σαφές ότι οι βαλκάνιοι γείτονες αποστασιοποιούνται από το ευρωπαϊκό όνειρο και αναπαράγουν τις διμερείς προκλήσεις με την Αθήνα.
Ας ξεκινήσουμε από τη Βόρεια Μακεδονία. Το 2018, η χώρα υπέγραψε τις συμφωνίες των Πρεσπών με την Ελλάδα, βάσει των οποίων τα Σκόπια συμφώνησαν να προσθέσουν τον γεωγραφικό όρο “Βόρεια” στην ονομασία της χώρας τους για να τη διακρίνουν από την ελληνική επαρχία της Μακεδονίας. Αυτή η νέα ονομασία έβαλε τέλος σε περισσότερα από είκοσι επτά χρόνια εννοιολογικής σύγχυσης. Ωστόσο, στις 12 Μαΐου, κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας ομιλίας της, η νέα εθνικίστρια πρόεδρος Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα του κόμματος VMRO-DPMNE χρησιμοποίησε το παλιό όνομα της χώρας της, Μακεδονία, κατά παράβαση του ίδιου του Συντάγματος της χώρας της, προκαλώντας την οργή της Αθήνας καθώς και την προτροπή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να τηρηθούν οι συμφωνίες “εάν η χώρα θέλει να συνεχίσει την πορεία της προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση”. Ακόμη και ο Λευκός Οίκος ανέβαλε την αποστολή της συγχαρητήριας επιστολής του προς τη νεοεκλεγείσα Πρόεδρο.
Αλλά αυτά τα διπλωματικά όπλα φαίνεται να είναι αναποτελεσματικά. Η πρόεδρος της Βόρειας Μακεδονίας επανέλαβε τα λόγια της τρεις φορές και συνεχίζει. “Με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την προοπτική της εξπρές ένταξης του Κιέβου, τα Δυτικά Βαλκάνια, τόσο οι ηγέτες όσο και οι πολίτες, είναι απογοητευμένοι από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Βρίσκονται εδώ και χρόνια σε μια αίθουσα αναμονής και τώρα τους προσφέρεται μια προνομιακή εταιρική σχέση, αλλά όχι ένταξη. Αυτό βλάπτει τις σχέσεις στην περιοχή”, λέει ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα. Σύμφωνα με έρευνα του Διεθνούς Ρεπουμπλικανικού Ινστιτούτου (IRI) με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ελλάδα δεν είναι πλέον μία από τις πέντε χώρες που οι κάτοικοι της Βόρειας Μακεδονίας αντιλαμβάνονται ως απειλή για τη διαδικασία ένταξης των Σκοπίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το πόκερ του ψεύτη με τα Τίρανα
Στην ίδια έρευνα, μόνο το 9% των Αλβανών πολιτών πιστεύει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να ασκήσει βέτο στην ένταξη της χώρας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα ποσοστό που δίνει αυτοπεποίθηση στη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Έντι Ράμα, η οποία εντείνει τις προκλήσεις της προς την Αθήνα. Συγκεκριμένα, η περίπτωση του Φρέντι Μπέλερι, ενός Έλληνα που εκλέγεται δήμαρχος της Χιμάρας στην Αλβανία το 2023, η καταδίκη του οποίου σε φυλάκιση για εκλογική διαφθορά έχει προκαλέσει διπλωματικές εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών. Κρατούμενος από τις 12 Μαΐου, ο Φρέντι Μπέλερι ισχυρίζεται ότι η σύλληψή του είχε πολιτικά κίνητρα. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απάντησε με την υποψηφιότητά του στη λίστα του Ελληνικού Συντηρητικού Κόμματος για τις ευρωεκλογές. Ο Έντι Ράμα, κατηγορώντας την Αθήνα ότι παρεμβαίνει στην εσωτερική πολιτική της χώρας του, διοργάνωσε μια μεγάλη προεκλογική συγκέντρωση στην Αθήνα την ημερομηνία που φυλακίστηκε ο Μπέλερι, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των ελληνικών αρχών, καθώς στην Αθήνα ζει η μεγαλύτερη αλβανική διασπορά (500.000 άτομα). Οι εθνικές εκλογές στην Αλβανία δεν πρόκειται να διεξαχθούν πριν από τον… Ιούνιο του 2025.
Τρίτο μέτωπο: Στις 9 Ιουλίου λήγει η συμφωνία του 1964 μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, βάσει της οποίας η Σόφια υποχρεούται να διοχετεύει ποσότητες ύδατος από τον ποταμό Άρδα, με τον οποίο ποτίζονται οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις βόρεια του Έβρου. Προκειμένου να ανανεωθεί η συμφωνία αυτή, οι Βούλγαροι ζητούν ευρύτερη και μονιμότερη πρόσβαση στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στην Ελλάδα και καλύτερες σιδηροδρομικές συνδέσεις. Με την πλάτη στον τοίχο, η Αθήνα κινδυνεύει να υποχωρήσει. Χωρίς συμφωνία, η περιοχή βόρεια του ποταμού Έβρου κινδυνεύει με ξηρασία.
Το κύριο πρόβλημα σε αυτή την υπόθεση έγκειται στην ημερομηνία της 9ης Ιουλίου: είναι επίσης η ημέρα κατά την οποία θα διεξαχθούν εθνικές εκλογές στη Βουλγαρία. “Η Ελλάδα πληρώνει το τίμημα αυτής της πολιτικής αστάθειας στη Βουλγαρία, με οκτώ κυβερνήσεις σε οκτώ χρόνια. Αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μια ρωσική επιρροή εδώ, κάτι που δεν συμβαίνει με τις διαφωνίες μεταξύ Αθήνας και Τιράνων. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να βλάψει τη σχέση της Βουλγαρίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση γενικότερα”, σημειώνει ο Κωνσταντίνος Φίλης.
