Η ΕΕ δεν μπορεί να κοιτάζει αλλού καθώς η Gazprom προσπαθεί να ξεπλύνει τις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου. Και η πλήρης απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια τώρα θα έδειχνε ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να στέκεται στο πλευρό της Ουκρανίας.
Του Martin Vladimirov
Ανακοινώνοντας τα σχέδιά της για αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί TurkStream 2 στις 21 Αυγούστου, η Τουρκία έριξε τελικά όλα τα προσχήματα. Σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας της χώρας, Alparslan Bayraktar, το κρατικό μονοπώλιο φυσικού αερίου BOTAŞ θα είναι πλέον σε θέση να εξάγει περίπου 7 έως 8 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου μέσω της Βουλγαρίας στην Κεντρική Ευρώπη υπό ένα νέο εμπορικό σήμα που ονομάζεται «Turkish Blend», αναμειγνύοντας αέριο από διάφορες πηγές.
Ενώ η Ρωσία θα έχει μερίδιο 40% σε αυτό το μείγμα, η πραγματική ποσότητα μπορεί κάλλιστα να είναι υψηλότερη, καθώς η Gazprom και η BOTAŞ επεξεργάζονται τις λεπτομέρειες ενός ρωσικού κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία από τις αρχές του 2023.
Η επέκταση αυτή θα κάνει χρήση της υφιστάμενης ευρωπαϊκής επέκτασης του TurkStream, καθώς και μιας συμφωνίας του 2023 μεταξύ του βουλγαρικού δημόσιου προμηθευτή φυσικού αερίου Bulgargaz, του βουλγαρικού διαχειριστή συστήματος Bulgartransgaz και της BOTAŞ, η οποία επιτρέπει στην τουρκική εταιρεία να εξάγει περίπου 3,6 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως στην ΕΕ. Και η μεγιστοποίηση του δικτύου αγωγών TurkStream με αυτόν τον τρόπο θα προσθέσει άλλα 4 δισ. κυβικά μέτρα καμουφλαρισμένων εξαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
Ακριβώς όπως οι ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες πωλούν στην Ευρώπη προϊόντα πετρελαίου με νέα ετικέτα από την Τουρκία, την Ινδία, την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ευρώπη δεν μπορεί να κοιτάξει αλλού καθώς η Gazprom προσπαθεί να ξεπλύνει τις ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου. Και σε αυτή την πορεία, η απόφαση της ΕΕ να απαγορεύσει τη μεταφόρτωση ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου που προορίζεται για την Ασία μέσω ευρωπαϊκών λιμανιών είναι ένα μικρό αλλά κρίσιμο βήμα για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου. Αλλά υπάρχουν κι άλλα που θα μπορούσαν να γίνουν.
Παρά τις προσπάθειες των μεγάλων Ευρωπαίων καταναλωτών φυσικού αερίου να μειώσουν την εξάρτησή τους, το ρωσικό φυσικό αέριο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει το 15% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, ξεπερνώντας φέτος ακόμη και την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη. Με απλά λόγια, η Ευρώπη δαπανά σήμερα διπλάσια ποσά για τη ρωσική ενέργεια από όσα δίνει στην Ουκρανία σε βοήθεια.
Επιπλέον, εκτός από τις ρωσικές εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, οι ροές φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας και του TurkStream παραδίδουν επίσης ρωσικό αέριο στην Αυστρία, την Ιταλία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία, την Κροατία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και τα Δυτικά Βαλκάνια. Έτσι, για να αποκόψει πλήρως το Κρεμλίνο από τα κέρδη που παράγει η ΕΕ από το φυσικό αέριο και να του στερήσει το ενεργειακό του όπλο μόλις σταματήσει η διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας στα τέλη του 2024, η ΕΕ πρέπει να σταματήσει τη διαμετακόμιση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της ευρωπαϊκής επέκτασης του TurkStream.
Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να το επιταχύνουν αυτό επιβάλλοντας κυρώσεις στο έργο που ηγείται η Gazprom και σε όλες τις εταιρείες που εμπλέκονται στις υποδομές που συνδέονται με το TurkStream. Εν τω μεταξύ, η ταυτόχρονη διακοπή της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας και του TurkStream θα επέτρεπε στους Ευρωπαίους πελάτες του ρωσικού φυσικού αερίου να αναστείλουν ή να επαναδιαπραγματευτούν τα μακροπρόθεσμα συμβόλαιά τους με την Gazprom.
Ο αντίκτυπος της διακοπής των εισαγωγών ρωσικού αερίου μέσω αγωγών δεν θα πρέπει επίσης να είναι υπερβολικός. Οι πωλήσεις της Gazprom μέσω της Τουρκίας και της Ουκρανίας αντιπροσωπεύουν περίπου το 8% της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου της ΕΕ, το οποίο θα μπορούσε να αντικατασταθεί με παγκόσμια προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου ή με αντίστροφες ροές από κορεσμένες αγορές της βορειοδυτικής Ευρώπης.
Αλλά ενώ η ουκρανική διαδρομή μπορεί να διακοπεί εν μία νυκτί, η διακοπή του TurkStream θα είναι πιο δύσκολη. Το TurkStream όχι μόνο διευκολύνει τη συνέχιση των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου, αλλά υπονομεύει επίσης την ευρωπαϊκή διαφοροποίηση πλημμυρίζοντας την αγορά με αέριο με έκπτωση. Και αυτό το φθηνό ρωσικό αέριο θέτει σε κίνδυνο τα εγχώρια έργα παραγωγής στη Μαύρη Θάλασσα, ενώ καθυστερεί επίσης τις εναλλακτικές εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου μέσω τερματικών σταθμών στην Ελλάδα, την Κροατία και την Πολωνία, γεγονός που ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας αδρανών περιουσιακών στοιχείων.
Επιπλέον, η συμφωνία BOTAŞ επιτρέπει στη Ρωσία να αποκρύψει την προέλευση του φυσικού αερίου της, παρέχοντας στη Gazprom μια νέα διέξοδο για να πουλά απευθείας στους πελάτες της, παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Ως εκ τούτου, τα νέα αυτά σχέδια θα ολοκληρώσουν τον στόχο της Ρωσίας να παρακάμψει την Ουκρανία για τις πωλήσεις φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, παρακάμπτοντας πιθανές κυρώσεις.
Η έλλειψη υποχρέωσης της Τουρκίας να συμμορφώνεται με τους κανόνες της ΕΕ περιπλέκει περαιτέρω τις προσπάθειες παρακολούθησης της ροής φυσικού αερίου μέσω των συνόρων της. Και υπάρχει ακόμη και η πιθανότητα η τουρκοβουλγαρική συμφωνία να παραβιάζει στην πραγματικότητα τη νομοθεσία της ΕΕ περί ανταγωνισμού, καθώς εμποδίζει την πρόσβαση τρίτων εταιρειών φυσικού αερίου στο δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου. Έτσι, το αντιμονοπωλιακό όργανο της ΕΕ, η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, έχει ήδη αρχίσει να αξιολογεί τη συμφωνία για παραβίαση κανόνων.
Δεδομένων όλων αυτών, η ΕΕ θα μπορούσε να υποθέσει ότι όλο το αέριο που εισέρχεται από την Τουρκία και την Ουκρανία είναι ρωσικό και να δημιουργήσει έσοδα για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, φορολογώντας τη διαφορά μεταξύ του ρωσικού αερίου με έκπτωση και των τιμών που επικρατούν στον κόμβο στην Ευρώπη.
Η ΕΕ θα μπορούσε επίσης να ορίσει μια σαφή ημερομηνία σταδιακής κατάργησης όλων των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου και να αναπτύξει έναν ισχυρό μηχανισμό για την επαλήθευση και τον εντοπισμό της προέλευσης του φυσικού αερίου που εισέρχεται στην αγορά της. Ως έχει, η πρωτοβουλία REPowerEU της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία ξεκίνησε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, συνιστά μόνο στις χώρες μέλη να σταματήσουν τις αγορές ρωσικού φυσικού αερίου, αλλά δεν τις υποχρεώνει. Η θεσμοθέτηση ενός τέτοιου συστήματος θα εξασφάλιζε ότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές δεν χρηματοδοτούν την επιθετικότητα του Κρεμλίνου και θα έκλεινε τα παραθυράκια που επιτρέπουν στο ρωσικό αέριο να ρέει κάτω από το ραντάρ.
Καθώς η Ουκρανία συνεχίζει τη στρατιωτική της εισβολή στην περιοχή του Κουρσκ της Ρωσίας, το Κρεμλίνο θα δυσκολευτεί αναπόφευκτα να επιτύχει μια επανάσταση στο Ντονμπάς. Και η πλήρης αποσύνδεση από τη ρωσική ενέργεια αυτή τη στιγμή θα έδειχνε ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να στέκεται στο πλευρό της Ουκρανίας.
