του Benoît Bréville
Αυτή ήταν μια από τις χειρότερες τιμωρίες στην αρχαία Ελλάδα. Σε περίπτωση πολιτικής δολοφονίας ή εσχάτης προδοσίας, η συνέλευση των πολιτών μπορούσε να αποφασίσει την “κατασκαφή”, την καταστροφή του σπιτιού του ενόχου και την καταδίκη της οικογένειάς του σε εξορία. Με την επιβολή αυτής της ποινής”, γράφει ο ιστορικός Walter R. Connor, “η πόλη ήθελε να διασφαλίσει ότι ο παραβάτης και οι απόγονοί του θα αποκλείονταν οριστικά από την κοινωνία” . Όλα τα υπάρχοντά τους έπρεπε να γίνουν σκόνη για να μην μπορούν να πουληθούν ή να διακινηθούν, και μερικές φορές ακόμη και τα οστά των προγόνων τους ξεθάβονταν και πετάγονταν έξω από την πόλη.
Όταν επρόκειτο για συλλογική τιμωρία, η αυτοκρατορική Κίνα δεν υστερούσε ούτε σε φαντασία. Επί αιώνες εφάρμοζε την αρχή της “εκτέλεσης των φυλών”, δηλαδή την εκκαθάριση των οικογενειών ορισμένων εγκληματιών. Ολόκληρη η γενεαλογική γραμμή μπορούσε να εκτελεστεί, καθώς και τα πεθερικά και μερικές φορές ακόμη και πέραν αυτής. Κατηγορούμενος για αμφισβήτηση της νομιμότητας του αυτοκράτορα, ο λόγιος Fang Xiaoru δολοφονήθηκε το 1402 μαζί με όλο το περιβάλλον του, από τα ανίψια του μέχρι τους μαθητές και τους φίλους του, συνολικά 873 άτομα.
Συνηθισμένες στην αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα, τέτοιες τιμωρίες θα φαίνονταν βάρβαρες σήμερα. Η σύγχρονη δικαιοσύνη δεν βασίζεται στην αρχή της προσωπικής ευθύνης; Και το Διεθνές Δίκαιο δεν χαρακτηρίζει τη συλλογική τιμωρία ως “έγκλημα πολέμου”; Ακόμη και τα πιο αυταρχικά καθεστώτα αναγνωρίζουν αυτή την αρχή, τουλάχιστον στα χαρτιά.
Στην Παλαιστίνη, ωστόσο, οι μέρες της συλλογικής τιμωρίας φαίνεται να μην έχουν περάσει ποτέ. Εδώ και δεκαετίες, το Ισραήλ ισοπεδώνει τα σπίτια Παλαιστινίων που κατηγορούνται για τρομοκρατία, ακόμη και πριν από οποιαδήποτε δικαστική καταδίκη, βγάζοντας τις οικογένειές τους στο δρόμο με μοναδικό σκοπό την εκδίκηση, τον εξευτελισμό και τον εκφοβισμό. Αυτό επηρεάζει και τους κατοίκους της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, οι οποίοι είναι δυνατόν να χάσουν την κατοικία τους εξαιτίας των πράξεων ενός συγγενή τους. Όπως πολλά κράτη σε πόλεμο, ο στρατός του Τελ Αβίβ εφαρμόζει επίσης την εκκαθάριση γειτονιών, βομβαρδίζοντας ολόκληρα κτίρια για να χτυπήσει έναν ύποπτο και ακόμη, μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, στοχεύοντας μια ολόκληρη πόλη: όλοι οι κάτοικοι της Λωρίδας της Γάζας πρέπει να πληρώσουν για τις σφαγές της Χαμάς.
Και στη Γαλλία, επίσης, πλανάται στον αέρα μια οσμή ενοχής λόγω συσχέτισης. Μόλις ένας μετανάστης διαπράξει ένα έγκλημα, ακούγονται φωνές για έναν νόμο που θα τιμωρεί όλους τους αλλοδαπούς. Υπάρχουν αμέτρητοι πολιτικοί ηγέτες πρόθυμοι να τιμωρήσουν τους γονείς για τα κακώς κείμενα των παιδιών τους. Η κα Valérie Pécresse (Les Républicains, LR) θέλει να τους στερήσει τα οικογενειακά επιδόματα, ο κ. Éric Zemmour (Reconquête) θέλει να τους διώξει από τις κοινωνικές κατοικίες, ο κ. Éric Ciotti (LR) θέλει να τους στείλει στη φυλακή… Όπως ακριβώς και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι γονείς μπορεί να βρεθούν πίσω από τα κάγκελα για λίγες ημέρες αν τα παιδιά τους κάνουν πολύ συχνά κοπάνα από το σχολείο – μια μέθοδος που δεν έχει αποφέρει ποτέ κανένα αποτέλεσμα, εκτός από το να κάνει τις ήδη προβληματικές οικογένειες ακόμη πιο ευάλωτες.
Η ιδέα που κάποτε ήταν προνόμιο της ακροδεξιάς, πρόσφατα κέρδισε το στρατόπεδο του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν. “Θα πρέπει να μπορούμε να τιμωρούμε τις οικογένειες εύκολα και οικονομικά για την πρώτη παράβαση, ένα είδος ελάχιστου προστίμου για την πρώτη παράβαση”, συνέστησε ο αρχηγός του κράτους μετά τις ταραχές του καλοκαιριού του 2023, με μια λογική αντάξια της μαφίας: ένα άτομο θα είναι ακόμη πιο υπάκουο αν γνωρίζει ότι οι αγαπημένοι του απειλούνται. Επιφορτισμένος με τη βελτίωση αυτού του σχεδίου, ο υπουργός Αλληλεγγύης υποσχέθηκε να εισαγάγει την κοινωνική εργασία για τους “γονείς που αθετούν τις υποχρεώσεις τους”, μια ποινική κύρωση με την απειλή φυλάκισης αν δεν συμμορφωθούν.
Οι λάτρεις της “κατασκαφής” εφευρίσκουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο: στην κορυφή της σκάλας, κάθε επιτυχία αξίζει ατομική ανταμοιβή- στον πάτο, κάθε αποτυχία απαιτεί συλλογική τιμωρία.
Πηγή : Le Monde diplomatique
