Ένας διπλωματικός άθλος με ψυχροπολεμικές προεκτάσεις, η επιχείρηση που οδήγησε στην απελευθέρωση δεκαέξι δυτικών κρατουμένων και Ρώσων δημοκρατών με αντάλλαγμα την απελευθέρωση οκτώ Ρώσων που διεκδικεί η Μόσχα, επικυρώνει στα μάτια του Κρεμλίνου τη στρατηγική της ομηρίας.
Χαρακτηρισμένη από τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν ως «άθλος διπλωματίας και φιλίας», η ανταλλαγή είκοσι τεσσάρων κρατουμένων που διαπραγματεύτηκαν η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία οδήγησε στην απελευθέρωση την Πέμπτη 1η Αυγούστου δεκαέξι δυτικών ομήρων και Ρώσων πολιτικών κρατουμένων, μεταξύ των οποίων ο Αμερικανός δημοσιογράφος Evan Gershkovich της Wall Street Journal και η συνάδελφός του Alsou Kourmacheva του Radio Free Europe, είναι ιστορική από πολλές απόψεις.
Πρώτον, πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανταλλαγή κρατουμένων από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Εκτός από την αλλαγή του σκηνικού -η ανταλλαγή δεν πραγματοποιήθηκε πλέον πεζή στην Glienicker Brücke, τη διάσημη «γέφυρα κατασκόπων» του Βερολίνου, αλλά σε ένα αεροδρόμιο της Τουρκίας- η επιχείρηση θυμίζει όλα τα χαρακτηριστικά της αντιπαράθεσης Ανατολής-Δύσης.
Διαπραγματευόμενη υπό άκρα μυστικότητα για περισσότερο από ένα χρόνο σε πολλαπλά επίπεδα με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, η ανταλλαγή αφορούσε τη CIA, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον Λευκό Οίκο, καθώς και πολλές συμμαχικές κυβερνήσεις, χάρη ιδίως σε ένα ειδικό κανάλι επικοινωνίας που δημιούργησαν οι πρόεδροι Τζο Μπάιντεν και Βλαντιμίρ Πούτιν κατά τη συνάντησή τους στη Γενεύη τον Ιούνιο του 2021.
Αυτά για τη διπλωματία. Η «φιλία» που χαιρετίζει ο Τζο Μπάιντεν δεν αφορά τη Ρωσία, αλλά τις ευρωπαϊκές χώρες, με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία, αλλά και τη Νορβηγία, την Πολωνία και τη Σλοβενία, οι οποίες συνεργάστηκαν σε αυτή την προσπάθεια. Από πολύ νωρίς στις διαπραγματεύσεις, έγινε σαφές ότι το βασικό πιόνι για τη Μόσχα ήταν ο Βαντίμ Κρασσίκοφ, ένας Ρώσος πράκτορας που καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη στη Γερμανία για τη δολοφονία ενός Τσετσένου αντιπάλου στο Βερολίνο το 2019 και στον οποίο ο κ. Πούτιν έχει αποτίσει δημόσια φόρο τιμής.
Για το Βερολίνο, ωστόσο, και ιδίως για την υπουργό Εξωτερικών του, Annalena Baerbock, η αποφυλάκισή του ισοδυναμούσε με την παραχώρηση ατιμωρησίας σε αυτού του είδους τις πολιτικές εκτελέσεις στο εξωτερικό που διέταξε η Μόσχα. Ο κ. Μπάιντεν έπρεπε να πείσει τον καγκελάριο Όλαφ Σολτς να υποχωρήσει στο σημείο αυτό. Σε αντάλλαγμα, το Βερολίνο ζήτησε να συμπεριληφθούν στην ανταλλαγή αρκετοί Γερμανοί και κορυφαίοι Ρώσοι δημοκρατικοί ακτιβιστές που είναι φυλακισμένοι στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένου του Vladimir Kara-Mourza.
Μια απεχθής πρακτική
Ο Αλεξέι Ναβάλνι, ο κύριος αντίπαλος του Βλαντίμιρ Πούτιν, θα έπρεπε επίσης να είχε αφεθεί ελεύθερος- συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις, κατόπιν επιμονής του Βερολίνου. Ο θάνατός του στη φυλακή, ο οποίος παραμένει ανεξήγητος και ανακοινώθηκε στις 16 Φεβρουαρίου από τη Μόσχα, ενώ οι συνομιλίες εξελίσσονταν υπό άκρα μυστικότητα, δείχνει το βαθμό στον οποίο το Κρεμλίνο παραμένει κολλημένο στα πρότυπα της KGB της σοβιετικής εποχής.
Είναι εξίσου αποκαλυπτικό για τη φύση του καθεστώτος της Μόσχας το γεγονός ότι οι Ρώσοι πολίτες των οποίων την απελευθέρωση πέτυχε το Κρεμλίνο, τους οποίους ο κ. Πούτιν καλωσόρισε με μεγάλη λαμπρότητα κατά την επιστροφή τους, δεν είναι ούτε πολιτικοί ακτιβιστές ούτε δημοσιογράφοι, αλλά εγκληματίες, όπως ο κ. Krassikov, ή κατάσκοποι, όπως το ζευγάρι των Ρώσων πρακτόρων που ζούσαν στη Σλοβενία με ψεύτικες ταυτότητες της Αργεντινής.
Η διαφορά με τον Ψυχρό Πόλεμο έγκειται σε αυτό που έχει γίνει μια απεχθής πρακτική, την οποία καθεστώτα όπως η Ρωσία και το Ιράν απολαμβάνουν: τη διπλωματία των ομήρων. Κάθε ξένος που ζει σε αυτές τις χώρες διατρέχει πλέον τον κίνδυνο να συλληφθεί και να χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό χαρτί σε μια παρατεταμένη διαπραγμάτευση. Ο Γάλλος Laurent Vinatier, ο οποίος κρατείται στη Μόσχα από τον Ιούνιο, είναι ένας από αυτούς. Θα πρέπει να χαιρόμαστε που απελευθερώθηκαν δεκαέξι άνθρωποι που φυλακίστηκαν άδικα, αλλά δεν πρέπει να παρεξηγήσουμε τα κίνητρα της Μόσχας: δεν βρισκόμαστε στην αυγή μιας νέας εκτόνωσης.
