Είναι καιρός να αναβιώσουν οι μηχανισμοί που κατέρρευσαν σε μια προσπάθεια να απαντήσουν στις πιο καταστροφικές συγκρούσεις, κυρίως στην Ουκρανία και τη Γάζα. Δυστυχώς, η πολυπόθητη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται σε εκκρεμότητα.
Η φονική κλιμάκωση μεταξύ του Ισραήλ και της λιβανέζικης Χεζμπολάχ αναδεικνύει για άλλη μια φορά την ανικανότητα των Ηνωμένων Εθνών, τα οποία συνεδριάζουν την ίδια στιγμή στη Νέα Υόρκη για την ετήσια Γενική Συνέλευσή τους. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων επρόκειτο να ανέβουν στο βήμα για να τηρήσουν ένα εθιμοτυπικό τελετουργικό που εδώ και καιρό έχει απαξιωθεί. Δύο μεγάλες συνεχιζόμενες συγκρούσεις, η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία από τον Φεβρουάριο του 2022 και η καταστροφή της Γάζας σε αντίποινα για τις πρωτοφανείς σφαγές Ισραηλινών αμάχων από την πολιτοφυλακή της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023, έχουν αναδείξει την τραγική παράλυση του πολιτικού κλιμακίου του Συμβουλίου Ασφαλείας, που μπλοκάρεται από τα ρωσικά και αμερικανικά βέτο.
Αυτή η διαλυμένη πολυμέρεια δεν έχει εναλλακτικές λύσεις. Είναι αλήθεια ότι η Γενική Συνέλευση έχει αυξήσει τον αριθμό των ψηφισμάτων που απαιτούν μόνο την πλειοψηφία των μελών της για να υιοθετηθούν. Στις 18 Σεπτεμβρίου, για παράδειγμα, ζήτησε να τερματιστεί «εντός δώδεκα μηνών» η ισραηλινή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών που έχουν κατακτηθεί με τη βία και κατέχονται για περισσότερο από μισό αιώνα. Αλλά τέτοιες συμβολικές αποφάσεις, τις οποίες το σώμα αυτό είναι ανίκανο να μεταφράσει στην πραγματικότητα, κάνουν τα Ηνωμένα Έθνη να μοιάζουν ακόμη περισσότερο με θέατρο σκιών.
Η παρατήρηση αυτή είναι ακόμη πιο απελπιστική δεδομένου ότι η διάβρωση της διεθνούς αρχιτεκτονικής που δημιουργήθηκε πριν από σχεδόν ενενήντα χρόνια για να εγγυηθεί ένα ελάχιστο επίπεδο συλλογικής ασφάλειας συνεχίζει να εξαπλώνεται. Η εκτεταμένη χρήση του βέτο της Ρωσίας προς όφελος των πελατών της το δείχνει αυτό. Αφού το χρησιμοποίησε το 2023 για το Μάλι και τη Συρία, τον Μάρτιο η Μόσχα μπλόκαρε την ανανέωση της εντολής για την παρακολούθηση των κυρώσεων του ΟΗΕ κατά του καθεστώτος της Πιονγκγιάνγκ, το οποίο είχε γίνει ένας από τους προμηθευτές όπλων της.
Οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ορθά ότι οι υπηρεσίες του ΟΗΕ, ιδίως εκείνες που είναι υπεύθυνες για την παγκόσμια πείνα και τη δυστυχία των προσφύγων, συνεχίζουν να διαδραματίζουν έναν απαραίτητο ρόλο στο πλευρό εκείνων που μένουν πίσω. Παρ’ όλα αυτά. Είναι καιρός να αναβιώσουν οι μηχανισμοί που έχουν αρπάξει σε μια προσπάθεια να ανταποκριθούν στις πιο καταστροφικές συγκρούσεις.
Ένα ελαττωματικό καταστατικό
Δυστυχώς, η πολυπόθητη μεταρρύθμιση του Συμβουλίου Ασφαλείας βρίσκεται σε εκκρεμότητα. Από τη δημιουργία του, το όργανο έχει υποστεί μόνο μια μικρή τροποποίηση με την προσθήκη τεσσάρων θέσεων για τα μη μόνιμα μέλη. Η σύνθεσή του έχει γίνει καρικατούρα της κατάστασης του κόσμου.
Αναμφίβολα με γεωστρατηγικές υστεροβουλίες, στις 12 Σεπτεμβρίου οι Ηνωμένες Πολιτείες πρότειναν την προσθήκη μιας επιπλέον εκ περιτροπής έδρας για τη Λατινική Αμερική και μιας άλλης για τα μικρά νησιωτικά κράτη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Πάνω απ’ όλα, η Ουάσινγκτον υποστήριξε ότι η Αφρική θα πρέπει να έχει δύο μόνιμες έδρες σε περίπτωση διεύρυνσης του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά δεν τίθεται θέμα οι έδρες αυτές να έχουν δικαίωμα βέτο. Αυτό το αδιευκρίνιστο καθεστώς εξηγεί ασφαλώς την έλλειψη ανταπόκρισης στην πρόταση αυτή, η οποία δεν θα άλλαζε απολύτως τίποτα στο σημερινό αδιέξοδο.
Το παράδοξο είναι ότι η εγκατάλειψη στην οποία φαίνεται να είναι καταδικασμένα τα Ηνωμένα Έθνη συμπίπτει με έναν αυξανόμενο αριθμό κρίσεων: την κατάρρευση κρατών, από το Σουδάν μέχρι την Αϊτή μέσω της Βιρμανίας, τις πανδημίες, τα μεταναστευτικά κύματα και την κλιματική κρίση. Και όλες αυτές απαιτούν πολυμερείς απαντήσεις.
